ΟΙ ΠΡΟΦΗΤΕΙΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΔΙΑΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Η «ΕΛΕΝΗ», Ο «ΠΑΡΙΣ» ΚΑΙ ΟΙ... ΤΡΟΪΚΑΝΟΙ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΟΧΗΣ.

Εστιάζοντας στις ιστορικές αναλογίες που προδιαγράφουν το μέλλον.

ΜΕΡΟΣ 5ο

Γράφει ο Μοναχός Λεόντιος ∆ιονυσιάτης

«Όταν θα ιδείτε το χιλιάρμενο στα ελληνικά ύδατα, τότε θα λυθεί

το ζήτημα της Πόλης».

Ισαπόστολος Κοσμάς ο Αιτωλός.

03. Οι αλληγορίες του Ομήρου. Η διδασκαλία του Χριστού είναι γεμάτη από παραβολές. Στον Όμηρο υπάρχουν αλληγορίες, ποια η διαφορά; Πολλές, διότι στον Όμηρο, σε όσους έχουν πλήρη άγνοια, δεν είναι ξεκάθαρη η αρετή, επειδή και οι αποκαλούμενοι «θεοί» έχουν φοβερά ελαττώματα, και το γενικότερο νόημα μέσα στο οποίο μπορεί κανείς να δει αλληγορίες δεν είναι ξεκάθαρο ούτε από την άποψη τι είναι ηθικό και τι ανήθικο, ούτε ως προς το τι είναι φυσικό και τι υπερφυσικό. 

Αντίθετα η διδασκαλία του Χριστού είναι στη βάση της ανάλυση των δέκα εντολών και του τρόπου εφαρμογής τους με τη δική Του βοήθεια. ∆εν είναι ξεκομμένη από τους προφήτες της Παλαιάς ∆ιαθήκης αλλά τους επεξηγεί, και η ενανθρώπισή Του τους επαληθεύει. Επειδή ο Χριστός είναι Θεός και άνθρωπος, κατ' ουσίαν και όχι κατά φαντασίαν, είναι ο μόνος που στον εαυτό Του μας ενώνει με τον Θεό, και είναι ξεκάθαρο ότι τα ιδιώματα της ανθρώπινης φύσης Του ανήκουν στον κτιστό κόσμο (η ανάγκη τροφής, η κούραση, ο ιδρώτας κλπ) ενώ τα υπερφυσικά (τα θαύματα, η Ανάσταση κλπ) στη Θεότητα. 

Ο Χριστός στους μαθητές που θέλουν να μάθουν περισσότερα από ότι ο πολύς κόσμος, στον οποίο αρκεί ένα πρώτο συναισθηματικό μάλλον πλησίασμα, ερμηνεύει τις παραβολές με τρόπο που δείχνει ότι είναι ενταγμένες στην ενότητα της πολύ καλά οριοθετημένης συνολικής λογικής διδασκαλίας των δύο ∆ιαθηκών. Αναφέρεται πχ στο ευαγγέλιο: «Άλλη παραβολή ακούσατε. Κάποιος άνθρωπος ήταν οικοδεσπότης, ο οποίος εφύτευσε αμπελώνα και έβαλε φράχτη γύρω από αυτόν και έσκαψε μέσα σ' αυτόν πατητήρι και οικοδόμησε πύργο»... (Ματθ. 21:33). 

Παρόμοια εκ Θεού στον προφήτη Ησαΐα: «...αμπελών εγενήθη στον αγαπημένο... και με φράχτη τον περιέβαλα και τράβηξα χαρακιές και εφύτευσα άμπελο εκλεκτή και οικοδόμησα πύργο στο μέσο του και έσκαψα πατητήρι σ' αυτόν»... (Ησ. 5:1-2) 38 Είναι ο Αμερικανικός εθνικός ύμνος –

Η αστερόεσσα σημαία-link. www.imdleo.gr - 10 - «Το παρεμφερές με αυτό θα βρει κάποιος (λέει ο Μέγας Βασίλειος) και παρά του (προφήτου) Ιερεμία να λέει εκ προσώπου του Θεού: Εγώ εφύτευσα άμπελο καρποφόρο»... (MPG 31:1136 ερ. 75η) Είναι φανερό, όπως λέει ο Θεοδώρητος: «Αμπελώνα τον λαό ονομάζει, διότι έτσι είπε και ο μακάριος ∆αυίδ»...39 Επομένως μέσα στη συνολική διδασκαλία της Αγίας Γραφής οι παραβολές έχουν ένα σαφέστατα καθορισμένο νόημα και δεν έχουν καμιά σχέση με αλληγορίες! 

Οι Απόστολοι μέχρι την Πεντηκοστή δεν κατανοούσαν και αυτοί επαρκώς το νόημα των παραβολών, των οποίων το πρώτο και απλούστερο νόημα διατηρεί, πάντως, τον καλό ή κακό χαρακτήρα του και όταν πρόκειται να αποδοθεί σε βάθος. ∆ηλ. ο καλός Σαμαρείτης της παραβολής παραμένει καλός, και μάλιστα άριστος, όταν ερμηνευθεί πνευματικότερα (είναι ο ίδιος ο Χριστός). Αντίθετα οι αλληγορικές ερμηνείες στα έργα του Ομήρου και γενικότερα στα μυθολογούμενα περί "θεών" δεν διατηρούν αναγκαστικά την πρώτη καλή ή κακή εντύπωση με την εξήγησή τους. 

Είναι ενδιαφέρον ότι ο άγιος Κλήμης ο Ρωμαίος, ένας από τους αποστολικούς πατέρες, γράφει για μια συζήτηση ενώπιον πολλών μαρτύρων που είχε με τον εθνικό Αππίωνα, ο οποίος δικαιολογείται στον Κλήμη περί των "θεών" για τους οποίους ο ίδιος είπε στη Ρώμη ότι είναι «παιδεραστές, ασελγείς, μιγνυόμενοι με μητέρες, αδελφές, θυγατέρες, και ότι ενέχονται σε μύριες μοιχείες. Αλλά (λέει ο Αππίων), εσύ τέκνο έπρεπε να γνωρίζεις ότι δεν τα έγραφα αυτά επειδή έτσι φρονώ περί των "θεών", αλλά από στοργή προς εσένα απέκρυψα τα αληθινά λόγια (!), τα οποία αν θέλεις τώρα άκουσε από εμένα: Των παλαιών ανδρών οι σοφότατοι, με κόπο αφού έμαθαν όλη την αλήθεια, στους αναξίους και μη έχοντας όρεξη θείων μαθημάτων απέκρυψαν την λήψη της επιστήμης.

∆ιότι ούτε από τον Ουρανό και την μητέρα αυτού Γη έχουν γίνει 12 παιδιά, όπως ο μύθος απαριθμεί· άρρενα μεν Ωκεανός, Κοίος, Κρίος, Υπερίων, Ιαπετός, Κρόνος· θηλυκά δε Θεία, Θέμις, Μνημοσύνη, ∆ημήτηρ, Τηθύς, Ρέα»... Παραλείπομε αρκετά για να φτάσομε στα περί της Ελένης: «∆εν έγινε δείπνο για τον γάμο της Θέτιδος με τον Πηλέα. ∆εν άφησαν μακριά από τους γάμους την Έρι. Ούτε η Έρις για την ατιμία επενόησε μάχη και στάση κατά των εσθιόντων. Ούτε αφού έλαβε μήλο από τους κήπους των Εσπερίδων έγραψε επάνω: ∆ώρο στην ομορφότερη».

Και συνεχίζει (ο Αππίων): «Έπειτα μυθολογούν ότι η Ήρα και η Αθηνά και η Αφροδίτη βρίσκουν το μήλο και φιλονικώντας έρχονται προς τον ∆ία· τις οποίες αυτός μεν δεν έκρινε, διά του Ερμή δε προς τον ποιμένα Πάρι απέστειλε να κριθούν. Αλλά ούτε εκρίθησαν θεές ούτε ο Πάρις στην Αφροδίτη έδωσε το μήλο. Ούτε η Αφροδίτη τιμηθείσα απ' αυτόν, τον αντετίμησε με τον γάμο της Ελένης. ∆ιότι ούτε για την τιμή της θεάς δημιουργήθηκε πρόφαση παμφύλου πολέμου και αυτά να καταστούν ολέθρια σ' αυτόν που απέλαβε την τιμή και που συγγένεψε με το γένος της Αφροδίτης. Αλλά (όπως είπα), ω τέκνον (Κλήμη), αυτά έχουν κάποιον λόγο οικείο και φιλόσοφο, που μπορεί αλληγορικά να ειπωθεί, ώστε όταν τον ακούσεις να θαυμάσεις». 

Η αλληγορία λοιπόν στη μυθολογία, κατά τον εθνικό Αππίωνα, χρειάζεται να ανατρέψει ότι ειπώθηκε, καταργώντας εντελώς τις πρώτες εντυπώσεις. Την μέθοδο αυτή, με την οποία οι "θεοί" των εθνικών εκπροσωπούν φυσικές διεργασίες, (Κρόνος = χρόνος, Ρέα = ύλη, από αυτούς τρεις στάθμες: α) Πλούτων, β) Ποσειδών, γ) ανωτάτη + αιθήρ ο Ζεύς κλπ) γνωρίζοντας καλά και ο Κλήμης, συμπληρώνει περί αυτών τον Αππίωνα, καταλήγοντας: «Πλην θαυμάζω, πως ενώ ήταν δυνατόν να τα δώσουν απ' ευθείας σαφώς και ευσεβώς και ωφελίμως, οι από εσένα λεγόμενοι φρόνιμοι και σοφοί, τα απέκρυψαν πλαγίως με αινίγματα και μύθους, οι οποίοι (σοφοί) σαν να εκινούντο από κάποιο δαίμονα, έστησαν ενέδρα σε όλους σχεδόν τους ανθρώπους»!... 

39 «Αμπελώνα τον λαό ονομάζει, διότι έτσι είπε και ο μακάριος ∆αυίδ: "Άμπελον από την Αίγυπτο μετέφερες, έβγαλες έθνη και την καταφύτευσες". Και διά του Ιερεμία ο ίδιος ο Θεός: "Εγώ εφύτευσα άμπελο καρποφόρο όλη αληθινή," και ο Κύριος στα Ευαγγέλια: "Κάποιος άνθρωπος εφύτευσε αμπελώνα και τον έδωσε σε γεωργούς και απεδήμησε"...». (Θεοδώρητος Κύρου: Σχόλια στον προφ. Ησαΐα). - 11 - Και παρατηρεί ότι: «οι πλαγίως φυσιολογούντες περί "θεών" έχουν έτσι αναιρέσει και το ότι είναι "θεοί", διότι διέλυσαν διά της αλληγορίας τα είδη τους στις ουσίες του κόσμου»! 

«Το πιθανότερο, λέει ο Κλήμης, είναι ότι οι "θεοί" στους οποίους αυτοί τραγουδούν είναι κάποιοι που έγιναν κακοί μάγοι, οι οποίοι όντας άνθρωποι μοχθηροί, μεταμορφούμενοι διά της μαγείας, διέλυαν γάμους, βίους διέφθειραν, νομιζόμενοι από όσους δεν γνώριζαν τι είναι η μαγεία ότι είναι θεοί». Γι' αυτό «στα όρη του Καυκάσου δείχνεται το σήμα κάποιου ανθρώπου Κρόνου, αγρίου τυράννου και τεκνοκτόνου. 

Ο δε γιος του που έγινε χειρότερος, Ζευς στο όνομα, με τη δύναμη της μαγείας αναδειχθείς κοσμοκράτορας, πολλούς διαλύει γάμους και τον πατέρα του με τους θείους του τιμωρεί και αφού πέθανε έτσι, τον τάφο του τον δείχνουν οι Κρήτες... Ομοίως, ένας άνθρωπος Ερμής στην Αίγυπτο, Άρης στην Θράκη, Αφροδίτη στην Κύπρο»... Τα έργα του Ομήρου επομένως δεν θα μπορούσαν να θεωρηθούν κατάλληλα για μελέτη από ένα εντελώς ανίδεο στα θέματα αρετής.

Ο καθηγητής π. Γεώργιος Μεταλληνός σε ομιλία του είπε χαρακτηριστικά: «Τα ποιήματα του Ομήρου στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια αν τα μελετήσει κανείς θα δει ότι είναι γεμάτα από ανηθικότητες. Βέβαια εμείς οι Ορθόδοξοι δεν είμαστε ηθικολόγοι και ηθικιστές. Αυτό που ζητάμε είναι η πνευματική ανακαίνιση του ανθρώπου ώστε η χάρις του Τριαδικού Θεού να μπορεί να ενοικήσει, να κατοικήσει, μέσα στην καρδιά μας. Κάθαρσις φωτισμός, θέωσις, αυτή είναι η Ορθοδοξία»... Και προσθέτει: «Ο Πλάτων γιά λόγους παιδαγωγικούς, δεν επέτρεπε την χρησιμοποίηση των Ομηρικών κειμένων εις το έργον της αγωγής. Ο Πλάτων απέρριπτε ως παιδαγωγικό μέσο τα ποιήματα του Ομήρου! 

Αλλά ο Μέγας Βασίλειος, στην ομιλία του προς τους νέους, για το πως μπορούν να ωφεληθούν από τα Ελληνικά κείμενα, λέγει πάσα η ποίησις Ομήρου αρετής εστίν έπαινος, και συνιστά να μελετούν τα Χριστιανόπουλα την ποίηση του Ομήρου. Γιατί; Εφαρμόζομε την μέθοδο της μέλισσας. Ότι είναι ωφέλιμο για την αγωγή του ανθρώπου χρησιμοποιείται. Ό,τι εις δαίμονας φέρει και αμαρτίας ή απωλείας βυθόν, που έλεγε ο μεγάλος Γρηγόριος ο Θεολόγος, το απορρίπτομε».40

Αν εξετάσομε τον Όμηρο εσωτερικά, δηλ. με τρόπο που πρώτα να ωφελούμαστε οι ίδιοι, τότε ακόμα και οι μύθοι γίνονται χρήσιμοι, επειδή δεν βγήκαν τυχαία αλλά για να περιγράψουν την ψυχοσύνθεση των ανθρώπων σε διάφορες περιστάσεις. Έτσι, όπως γράφει ο ιερός Κλήμης: 41 «Η Ήρα λοιπόν και η Αθηνά και η Αφροδίτη και η Έρις (που σημαίνει διχόνοια) και το μήλο και ο Ερμής και η κρίση και ο ποιμένας (Πάρις) υπαινίσσονται τον εξής νου: Η Ήρα τη σεμνότητα, η Αθηνά την ανδρεία, 42 η Αφροδίτη τις ηδονές, ο Ερμής τον ερμηνευτικό λόγο, ο ποιμένας Πάρις την αλόγιστη και βάρβαρη ορμή. 

Εάν λοιπόν κατά την ακμή της ηλικίας ο λογισμός που ποιμαίνει την ψυχή τύχει να είναι βάρβαρος και αφού παραλείψει τα συμφέροντα (εγκαταλείποντας την ανδρεία και τη σωφροσύνη), προτιμήσει μόνο τις ηδονές και σε μόνη την επιθυμία αποδώσει τη νίκη, καθώς από αυτήν λαμβάνει σαν αντάλλαγμα τα τερπνά, σε όλεθρο δικό του και των περί αυτόν, (τελικά) θα προτιμήσει την τέρψη, επειδή δεν κρίνει σωστά. Η Έρις πάλι είναι η φιλονεικούσα κακία. 

Το δε χρυσό μήλο θα είναι ο πλούτος, ο οποίος ακόμη και τους σώφρονες (όπως την Ήρα) γνωρίζει να παρεκκλίνει προς 40 Για τους Χριστιανούς, ακόμη και τους αρχαρίους στην πνευματική ζωή, είναι εύκολο, επειδή η διδασκαλία του Χριστιανισμού είναι ξεκάθαρη, να εφαρμόσουν τη μέθοδο της μέλισσας, και γι' αυτό ο Μέγας Βασίλειος τους συνιστά τη μελέτη του Ομήρου. 

Για τον Πλάτωνα όμως που δεν ήθελε να σκοτίζεται η διάνοια των μαθητών με τις κακίες των δήθεν θεών, δεν θεωρείται κατάλληλη στο στάδιο της διαπαιδαγώγησης. 41 Στα Κλημεντίνια, 6η ομιλία κεφ. 15, συμφωνώντας με τον εθνικό Αππίωνα διότι υπάρχουν κοινά στοιχεία στη Χριστιανική διδασκαλία περί αρετής με αυτήν των Πλάτωνος, Σωκράτη, και Αριστοτέλη. 

42 Εννοείται και την σοφία ως προερχόμενη από το κεφάλι του "∆ία" (ο οποίος γενικά δηλώνει τη διοίκηση). - 12 - ραθυμία και τους ανδρείους (όπως την Αθηνά) κάνει να φιλονεικούν για όσα δεν πρέπουν σ' αυτούς. Και το κάλλος της ψυχής (ως Αφροδίτη - εδώ με καλή έννοια) με την πρόφαση της τρυφής το παραμερίζει. Και για να μιλήσω με συντομία: όλους σε κακούς καβγάδες (έρεις) εξερεθίζει ο πλούτος. 

Αυτός πάλι που φονεύει τον ηγεμόνα και όφη φύλακα του πλούτου είναι ο Ηρακλής, ο γνήσιος και φιλόσοφος νους»... Πάντα ήταν λίγοι αυτοί που είχαν «φιλόσοφο νου» και περιφρονούσαν τον πλούτο και το κυνήγι του. Αυτοί, στην Νεοταξίτικη εποχή μας που καθοδηγείται από τον νεοφιλελευθερισμό του χρήματος, είναι ακόμα πιο λίγοι. Όσοι όμως έχουν αρετή σαν του Ηρακλή «φονεύουν τον όφη» που είναι «ηγεμόνας και φύλακας του πλούτου» των Εσπερίδων, δηλ. την αλόγιστη επιθυμία απόκτησης πλούτου για μια δυτικού τύπου καλοπέραση, που (τυχαία;) εκπροσωπείται από ισχυρό νόμισμα (δολάριο) με οφιοειδές σήμα! 

Ο θεοποιημένος αυτός «όφης» φονεύεται από τον Ηρακλή κατά τον Ελληνικό μύθο αλλά και από τον προφήτη ∆ανιήλ στην Βαβυλώνα, τον καιρό της αιχμαλωσίας των Εβραίων, κατά το ομώνυμο βιβλίο της Παλαιάς ∆ιαθήκης. Το γιατί η ιστορία με τον ∆ανιήλ καταλήγει στο ίδιο αποτέλεσμα με τον μύθο του Ηρακλή, εξηγείται από το ότι και οι μύθοι όταν είναι ψυχωφελείς περιγράφουν τόσο πραγματικές καταστάσεις των ψυχών των ανθρώπων, όσο και οι ιστορίες!

Αλλά και τα ιστορικά γεγονότα, ιδιαίτερα των Γραφών, δεν είναι ωφέλιμα μόνο στην εποχή τους. Κατά τον άγιο Μάρκο τον ασκητή: «Όταν διαβάζεις τις θείες Γραφές, να εννοείς τα κρυμμένα σ' αυτές νοήματα. Γιατί όσα γράφτηκαν στο παρελθόν, όλα έχουν γραφτεί για διδασκαλία μας».

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ