ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΔΙΚΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΕΙΣ ΠΡΟΩΘΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΩΝ

 ΑΝΑΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΕΣ ΚΑΙ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ

Του Ανδριανού Γ. Γκουρμπάτση

"Ως εκ τούτου είναι σχεδόν βέβαιο ότι ένας επίσης μεγάλος αριθμός πυρκαγιών προκλήθηκε για να διευκολύνει τη διαδικασία εγκατάστασης και λειτουργίας των εν λόγω εγκαταστάσεων σε ορισμένες περιοχές της Καρυστίας.

Η σθεναρώς υποστηριζόμενη άποψη κάποιων

– δυστυχώς μεταξύ αυτών επιστημόνων φορέων αλλά και πολιτικών – ότι δεν συνδέεται η πρόκληση πυρκαγιών με τις ανεμογεννήτριες (Α/Γ), αφού δεν υπάρχει κίνητρο εμπρησμού για την χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων εντός δασών, δασικών εκτάσεων ακόμη και σε αναδασωτέες εκτάσεις, που μάλιστα, όπως κρίθηκε από την απόφαση ΣτΕΟλ 2499/2012 μπορεί τα σχετικά έργα να αδειοδοτηθούν και πριν την αναδάσωση των επίμαχων εκτάσεων, επειδή για τις ενδιαφερόμενες εταιρείες νομίμως επιτρέπεται η δραστηριότητα αυτή, σύμφωνα με τους όρους και προϋποθέσεις των άρθρων 45 και 48 του Ν. 998/1979, ή ότι το πλαίσιο των αναδασώσεων δασών και δασικών εκτάσεων εξ αιτίας καταστροφής τους από πυρκαγιά είναι αυστηρότερο, είναι προφανώς αβάσιμη και δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αφού δεν

προκύπτει αυτό από κανένα στοιχείο. "

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ( Ολόκληρο το κείμενο)

Κατόπιν των ανωτέρω και αναφορικά με τη διασύνδεση / συσχέτιση ή μη των πυρκαγιών με τις ανεμογεννήτριες (Α/Γ) και γενικώς τους Αιολικούς Σταθμούς Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) στο Δήμο Καρύστου προκύπτουν συμπερασματικά τα εξής:

- Η προαναφερόμενη ιδιαίτερα σημαντική αύξηση του αριθμού των

αγροτοδασικών πυρκαγιών αρχής γενομένης από το έτος 1999 έως και το 2021, με μέσο αριθμό (29) πυρκαγιών ανά έτος για τα έτη (2000 – 2021), ενώ για τα έτη (1990–1999) ο αντίστοιχος αριθμός είναι (6) πυρκαγιές, αποδεικνύει ότι ο αριθμός των

πυρκαγιών κατά την περίοδο (2000 - 2021) πενταπλασιάστηκε. 

Μάλιστα κατά την πρώτη δεκαετία του 2000, οι περισσότερες πυρκαγιές προκλήθηκαν στη ΔΕ Στυρέων και στις ΔΕ Μαρμαρίου και Καρύστου, ενώ κατά την δεύτερη δεκαετία της έρευνας

(από το 2010 έως και 2021) οι περισσότερες πυρκαγιές προκαλούνται στη ΔΕ Καφηρέως. 

Προφανώς και δεν είναι τυχαίο ούτε φυσικά συμπτωματικό το γεγονός της ιδιαίτερα μεγάλης αύξησης των πυρκαγιών στο Δήμο Καρύστου μετά το έτος 1999 και ιδίως από το 2000, συγκριτικά με τα προηγούμενα έτη. 

Και τούτο γιατί η ανωτέρω αύξηση των πυρκαγιών συνδέεται αιτιωδώς με την απελευθέρωση της αγοράς της ηλεκτρικής ενέργειας, όπως ήδη προαναφέρθηκε, με το Ν. 2773/1999 (Α΄

286) και την συνακόλουθη κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου στο συγκεκριμένο πεδίο, που επέφερε την εκ του νόμου επιτρεπτή επέμβαση σε δάση και δασικές εκτάσεις αρχικώς και στη συνέχεια και στις αναδασωτέες εκτάσεις για έργα ΑΠΕ με

αιολική ενέργεια, σε συνδυασμό με τη συνταγματική πρόβλεψη της αρχής της αειφορίας (άρθρο 24 παρ. 1, εδ. β΄ Συντ) με την αναθεώρηση του 2001 και τη θέσπιση κανόνων του ενωσιακού δικαίου και του διεθνούς δικαίου, ευνοϊκότερου του έως του έτους αυτού θεσμικού και νομικού πλαισίου. 

Όλα αυτά επέφεραν την αδειοδότηση μεγάλου αριθμού εταιρειών που δραστηριοποιούνταν στην αιολική ενέργεια.

Ως εκ τούτου είναι σχεδόν βέβαιο ότι ένας επίσης μεγάλος αριθμός

πυρκαγιών προκλήθηκε για να διευκολύνει τη διαδικασία εγκατάστασης και λειτουργίας των εν λόγω εγκαταστάσεων σε ορισμένες περιοχές της Καρυστίας.

Ωσαύτως δεν αποκλείεται σαφώς ένας μικρότερος αριθμός πυρκαγιών να προκλήθηκε με κίνητρο του εμπρησμού την οικιστική ανάπτυξη (οικοπεδοποίηση), αφού κατά το υπό έρευνα διάστημα και πιο συγκεκριμένα κατά το έτος 2018 παρατηρείται σε σχέση με το έτος 2006 μια αυξημένη οικιστική ανάπτυξη στις περιοχές των Νέων Στύρων και Καρύστου, όπου είχαν λάβει χώρα πυρκαγιές ενδεικτικώς το 2007, 2009, και 2013. 

Η προεκτεθείσα πραγματική κατάσταση σαφώς αποτελούσε - κι ενδεχομένως αποτελεί έως σήμερα – ένα ιδιαιτέρως ελκυστικό για οικονομικά οφέλη των εταιρειών κίνητρο τέλεσης της πράξης του εμπρησμού σε δάση και δασικές εκτάσεις για έργα ΑΣΠΗΕ και των συνοδών υποδομών τους και μάλιστα ακόμη και σε αναδασωτέες εκτάσεις, για τις οποίες υποστηρίζεται ότι το νομικό πλαίσιο είναι αυστηρότερο, που όμως κάτι τέτοιο από πουθενά δεν προκύπτει. 

Αντιθέτως αποτελεί περισσότερο ελκυστικό κίνητρο εμπρησμού για

λόγους οικονομικού οφέλους, αφού μειώνεται το κόστος της δαπάνης των έργων αυτών.

- Στην περιοχή της Εύβοιας, όπου το δίκτυο έχει χαρακτηριστεί ως κορεσμένο με βάση τις υπ’ αριθμ. 136/2006 και 96/2007 αποφάσεις της Ρ.Α.Ε., αυτό αφορά πρωτίστως τον Δήμο Καρύστου και ειδικότερα την ΔΕ Καφηρέως όπου υφίσταται υπερκορεσμός, δεδομένου ότι η πυκνότητα αιολικών εγκαταστάσεων και γενικώς

έργων ΑΣΠΗΕ έχει φτάσει το ποσοστό κάλυψης 160,03%, με αποτέλεσμα την εκ του υπερκορεσμού αυτού να συντελείται ένα σημαντικό και μη ελεγχόμενο αρμοδίως οικολογικό / περιβαλλοντικό έγκλημα.

Ασφαλώς κι έχει δημιουργηθεί με την χωροθέτηση έργων ΑΣΠΗΕ και των συνοδευτικών υποδομών τους υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος στις συγκεκριμένες και αναλυτικώς αναφερόμενες πιο πάνω περιοχές του Δήμου Καρύστου.

 Ωστόσο ανεξάρτητα, αν η χωροθέτηση της εγκατάστασης Αιολικών Σταθμών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) επιφέρει αρνητικό ή θετικό πρόσημα στην προστασία γενικώς του περιβάλλοντος κι αν υπερτερούν ή όχι οι θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον, που δεν

αποτελεί άλλωστε αντικείμενο της παρούσης έρευνας, σημαντική είναι η κρίση της Ανεξάρτητης Αρχής «ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ» που επί σχετικών καταγγελιών διαπίστωσε πράγματι πως, αν και τα έργα Α.Π.Ε. μπορεί να χαρακτηρισθούν κατ’ αρχήν ως δραστηριότητες φιλικές προς το περιβάλλον, «... εν

τούτοις δεν στερούνται παντελώς επιπτώσεων σε αυτό.

 Οι επιπτώσεις αυτές διαφοροποιούνται ανάλογα με το είδος της εκάστοτε χρησιμοποιούμενης τεχνολογίας Α.Π.Ε. (αιολική, υδροηλεκτρική, γεωθερμική, ηλιακή ενέργεια κ.λπ.), ενώ μπορεί να

εκτείνονται τόσο στο ανθρωπογενές (πόλεις, οικισμούς και εν γένει οικιστικές περιοχές) όσο και στο φυσικό περιβάλλον (τοπίο, χλωρίδα και πανίδα, κ.λπ.) των περιοχών εγκατάστασης, καθώς και στις γειτνιάζουσες παραγωγικές δραστηριότητες

(τουρισμό, γεωργία κ.λπ.)...».

Για την ανεξέλεγκτη όμως δημιουργηθείσα αυτή

κατάσταση σε βάρος του φυσικού περιβάλλοντος ενδεχομένως δεν ευθύνεται το ισχύον σχετικό θεσμικό και νομικό πλαίσιο αλλά προφανώς η πλημμελής ή και ελλιπής προβλεπόμενη θεσμικά ελεγκτική διαδικασία.

.- Η σθεναρώς υποστηριζόμενη άποψη κάποιων – δυστυχώς μεταξύ αυτών επιστημόνων φορέων αλλά και πολιτικών – ότι δεν συνδέεται η πρόκληση πυρκαγιών με τις ανεμογεννήτριες (Α/Γ), αφού δεν υπάρχει κίνητρο εμπρησμού για την χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων εντός δασών, δασικών εκτάσεων ακόμη και σε

αναδασωτέες εκτάσεις, που μάλιστα, όπως κρίθηκε από την απόφαση ΣτΕΟλ 2499/2012 μπορεί τα σχετικά έργα να αδειοδοτηθούν και πριν την αναδάσωση των επίμαχων εκτάσεων, επειδή για τις ενδιαφερόμενες εταιρείες νομίμως επιτρέπεται η δραστηριότητα αυτή, σύμφωνα με τους όρους και προϋποθέσεις των άρθρων 45 και 48 του Ν. 998/1979, ή ότι το πλαίσιο των αναδασώσεων δασών και δασικών εκτάσεων εξ αιτίας καταστροφής τους από πυρκαγιά είναι αυστηρότερο, είναι προφανώς αβάσιμη και δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αφού δεν προκύπτει αυτό από κανένα στοιχείο.

Το κίνητρο του εμπρησμού δασών και δασικών

εκτάσεων στην Καρυστία κατά την πρώτη δεκαετία του 2000 προφανώς συνίστατο στο κέρδος εταιρειών που δραστηριοποιούνταν – και δραστηριοποιούνται και σήμερα - στον τομέα των ΑΠΕ με τη χρήση αιολικής ενέργειας (δηλαδή την χωροθέτηση εγκατάστασης ΑΣΠΗΕ και γενικώς αιολικών πάρκων εντός αυτών).

Ωστόσο όμως, μετά το έτος 2006 και κυρίως κατά τη διετία (2007 – 2008) παρατηρείται εντυπωσιακή επιτάχυνση της ανάπτυξης της αγοράς ΑΠΕ λόγω θεσμικών αναδιαρθρώσεων με τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου αδειοδότησης των ΑΠΕ (ριζική αναθεώρηση του αδειοδοτικού καθεστώτος με τον Ν. 3468/2006) η πρόκληση πυρκαγιών στις εκτάσεις αυτές εξυπηρετεί την αποφυγή χρονοβόρων διαδικασιών και προφανώς με υψηλότερο κόστος υλοποίηση των όρων και προϋποθέσεων Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την αδειοδότησή των ΑΠΕ.

- Τα τελευταία χρόνια (μετά το έτος 2019) παρατηρείται μια θεαματική άνοδος της εγκατεστημένης ηλεκτρικής ισχύος από ανεμογεννήτριες στη χώρα μας (Κρήτη, Εύβοια, λοιπή νησιωτική χώρα). 

Εντούτοις, ο μεγάλος ρυθμός ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας συνοδεύτηκε, όπως είναι εύλογο, από την ανησυχία των τοπικών

κοινωνιών σχετικά με τις ενδεχόμενες επιπτώσεις των ανεμογεννητριών στο περιβάλλον. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι φόβοι και οι ανησυχίες που έχουν εκφραστεί κατά καιρούς είναι εύλογοι και καθόλου υπερβολικοί όπως διατείνονται κάποιοι. Ασφαλώς, η χωροταξική παράμετρος, ώστε να υπάρχει η ελάχιστη δυνατή παρέμβαση στο τοπίο, είναι σημαντική και για αυτό, η τοποθέτηση για ένα προωθούμενο αιολικό πάρκο, δεν μπορεί να είναι ζήτημα απλό. 

Πρέπει με βάση τον σχεδιασμό και την χωροταξική μελέτη να αποφασίζεται, αν πρέπει να δημιουργηθούν αιολικά πάρκα, ποιας ισχύος, σε ποια τοποθεσία κλπ και πάντα να λαμβάνεται υπόψη και η φέρουσα ικανότητα μιας περιοχής, ώστε λχ σε κάποια μικρή έκταση να μην έχουμε ένα μεγάλο αιολικό πάρκο, όπως στην Καρυστία.

.- Η θέση της έρευνας είναι γενικώς υπέρ των ΑΠΕ, όμως υπό την αυστηρά προϋπόθεση να υπάρξει ένας γενικός – σε πανελλαδικό επίπεδο - ενεργειακός σχεδιασμός, ο οποίος να αναδεικνύει, πέρα από την ενεργειακή και οικονομική διάσταση και να καταλήγει στις πηγές εκείνες ενέργειας με το καταλληλότερο ενεργειακό μείγμα που μεταξύ άλλων θα υπηρετεί το κριτήριο της μικρότερης κάθε φορά δυνατής επέμβασης στο περιβάλλον τόσο κατά την χωροθέτηση της εγκατάστασης ενός έργου ΑΠΕ όσο και κατά τη λειτουργία του, που θα ελέγχεται από τα αρμόδια θεσμοθετημένα όργανα και θα επιτηρείται αυστηρά και στο διηνεκές για την προστασία του περιβάλλοντος.

Ανδριανός Γ. Γκουρμπάτσης

Αντιστράτηγου– Υπαρχηγού ΠΣ, ε.α, Νομικού

Ειδικού Ερευνητή – Δικαστικού Πραγματογνώμονα, Αθήνα 2022:

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΜΕΛΕΤΗ ΕΔΩ