ΚΑΙ ΞΑΦΝΙΚΑ ΟΙ ΕΥΡΩΛΙΓΟΥΡΗΔΕΣ ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΥΝ ΞΑΝΑ ΟΤΙ ΤΟΥΣ...ΚΛΕΒΑΜΕ! ΜΜΜ...ΜΝΗΜΟΝΙΟ ΞΑΝΑΒΡΩΜΑΕΙ...

ΈΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΕΕ ΓΙΑ ΚΑΚΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΚΑΤ. ΕΥΡΩ ΣΕ ΕΡΓΟ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ερευνά για ακόμη μία φορά την Ελλάδα, αυτή τη φορά για κακοδιαχείριση ευρωπαϊκών κονδυλίων ύψους τουλάχιστον 11,9 εκατ. ευρώ σε έργο ανακύκλωσης, φέρνοντας ξανά στο φως την εικόνα μιας χώρας που αδυνατεί να συμμορφωθεί με τις στοιχειώδεις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής πολιτικής. 

Το σκάνδαλο που αποκαλύπτει το Politico δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό αλλά εντάσσεται σε μια μακρά αλυσίδα αποτυχιών, παρατυπιών και προστίμων, που έχουν μετατρέψει την Ελλάδα στον «κακό μαθητή» της Ένωσης στον τομέα της διαχείρισης απορριμμάτων. 

Ενδεικτικό είναι ότι, σύμφωνα με τη Eurostat, το 2022 η χώρα ανακύκλωσε μόλις το 17% των δημοτικών απορριμμάτων της, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος άγγιζε το 49%. 

Και όμως, την ίδια στιγμή, εταιρείες όπως η TEXAN εξασφαλίζουν μέσω αμφιλεγόμενων συμβάσεων προγράμματα εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, εγκαθιστώντας «μονάδες ανακύκλωσης» με κόστος πενταπλάσιο από την αγορά, χωρίς καμία διαφάνεια ως προς το πού καταλήγουν τα απορρίμματα που συλλέγονται.

Η έρευνα διεξάγεται από το Ευρωπαϊκό Γραφείο Εισαγγελέα (EPPO), μετά από εκθέσεις Ελλήνων ελεγκτών που παρήγγειλε η Κομισιόν. 

Οι εκθέσεις αυτές δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνειών: εντοπίζουν σοβαρές παρατυπίες στο κόστος των εγκαταστάσεων, στην εκτέλεση των συμβάσεων και στη λειτουργία του συστήματος. Στην πράξη, δεν υπάρχει κανένα αξιόπιστο ίχνος για το τι συμβαίνει με τα απορρίμματα που συλλέγονται.

 Ο Ειδικός Διαβαθμιδικός Σύνδεσμος Νομού Αττικής (ΕΔΣΝΑ), που έχει την ευθύνη, περιορίζεται να αναφέρει ότι τα απορρίμματα αποθηκεύονται σε εγκαταστάσεις της TEXAN, πολλές από τις οποίες δεν έχουν καν εγκατασταθεί. 

Η εικόνα θυμίζει περισσότερο κράτος-πελάτη που μοιράζει ευρωπαϊκά χρήματα σε ημετέρους παρά σύγχρονη χώρα μέλος της Ε.Ε. με αξιόπιστες δομές.

Το έργο είχε συνολικό προϋπολογισμό 220 εκατ. ευρώ και συγχρηματοδοτήθηκε από την Ένωση μέσω ευρωπαϊκού επιχειρησιακού προγράμματος. 

Οι πολίτες μπορούσαν να επιστρέφουν αντικείμενα από πλαστικό, μέταλλο και γυαλί (εκτός συσκευασιών) και να λαμβάνουν οικονομικό αντάλλαγμα. Στα χαρτιά, επρόκειτο για καινοτόμο σύστημα κυκλικής οικονομίας, στην πράξη όμως κατέληξε σε μηχανισμό ανακύκλωσης κονδυλίων και όχι υλικών. 

Η οικονομική επιτροπή ελέγχου επέβαλε ήδη από το 2023 πρόστιμο 2,9 εκατ. ευρώ στην ΕΔΣΝΑ, διαπιστώνοντας «σοβαρές παρατυπίες» στη σύμβαση με την TEXAN. 

Η εταιρεία παρουσίασε κόστος πενταπλάσιο από την τιμή αγοράς για τις μονάδες ανακύκλωσης, ενώ η «έρευνα αγοράς» στην οποία βασίστηκε η ΕΔΣΝΑ περιλάμβανε μόνο δύο εταιρείες με κοινά συμφέροντα και αποκλειστική σχέση, που κατέθεσαν τη μοναδική προσφορά στο διαγωνισμό. 

Ένα σχήμα-καρικατούρα της έννοιας του ανταγωνισμού, που θυμίζει τις χειρότερες σελίδες του ελληνικού πελατειακού κράτους.

Η δεύτερη έκθεση ελέγχου, που ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2025 και αποκάλυψε πρώτη η εφημερίδα «Καθημερινή», οδήγησε σε νέο πρόστιμο 3 εκατ. ευρώ, δηλαδή στο ήμισυ των ευρωπαϊκών χρημάτων που είχαν διατεθεί για το έργο στις τρεις περιφέρειες. 

Οι επισημάνσεις των ελεγκτών είναι καταπέλτης: αδικαιολόγητα κόστη, πλήρης απουσία ελέγχου, αποθήκες που δεν έχουν εγκατασταθεί, μονάδες που δεν λειτουργούν όπως προβλεπόταν. 

Όλα αυτά σε ένα έργο που παρουσιάστηκε ως «σημαία» της πράσινης ανάπτυξης και της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας.

Η εικόνα δεν είναι καινούργια καθώς από τη δεκαετία του ’90 η Ελλάδα πληρώνει πρόστιμα για παράνομες χωματερές, αδυναμία εναρμόνισης με την κοινοτική νομοθεσία, καθυστερήσεις στην εφαρμογή ευρωπαϊκών οδηγιών. 

Μέχρι σήμερα, έχει καταβάλει περίπου 230 εκατ. ευρώ σε πρόστιμα προς τις Βρυξέλλες για παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Από τις 19 ανοιχτές υποθέσεις που εκκρεμούν, οι έξι αφορούν αποκλειστικά τη διαχείριση απορριμμάτων. 

Η χώρα αποτυγχάνει συστηματικά στους στόχους: δεν πέτυχε το 50% ανακύκλωσης των δημοτικών αποβλήτων για το 2020, δεν πλησιάζει τον σημερινό στόχο του 55%, ενώ ο στόχος για 65% ανακύκλωση των αποβλήτων συσκευασίας φαντάζει ανέκδοτο.

Η υπόθεση TEXAN είναι χαρακτηριστική της ελληνικής ιδιομορφίας: οι Βρυξέλλες πιέζουν, τα κονδύλια ρέουν, οι συμβάσεις ανατίθενται με φωτογραφικούς όρους, το έργο παρουσιάζεται επικοινωνιακά ως «πράσινη καινοτομία», αλλά στο τέλος το αποτέλεσμα είναι αμελητέο, οι πολίτες δεν βλέπουν καμία βελτίωση, και η χώρα καταλήγει να πληρώνει πρόστιμα που υπερβαίνουν τα όποια οφέλη. 

Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο όπου η Ε.Ε. παριστάνει τον αυστηρό ελεγκτή, το ελληνικό κράτος τον συμμορφούμενο μαθητή, οι εταιρείες καρπώνονται τα κονδύλια και οι πολίτες μένουν με τις χωματερές και την αίσθηση ότι τίποτε δεν αλλάζει.

Η πολιτική διάσταση είναι αναπόφευκτη. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, όπως και οι προηγούμενες, επέλεξε να προτάξει το επικοινωνιακό αφήγημα της «πράσινης μετάβασης» χωρίς να αγγίξει τις παθογένειες του συστήματος. 

Η ανάθεση έργων σε εταιρείες με αμφιλεγόμενο ιστορικό, η απουσία σοβαρού ανταγωνισμού στις συμβάσεις, η ανοχή σε υπερκοστολογήσεις, συνθέτουν την εικόνα ενός κράτους που δεν ενδιαφέρεται για τη διαχείριση απορριμμάτων αλλά για τη διαχείριση κονδυλίων. 

Οι πολίτες έχουν συνηθίσει να βλέπουν ανακοινώσεις για «πράσινες δράσεις» και «πρωτοποριακά προγράμματα», αλλά όταν ανοίγουν την πόρτα του σπιτιού τους, το μόνο που αντικρίζουν είναι κάδοι υπερχειλισμένοι και χωματερές που καπνίζουν.

Η αλήθεια είναι ότι η Ελλάδα δεν απέτυχε μόνο τεχνικά, απέτυχε θεσμικά. Δεν απέτυχε επειδή δεν γνωρίζει πώς να ανακυκλώσει, αλλά επειδή το πολιτικό και διοικητικό της σύστημα είναι δομημένο για να συντηρεί σχέσεις εξάρτησης, διαφθοράς και πελατειακής ανταμοιβής. 

Η TEXAN είναι το πρόσφατο σύμβολο αυτής της παθογένειας, αλλά δεν είναι το μοναδικό. Δεκάδες παρόμοια έργα έχουν υλοποιηθεί με τον ίδιο τρόπο, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να είναι η χώρα που δίνει μαθήματα για το πώς η «πράσινη ανάπτυξη» μπορεί να μετατραπεί σε άλλοθι για αρπαχτές.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή γνωρίζει πολύ καλά το πρόβλημα. Οι αξιολογήσεις εφαρμογής δείχνουν διαρκώς ότι η χώρα δεν επιτυγχάνει τους στόχους, ότι οι υποδομές είναι ανεπαρκείς, ότι οι χωματερές παραμένουν. 

Όμως, αντί να κόψει τη χρηματοδότηση, συνεχίζει να διοχετεύει κονδύλια, να επιβάλλει πρόστιμα και να ζητά διορθωτικά μέτρα. Το αποτέλεσμα είναι μια διαρκής ομηρία: η Ελλάδα πληρώνει εκατοντάδες εκατομμύρια σε πρόστιμα, αλλά την ίδια στιγμή λαμβάνει εκατοντάδες εκατομμύρια σε νέα προγράμματα.

 Η σχέση θυμίζει τοξική εξάρτηση, όπου η αποτυχία αναπαράγεται ως μηχανισμός αναπαραγωγής της ίδιας της χρηματοδότησης.

Η κοινωνία είναι ο μεγάλος χαμένος. Η ανακύκλωση παραμένει σε τραγικά χαμηλά επίπεδα, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τις χωματερές και την καύση απορριμμάτων είναι τεράστιες, η εικόνα της χώρας στην Ευρώπη είναι απογοητευτική. Και το χειρότερο: οι πολίτες έχουν μάθει να μην περιμένουν τίποτε διαφορετικό. 

Η αδιαφορία, η κυνική παραίτηση, το «έτσι είναι το σύστημα» έχουν αντικαταστήσει την απαίτηση για αλλαγή. Όσο η κοινωνία δεν απαιτεί λογοδοσία, οι πολιτικοί και οι επιχειρηματίες θα συνεχίσουν να μοιράζουν μεταξύ τους το παιχνίδι.

Η υπόθεση των 11,9 εκατομμυρίων ευρώ που ερευνά η EPPO είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Πίσω της βρίσκεται μια κουλτούρα που δεν θεωρεί τη διαχείριση απορριμμάτων ως δημόσιο αγαθό, αλλά ως πεδίο κερδοσκοπίας.

 Μια χώρα που αντί να σχεδιάζει στρατηγικά συστήματα διαχείρισης, αντί να επενδύει σε υποδομές και εκπαίδευση, αναθέτει σε ιδιώτες με υπερκοστολογημένες συμβάσεις και ύποπτες διαδικασίες.

 Και μια Ευρώπη που παριστάνει ότι σοκάρεται από τα αποτελέσματα, ενώ στην πραγματικότητα τροφοδοτεί το ίδιο το πρόβλημα με τη διαρκή ροή κονδυλίων.

Σε αυτό το σκηνικό, η «πράσινη μετάβαση» καταντάει μια φάρσα. Δεν είναι μετάβαση, είναι ανακύκλωση σκανδάλων. Δεν είναι πράσινη, είναι βαθιά γκρίζα, όπως ο καπνός που βγαίνει από τις παράνομες χωματερές. 

Και δεν είναι ανάπτυξη, είναι στασιμότητα και ντροπή. Η Ελλάδα, για ακόμη μια φορά, δείχνει πώς ένα εθνικό πρόβλημα μετατρέπεται σε ευρωπαϊκό σκάνδαλο. Και οι πολίτες, για ακόμη μια φορά, πληρώνουν το τίμημα.

ΠΗΓΗ