ΟΙ ΘΛΙΨΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΒΑΣΑΝΑ ΩΣ ΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΜΕΣΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Ο ΑΓΩΝΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

ΣΤΑΡΕΤΣ ΣΑΒΒΑΣ

Αγώνας μέσα στην οικογένεια       

Πολύ μιλούσε ο στάρετς για το σταυρό της οικογένειας, για το πως θα βρεις στο σπίτι σου τη σωτηρία, μέσα στο συνηθισμένο περιβάλλον του σπιτιού. 

– Ο εχθρός σε μας τους πιστούς, ιδιαίτερα δυνατά επιτίθεται με τη διατάραξη της ειρήνης 

Στους ζηλωτές της ευσέβειας όχι σπάνια συμβαίνει να δοκιμάσουν από τους οικείους τους δυνατή αντιπάθεια και εχθρότητα εξ αιτίας της ευσέβειάς τους, αν και αυτοί που τους εχθρεύονται δε δείχνουν ότι γίνονται εχθροί τους λόγω της ευσέβειάς τους.


Εδώ πρέπει να δείξετε υπομονή. Μη συγχύζεσθε, μην απελπίζεσθε, αλλά θυμηθείτε τα λόγια του Σωτήρος: «Εχθροί του ανθρώπου οι οικιακοί αυτού» (Ματθ. 10, 36). Και διορθώστε τις ελλείψεις σας. 

Παρατηρήστε γιατί σας κατηγορούν οι γύρω σας, ποιά πάθη βρίσκουν στην καρδιά σας, επειδή στη ζωή μέσα στο σπίτι, όλα τα πάθη φαίνονται καθαρά και οι συγγενείς τα γνωρίζουν καλά. 

Δεν είναι, όπως έξω από το σπίτι, όπου κρύβουμε τον εαυτό μας ανάμεσα σε ανθρώπους που μας γνωρίζουν λίγο. Κοιτάξτε στον εαυτό σας αμερόληπτα, εξετάστε τον. 

Ίσως πράγματι να έχετε δύσκολο χαρακτήρα, ίσως φέρεσθε απότομα και άγρια στον πλησίον, ίσως να είστε άδικοι κ.λπ. 

Ανοίξτε την καρδιά σας, γίνετε πιο κοινωνικός και επιεικής, πλατύνετε την καρδιά σας με την αγάπη και κρατηθείτε σταθερά στην ευσέβεια. 

Προσπαθήστε να είσθε ήπιοι, χωρίς θυμό, μη κάνετε παρατηρήσεις για όλα, υπομείνατε κάτι, ξεπερνώντας το με σιωπή. 

Όταν αισθάνεσθε ότι μια αποκάλυψή σας θα προκαλέσει πυρκαϊά, τότε στις πράξεις του πλησίον σας κάμετε τα στραβά μάτια και προσευχηθείτε θερμά γι’ αυτόν, γιατί «η αγάπη πάντα ελπίζει, πάντα υπομένει» (Α Κορ, 13, 7). 

Πρέπει να πούμε ότι κάθε οικογένεια είναι για κάθε μέλος της σαν μοναστήρι, και καμμιά φορά, ακόμη πιο δύσκολο και αυστηρό από κάποιο μοναχικό κοινόβιο.

 Προσέξτε, ώστε να υπάρχει ειρήνη στην ψυχή και να ζήτε ειρηνικά ο ένας με τον άλλο. Κι αν διαταραχθεί η ειρήνη, προσπαθήστε γρήγορα να συγχωρείτε ο ένας τον άλλο.

Ο Σατανάς με πολλή δύναμη μάχεται κατά των αφοσιωμένων στο Θεό και εργαζομένων γι’ Αυτόν. 

Γι’ αυτό πρέπει να προσπαθούμε να ευχαριστούμε τον Κύριο που με τις θλίψεις που μας στέλνει μας δείχνει καθαρά ότι δεν είμαστε ξένοι απ’ Αυτόν.«Εγώ όσους εάν φιλώ, ελέγχω και παιδεύω» (Αποκ. 3, 19). 

Γι’ αυτό ποτέ μη ζηλεύετε τους αμαρτωλούς, οι οποίοι ζουν χωρίς φτώχεια, χωρίς θλίψεις και αρρώστειες. Είναι φοβερή η κατάσταση, όταν ο Κύριος δεν παιδεύει για τις αμαρτίες. Σ’ αυτούς τους αμετανόητους αμαρτωλούς αναφέρεται ο λόγος του Κυρίου: «και εξαρθήσεται ο ζήλος μου εκ σου» (Ιεζ. 16, 42). 

Η παρηγορία δίνεται ως βραβείο για την υπομονή στις θλίψεις. Εάν όλους τους συγχωρείτε, όλους με ειλικρίνεια, τους αγαπάτε ανυπόκριτα, τότε και σεις πάντοτε και παντού θα παρηγορηθείτε από το Θεό. Ζήστε με ειρήνη και ομόνοια. 

Σε μια οικογένεια συνέβαιναν διαρκώς δυσάρεστα. Μια ψυχή θλιμμένη και βασανισμένη από τις συνεχείς επιθέσεις ήρθε στο Γέροντα, αλλά δεν κατάφερε να συζητήσει μαζί του. 

Αυτός της έδωσε να διαβάζει ένα χαρτί που είχε σχέση ακριβώς με το θέμα που τη βασάνιζε: «Οι Άγιοι Πατέρες για τις προσβολές». Διαβάζοντας αυτό το χαρτί, όλα μέσα της ξεκαθάρισαν. Η προσβολή και η θλίψη που ένοιωθε εξαφανίστηκαν. 

Η αξία και η ωφέλεια των θλίψεων 

Ο στάρετς συχνά αποκάλυπτε την αξία των θλίψεων. 

– Μη φοβείσθε τις θλίψεις. Μην προσπαθείτε γρήγορα να απαλλαγείτε απ’ αυτές. Διδαχθείτε με υπομονή και ταπείνωση απ’ αυτές. Δια των θλίψεων κατορθώνεται η σωτηρία μας.

 Με τις θλίψεις μαθαίνουμε πόσο κοντά μας είναι ο Κύριος: «Εγγύς Κύριος τοις συντετριμμένοις την καρδίαν», άκούμε στους Ψαλμούς του Δαυΐδ. Με τις θλίψεις αποκτούμε την πεποίθηση ότι χωρίς το Θεό δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα.

Και αυτή η συνείδηση της αδυναμίας μας, της μηδαμινότητάς μας, μας παιδαγωγεί στην ταπείνωση, φανερώνει την ταπεινή προσευχή που δίνει την πνευματική ειρήνη. Στην ψυχή τότε εισέρχεται η δύναμη του Θεού «η τα ασθενή θεραπεύουσα και τα ελλείποντα αναπληρούσα». 

Δια της θλίψεως αποκτάται η πνευματική διάκριση, η πείρα. Όταν κάποιος έχει λίγη μετάνοια, του χρειάζεται κάποτε για τις αμαρτίες και η καθαρτική παιδεία, το μαρτύριο. 

Αφού αναγνωρίζουμε ότι είμαστε αμαρτωλοί, δε θα πρέπει να γογγύζουμε και να κλαιγόμαστε για τις θλίψεις της ζωής μας, αλλά θα πρέπει να προσπαθούμε να ευχαριστούμε το Θεό για το μαρτύριο που εξιλεώνει, αφού και ο ίδιος ο Κύριος υπέμεινε το μαρτύριο του Σταυρού για τις αμαρτίες του κόσμου. 

Τα βάσανα πολλές φορές στέλνονται σε κάποιον αθώο άνθρωπο, για να αυξηθούν τα στεφάνια της υπομονής του, κι ακόμα, σύμφωνα με το παράδειγμα του Κυρίου, για να πάσχει χάριν των άλλων.

 Το να έχεις τέλεια αγάπη σημαίνει να πάσχεις για τον πλησίον. Τι μεγάλο βραβείο λαμβάνει εκείνος που υπομένει τις θλίψεις αγόγγυστα! Ο Πατήρ ημών ο Ουράνιος καλεί τους θλιβομένους: «επισκέψασθε δη εν τούτω...και εκχεώ υμίν την ευλογίαν μου έως του ικανωθήναι» (Μαλ. 3, 10). 

Βοήθεια, για να υπομείνετε τις θλίψεις, ζητήστε από το Θεό, κατά το λόγο του Αποστόλου Πέτρου: «πάσαν την μέριμναν υμών επιρρίψαντες επ’ αυτόν» (Α Πετρ. 5, 7). Πρέπει απλά να τον παρακαλέσουμε: «Κύριε, σε μένα υπάρχουν τόσες μέριμνες, τόση θλίψη! 

Όλη μου την ελπίδα την εναποθέτω σε Σένα, βοήθησέ με». Σε κάθε έργο σας αλλά και σε κάθε μικροδυσκολία ζητήστε από το Θεό βοήθεια και η ευλογία και η Χάρη του Θεού θα φωτίσει την ψυχή και θα τη σκεπάσει. 

Η θεία Μετάληψη 

Τον καιρό της θλίψεως πρέπει να κοινωνείτε συχνά τα άχραντα Μυστήρια. Από τη συχνή και άξια Μετάληψη η καρδιά γίνεται μαλακή και αγαθή. Είναι έτοιμη να συγχωρήσει όλα και να αγαπήσει όλους. 

Το άγριο πρόσωπο γίνεται χαρούμενο, η ψυχή στρέφεται στον ουράνιο κόσμο, η γοητεία του κόσμου δεν την ελκύει: «Ου γαρ έχομεν ώδε μένουσαν πόλιν αλλά την μέλλουσαν επιζητούμεν» (Εβρ. 13, 14). Και ο Άγιος Βασίλειος λέει: «Η θεία κοινωνία ζωογονεί την ψυχή». 

Μια φορά μετά τη Λειτουργία εκστατικός ο στάρετς εξεφώνησε ένα λόγο στον οποίο εξέφρασε σκέψεις γεμάτες ενθουσιασμό για τη Λειτουργία και τη Θεία Κοινωνία. Θυμήθηκε πως αγαπούσε τη Θεία Λειτουργία και πως αγαπούσε να κοινωνεί το λαό ο Άγιος Ιωάννης της Κροστάνδης: 

– Στη Λειτουργία, στη Θεία Κοινωνία, συνέχισε ο π. Σάββας, εκφράζεται η θαυμαστή ευσπλαχνία του Θεού, το αναντικατάστατο μέσο της σωτηρίας του ανθρώπου, του νεκρωμένου από τις αμαρτίες. 

Ο αμαρτωλός προσερχόμενος με πίστη και μετάνοια γίνεται λευκός, καθαρός, φωτεινός, χάρις στη φιλανθρωπία του Θεού. Στα Άχραντα Μυστήρια ο ίδιος ο Κύριος έρχεται να βοηθήσει την ψυχή. Πλουτίζοντάς την με τη Χάρη, διδάσκοντάς της όλες τις αρετές, την οδηγεί στην ύψιστη τελειότητα. 

Μόνο που θα πρέπει να προσπαθούμε να είμαστε άξιοι αυτής της φιλανθρωπίας του Θεού, ώστε να μην κοινωνούμε «εις κρίμα η εις κατάκριμα», πλησιάζοντας στο Άγιο Ποτήριο χωρίς φόβο Θεού, χωρίς πίστη, χωρίς μετάνοια, χωρίς συναίσθηση της αμαρτωλότητάς μας και της ενοχής μας ενώπιον του Θεού. 

Με το θερμόαιμο χαρακτήρα του και τον ατρόμητο ζήλο του –ήθελε να κοινωνούν όλοι– ο στάρετς ξεχώριζε από τους άλλους κληρικούς και πολλές φορές ερχόταν σε αντίθεση μ’ αυτούς. 

– Μη στερείτε τη Χάρη σ’ αυτούς που θέλουν αξίως να μεταλαμβάνουν και να ενωθούν με το Χριστό, μην κρίνετε την αναξιότητά τους και την έλλειψη προετοιμασίας τους. Ο ίδιος ο Χριστός είναι ο Κριτής τους!, τους έλεγε. 

Όμως κάποιοι πνευματικοί του κοινοβίου, με την αυστηρότητά τους, όλους τους εμπόδιζαν με κάθε τρόπο και ενεργούσαν αντίθετα με τον στάρετς σ’ αυτό το σωτηριώδες έργο. 

– Μην τρέχετε να κοινωνήσετε. Δεν είναι η λαβίδα κουτάλι για σούπα! Αυτά ακούγονταν από τους ιεροκήρυκες στον άμβωνα κατά των πιστών που μετελάμβαναν συχνά. 

Ο στάρετς όμως έλεγε στους προσκυνητές: 

– Όσο περιέρχεσθε στα άγια προσκυνήματα, παντού να μεταλαμβάνετε, σε όλους τους ναούς, σε όλα τα μοναστήρια, ακόμα κι αν από τις συνθήκες που υπάρχουν δε θα μπορέσετε να διαβάσετε την ακολουθία της Θ. Μεταλήψεως. 

Όταν βρίσκεσθε στο δρόμο, κάθε κανόνας προσευχής αναπληρώνεται με την προσευχή του Ιησού. Το μόνο που χρειάζεται είναι η καρδιακή συντριβή και η ειλικρινής επιθυμία να ενωθείτε με το Χριστό. 

Μπορούμε να στερήσουμε τον εαυτό μας από μια τέτοια ευλογημένη ένωση με το Χριστό, πολύ περισσότερο στους δικούς μας πολύπαθους καιρούς; έλεγε ο π. Σάββας. 

Πρέπει να κοινωνούμε χάριν συγχωρήσεως των αμαρτιών και της απολαύσεως της αιώνιας χαράς και κυρίως για να αποκτήσουμε τον Κύριο, να ζούμε μ’ Αυτόν, να Τον αγαπήσουμε περισσότερο απ’ οτιδήποτε στον κόσμο, για να Τον υπηρετήσουμε, για να είμαστε πάντοτε με το Χριστό.

 «Ο τρώγων μου την σάρκα και πίνων μου το Αίμα, εν εμοί μένει καγώ εν αυτώ» (Ιω. 6, 56), λέγει ο Κύριος, καλώντας μας σε κοινωνία μαζί Του. 

Και μετά τη Θ. Κοινωνία πρέπει ιδιαιτέρως να αναπαύσουμε τον Κύριο στην καρδιά μας και να μην τον παροργίζουμε με καινούργιες αμαρτίες. Μετά το θάνατο θα βασανιζόμαστε δυνατά, αν δε φυλάξουμε τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος. 

Κι αν συμβεί την ημέρα που κοινωνήσαμε να θυμώσουμε, να πικράνουμε, να κατακρίνουμε κάποιον, αυτή την κηλίδα της ψυχής πρέπει να την καθαρίσουμε και πάλι με τη μετάνοια. 

Τη μέρα της Θ. Κοινωνίας το καλύτερο θα ήταν να την περάσουμε με σιωπή και προσευχή η να διαβάσουμε περισσότερο την Αγία Γραφή και τις διδαχές των αγίων Πατέρων, επειδή η ψυχή αυτή τη στιγμή είναι ιδιαιτέρως δεκτική στο αγαθό και τα εξαίσια ευαγγελικά λόγια εντυπώνονται βαθιά στην καρδιά. 

Η οξυθυμία 

Είναι σημαντικό για τον άνθρωπο να φυλάει την ησυχία του πνεύματος, να μην ενδίδει στην οργή και την οξυθυμία. Κι αν τυχόν οργισθείς, είναι πολύ σημαντικό να κρατήσεις εκείνη τη στιγμή τη γλώσσα σου η να φύγεις. 

Με την ευχή του Ιησού η με το «Θεοτόκε Παρθένε» να φονεύσετε την οργή και το θυμό σας. Διαβάστε εκείνη τη στιγμή, αν σας είναι δυνατό, το Ευαγγέλιο. Ακόμη και τίποτε αν δεν καταλαβαίνετε εκείνη τη στιγμή, το ίδιο κάνει. 

Διαβάστε το, επειδή δια της οράσεως, ακτίνες της Χάριτος θα περάσουν στην ψυχή. Παρατηρήστε ότι μετά αυτή την πνευματική προσπάθεια γρήγορα θα ηρεμήσετε. Κι αν και πάλι οργισθείτε η γίνετε έξαλλοι από θυμό, δεν πρέπει να τα χάνετε από τις αποτυχίες, από την ανυπόταχτη καρδιά σας.

 Προσπαθήστε λίγο-λίγο να ξεριζώσετε τον παρόφορο θυμό σας και παρακαλέστε τον Κύριο να σας βοηθήσει. 

Σε κάποια χριστιανή που κατά την εξομολόγηση παραπονιόταν για την οξυθυμία της ο στάρετς είπε: 

– Πάρα πολλά έχεις πάρει επάνω σου. Όλα κάμε τα κατά τη δύναμή σου και τότε δε θα οργίζεσαι και δε θα συγχύζεσαι. Κι ακόμη, δε θα έχεις ματαιοδοξία. Δε θα συγχύζεσαι που οι άνθρωποι δεν εκτιμούν τους κόπους σου. 

Κάμε τα όλα σύμφωνα με τις δυνάμεις σου χάριν του Κυρίου και από τους ανθρώπους μην περιμένεις επαίνους και ευγνωμοσύνη. Βραβεία περίμενε μόνο από τον Κύριο και όχι από τους ανθρώπους. Κατάλαβες; Έτσι θα λυτρωθείς από τη σύγχυση κι εγώ θα προσεύχομαι για σένα.

Οι έπαινοι, η υπερηφάνεια και η ταπείνωση 

– Φοβηθείτε τους επαίνους εκ μέρους των ανθρώπων, εξακολούθησε ο στάρετς απευθυνόμενος σε όλους, και προπάντων όταν σας επαινούν παρά την αξία σας. Σιωπήστε, μην απαντήσετε εκείνη τη στιγμή. Μόνο μέσα σας συναισθανθείτε ότι σας επαινούν περισσότερο απ’ ο,τι αξίζετε. 

Μα αν αρχίσετε να αντιλέγετε, τότε γεννιέται η υποκρισία. Πράγματι, το λεπτό αίσθημα της ικανοποιήσεως από τους επαίνους υπάρχει στον καθένα. Όλοι βρισκόμαστε σε πλάνη δίνοντας μεγάλη αξία στον εαυτό μας. 

Υπερηφανευόμαστε, ματαιοδοξούμε και μετά πρέπει κάθε μέρα να παρακαλούμε τον Κύριο: «Κύριε, στείλε το έλεός Σου, λύτρωσέ με από την πλάνη, από την έπαρση, φώτισέ με με το φως της Χάριτός Σου». Είναι φοβερή συμφορά, όταν ο άνθρωπος, χάνοντας την ταπείνωση, απατά τον εαυτό του και φαντάζεται ότι μόλις που δεν είναι άγιος. 

Φοβερή κατάσταση η έπαρση, η σατανική υπερηφάνεια! Κάποιους τους σώζει ο Κύριος απ’ αυτή την κατάσταση με βαρειά τιμωρία. Στέλνει κάποια ψυχική ασθένεια η παραχωρεί να πέσουν σε επαίσχυντες αμαρτίες, από το βάρος των οποίων, σαν να συνέρχονται, έρχονται στον εαυτό τους, αναγνωρίζουν τη μηδαμινότητά τους, μετανοούν και διορθώνονται.

 Αλλά πολλοί απ’ αυτούς τους δυστυχείς χάνονται, ειδικά αν δεν υπάρχει κανείς να τους βοηθήσει να συνέρθουν. Φύλαξέ μας, Κύριε, όλους από μια τέτοια δαιμονική απάτη. Ποτέ δεν πρέπει να υπερηφανευόμαστε για τις ικανότητες, τα χαρίσματά μας και τα άλλα φυσικά μας πλεονεκτήματα. Ο Κύριος θα μας τα αφαιρέσει σαν τιμωρία για την υπερηφάνειά μας. 

Προβλέποντας αυτή τη φοβερή κατάσταση σε κάποιους ανθρώπους ο στάρετς, τους συμβούλευε να συντομεύουν τον κανόνα της προσευχής τους. 

– Εσείς, Νίνα, να προσεύχεσθε λιγότερο, έλεγε σε κάποιο πνευματικό του τέκνο. 

– Όσο πιο υψηλή πνευματική κατάσταση έχει ο άνθρωπος, συνέχισε ο στάρετς, τόσο περισσότερο βλέπει πόσο μέγας είναι ο Κύριος και πόσο μηδαμινός και ανίσχυρος είναι ο ίδιος, και όλο και περισσότερο θαυμάζει το μεγαλείο του Θεού προσευχόμενος ταπεινά. Και για όλα ζητεί τη βοήθεια από τον Παντοδύναμο. 

Ο στάρετς Ζαχαρίας έλεγε: «Η σοφία χωρίς τη Χάρη είναι αφροσύνη, ενώ η τέλεια ταπείνωση είναι απλή». 

Κάποτε έλεγε κατά την εξομολόγηση: 

– Με τι θα εξολοθρεύσουμε την υπερηφάνεια και θα αποκτήσουμε την ταπείνωση; Ο Όσιος Σεραφείμ διδάσκει: «Με τη σιωπή. Με τη σιωπή οι περισσότερες αμαρτίες νικώνται. «Ο Θεός υπερηφάνοις αντιτάσσεται, ταπεινοίς δε δίδωσι χάριν». 

Όντας ο στάρετς πρότυπο ταπεινώσεως, με όλες του τις δυνάμεις και τα χαρίσματά του, προσπαθούσε να εμφυτεύσει αυτή την πολύτιμη αρετή σε όλους τους ανθρώπους. 

Έλεγε: – Την ταπείνωση τη χαίρεται και ο ίδιος ο Θεός: «Επί τίνα επιβλέψω αλλ’ επί τον ταπεινόν και ησύχιον και τρέμοντα τους λόγους μου;» (Ησ. 66, 2). Αλλά σε τι συνίσταται η ταπείνωση; Ο ταπεινός άνθρωπος θεωρεί τον εαυτό του αμαρτωλότερο όλων μέσα στην καρδιά του, κανένα δεν εξουδενώνει, κανένα δεν κρίνει, δεν αναζητεί τον πλούτο, τη δόξα και τις τιμές, ανδρείως υπομένει τους εξευτελισμούς, τις ύβρεις, τις επιπλήξεις, γιατί αναγνωρίζει ότι αυτά του αξίζουν.

 Σε όλους συμπεριφέρεται χαρούμενα, είναι έτοιμος να υπηρετήσει τον καθένα, δε βλέπει σαν καλά τα έργα του και δε λέγει τίποτε γι’ αυτά, αν δεν υπάρχει ανάγκη. Η ταπείνωση έλαβε την αρχή της από τον αθλοθέτη Κύριο Ιησού Χριστό και την Πάναγνη Μητέρα Του.

 Η ταπείνωση είναι ο στέφανος και η ωραιότης όλων των αρετών. Ο,τι είναι για τη διψασμένη γη η βροχή είναι για την ανθρώπινη ψυχή η ταπείνωση. Να κρατάτε μέσα στην καρδιά σας τα λόγια του Σωτήρος: «Μάθετε απ’ εμού ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία και ευρήσετε ανάπαυσιν ταις ψυχαίς υμών (Ματθ. 11, 29). 

Τη Μεγάλη Πέμπτη του 1967, κατά τη Λειτουργία, στο κήρυγμά του είπε τα εξής: 

–
 Σήμερα είναι η σημαντική ημέρα της αναμνήσεως του Μυστικού Δείπνου. Σήμερα είναι η αρχή του Μυστηρίου της Θείας Κοινωνίας. Κατά τη διήγηση του Ευαγγελίου, το πλύσιμο των ποδιών των Μαθητών από το Διδάσκαλό τους αποκαλύπτει τη μεγάλη αρετή, την ταπείνωση. 

Ο Κύριος με αυτή Του την ενέργεια εμπνέει και μας να υπηρετούμε τους πλησίον μας. Όποια θέση κι αν έχουμε, δεν πρέπει να χάνουμε την ταπείνωση. Πρέπει να υπηρετούμε όλους και τους ελαχίστους αδελφούς μας, όπως ο Διδάσκαλος τους Μαθητές Του. Ο Κύριος και στη γη ήρθε δια του Σκεύους της ταπεινώσεως. Για πάρα πολύ μεγάλο διάστημα δεν ερχόταν στη γη. 

Πέρασαν πολλοί αιώνες, αλλά καθυστερούσε, επειδή δεν υπήρχε στη γη το Σκεύος της ταπεινώσεως. Ακόμη και μεταξύ των μαθητών Του δεν υπήρχε τέτοια ταπείνωση. Ακόμα και οι πιο κοντινοί Του Μαθητές ήθελαν να καθήσουν ο ένας από τα δεξιά και ο άλλος από τα αριστερά του Κυρίου στη Βασιλεία των Ουρανών και οι άλλοι αγανάκτησαν εναντίον τους γι’ αυτό. 

Μόνο η Μητέρα του Θεού φάνηκε ένα τέτοιο άξιο Σκεύος και μεγαλύνθηκε για την ταπείνωσή της: «Ότι επέβλεψεν επί την ταπείνωσιν της δούλης Αυτού». Το δεύτερο σημείο από το σημερινό ευαγγελικό γεγονός μας διδάσκει την υπακοή, την ευπείθεια.

 Ο Πέτρος φλεγόμενος από ζήλο έφερε αντίρρηση στο Διδάσκαλο: «Κύριε, συ μου νίπτεις τους πόδας;...ου μη νίψης τους πόδας μου εις τον αιώνα». Σ’ αυτά του απάντησε ο Χριστός: «Εάν μη νίψω σε ουκ έχεις μέρος μετ’ εμού». 

Τότε είπε ο Πέτρος στον Κύριο: «Κύριε, μη τους πόδας μου μόνον, αλλά και τας χείρας και την κεφαλήν» (Ιω. 13, 6, 9). Ιδού πόσο πολύτιμη είναι η υπακοή. Η μακαρία υπακοή είναι ανώτερη από τη νηστεία και την προσευχή. 

Ο Άγιος Ιωάσαφ Μπελγκορόντσκυ είχε εξοικειωθεί με την αρετή της υπακοής, της ευπείθειας. Όταν ήταν οκτώ ετών, ο πατέρας του είδε όνειρο στο οποίο η Παναγία εκάλυψε τον γυιό του με αρχιερατικό μανδύα. Θαύμασε και σκέφτηκε: «Γιατί το είδα αυτό; Στο γένος μας δεν υπάρχουν ιερείς». 

Το πρωί ξέχασε το όνειρο και όσο κι αν προσπαθούσε, δεν μπορούσε να το θυμηθεί. Μόνο όταν ο Ιωάσαφ έγινε αρχιερεύς, ο πατέρας του θυμήθηκε αυτό το όνειρο. 

Βοήθησέ μας, Κύριε, να μάθουμε σε όλα την ταπείνωση, την υπομονή, την υπακοή και την υποταγή στο θέλημα του Θεού. 

Προσοχή στον εαυτό μας, όχι στις πράξεις των άλλων 

Σε κάθε ψυχή ανάβει η σπίθα της θείας αγάπης, σε κάθε ψυχή μπορείς να βρεις το καλό και το αγαθό, αλλά εμείς έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στους άλλους μόνο ελαττώματα. Αυτό συμβαίνει γιατί δεν προσέχουμε τον εαυτό μας. 

Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά τον εαυτό μας, την εσωτερική μας ζωή, τότε ποτέ δε θα προσέχουμε τις ξένες αμαρτίες. Οι υπόνοιες για τους άλλους δεν είναι καθόλου χριστιανικό ιδίωμα. Γι’ αυτό μη εξοικοιώνεστε μ’ αυτές. 

Η κατάκριση προέρχεται βασικά από την υπερηφάνεια. Τον εαυτό σας να κοιτάτε περισσότερο και για τον εαυτό σας να διαβάζετε πνευματικά βιβλία και όλα να τα εφαρμόζετε στον εαυτό σας. Τον εαυτό σας να διορθώνετε πριν απ’ όλα. Εκείνος που κρίνει τους άλλους ποτέ δεν θα είναι ταπεινός και σε τέτοιον άνθρωπο δε δίνεται η προσευχή του Ιησού.

 Η προσευχή είναι δώρο του Θεού και δίνεται για την ενάρετη ζωή. Εμεί βλέπομε τους ανθρώπους μόνο αμαρτάνοντας, δεν τους βλέπουμε όμως μετανοούντας. Χάριν της μετάνοιάς τους ο Κύριος από παλιά έχει ήδη συγχωρήσει τις αμαρτίες τους, αλλά οι άνθρωποι τους τιμωρούν με την κατάκρισή τους. 

Ποτέ μην κάθεσθε στο Θρόνο της Κρίσεως και μην προσβάλλετε τον Κύριο. Να θεωρείτε τον εαυτό σας χειρότερο όλων. 

Ο στάρετς χρησιμοποιούσε όλες τις μεθόδους επιρροής για να καθαρίσει τους ανθρώπους από τα πάθη και τις αμαρτίες. Κάποτε μας έστειλε το ποίημα «Η Γλώσσα».

 Εμείς το διαβάσαμε με ενδιαφέρον, συζητήσαμε όλο ενθουσιασμό το πόσο πιστά απεικονίζει την αλήθεια. Σύντομα ύστερα απ’ αυτό ξέσπασε μεταξύ μας φιλονεικία. Ξεχνώντας το ποίημα, δώσαμε τη θέλησή μας στη γλώσσα και όταν μαυρίσαμε την ψυχή μας με αμαρτίες, τότε μόνο καταλάβαμε ότι ο στάρετς μας προειδοποιούσε για τον επικείμενο πειρασμό και ήθελε να περιφράξει το στόμα μας με τη σιωπή.

 Αλλά εμείς οι ανόητοι μόνο μετά το θυμηθήκαμε και αποκτήσαμε την πείρα πόσα κακά συμβαίνουν με τη γλώσσα. 

Ο στάρετς συχνά έλεγε: «Δεν πρέπει να εκπλήττεσθε και να οργίζεσθε καθώς παρατηρείτε ότι υπάρχει αδικία στη γη. Όπως λέει ο Απόστολος «καινούς ουρανούς και γην καινήν...προσδοκώμεν, εν οις δικαιοσύνη κατοικεί» 
(Β  Πετρ. 3, 13).

 Δηλαδή στη γη μας, ανάμεσά μας, δεν υπάρχει αλήθεια και γι’ αυτό πρέπει να φερόμαστε με σοφία έναντι της γήινης αδικίας και ποτέ και για τίποτε να μη συγχυζόμαστε. 

Συνεχώς συμβούλευε ο στάρετς να φυλάμε την καρδιά μας από την οκνηρία, το φθόνο, την κενοδοξία και τα σαρκικά πάθη. Έλεγε: «Πρέπει να αγαπούμε την εργασία και να την εκτιμούμε. Τα γήινα αγαθά αντιστοιχούν στα ουράνια. Κι από τη διάθεση της καρδιάς μας στην εργασία, ο ίδιος ο Κύριος θα κρίνει την προσπάθειά μας. 

Πρέπει να φοβόμαστε την αμέλεια σε κάθε έργο. Κάθε έργο πρέπει να το έκπληρώνουμε με τιμιότητα και αγάπη. Όλα να τα κάνουμε προς δόξαν Θεού και όχι για να μας τιμήσουν. Κάθε έργο πρέπει να το αρχίζουμε με προσευχή, ζητώντας την ευλογία του Θεού για την εργασία μας και τελειώνοντας να Τον ευχαριστούμε για τη βοήθειά Του.

 Μόνο να μη υπάρχει καθόλου κενοδοξία. Η κενοδοξία είναι φοβερώτερο πάθος από την υπερηφάνεια. Είναι ένα τόσο εκλεπτυσμένο, κρυμμένο ολέθριο πάθος! Εξ αιτίας της κενοδοξίας αναχωρεί η χάρις. 

Ο στάρετς Παρθένιος λέγει: «Η τιμή που προέρχεται από τους ανθρώπους πρέπει να είναι μισητή στην ψυχή η οποία αναζητεί τη σωτηρία και αναγνωρίζει την αδυναμία της». 

Σε πολλούς ο στάρετς έδινε ένα χαρτί που είχε τυπωμένο το εξής διδακτικό απόσπασμα: «Πολλά είναι τα καλά αισθήματα, αλλά το αίσθημα της αναξιότητάς μου είναι το βασικώτερο» και την προσευχή του αγίου Ιωάννου της Κροστάνδης: «Κύριε, μη μ’ αφήσεις να έχω υψηλή ιδέα για τον εαυτό μου, να φαντάζομαι ότι είμαι ο καλύτερος από τους ανθρώπους, αλλά να σκέπτομαι σαν να είμαι ο χειρότερος. Και να μην κρίνω κανέναν, αλλά τον εαυτό μου να κρίνω αυστηρά. Αμήν». 

– Προσέξτε το φθόνο, έλεγε ο στάρετς. Ο φθονερός άνθρωπος ποτέ δε λαμβάνει τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος. Αν φθονείτε κάποιον τότε στην πραγματικότητα κρίνετε τον ίδιο τον Κύριο, επειδή δε σας έδωσε εκείνα τα αγαθά, τα οποία χάρισε σε κάποιους από τους πλησίον σας. 

Αγνότητα και σεμνότητα 

Ο στάρετς αληθινός φύλακας της καθαρότητος και της παρθενίας, ήταν επιδέξιος ιατρός όσων κατείχοντο από σαρκικά πάθη. Ποτέ δεν προσπαθούσε μεμιάς να τους παιδαγωγήσει, αλλά σιωπώντας με τη μυστική του προσευχή, ενεργούσε στην καρδιά τους, περιμένοντας το χρόνο. 

– Απότομα δεν μπορείς να λυγίσεις το τόξο, αλλιώς σπάει. 

Ο χρόνος είναι μεγάλος γιατρός. Ο χρόνος περνά και το πάθος σβύνει, έλεγε σ’ αυτές τις περιπτώσεις ο π. Σάββας. 

Αλλά αυτό το χρονικό διάστημα έδινε εντολή στους πάσχοντες από το πάθος αυτό, να κάμουν επίμονη εσωτερική μάχη με το πάθος τους και τους συμβούλευε να μη είναι υποχωρητικοί με την επιθυμία τους, αλλά να αποφεύγουν κάθε περίπτωση συναντήσεως η συζητήσεως με τα πρόσωπα προς τα οποία αισθάνονται το πάθος και να διώχνουν όλες τις σκέψεις γι’αυτά, σαν θανατηφόρο δηλητήριο. 

– Αυτό είναι το πιο βδελυρό πάθος, έλεγε ο γέροντας, το οποίο αποστρέφεται ο Κύριος. Οι άσωτοι και οι μοιχοί δε θα κληρονομήσουν τη Βασιλεία των Ουρανών. Ο Σατανάς καγχάζει εις βάρος αυτών οι οποίοι μιαίνουν τον εαυτό τους με τις ηδυπαθείς αμαρτίες. Πρέπει να μάθουμε να βλέπουμε τον όμορφο άνθρωπο ως δημιούργημα του Θεού, απομακρύνοντας όλα τα σαρκικά πάθη, και τότε όλα θα εξαλειφθούν.

 Οι σαρκικές αμαρτίες προ πάντων καθαρίζονται με την ταπείνωση. Το σβύσιμο των σαρκικών λογισμών μέχρι τελείας εξαφανίσεώς τους είναι και ο σκοπός της ασκήσεως. Τότε θα κοιτάζετε τους ωραίους ανθρώπους σαν ένα μπουκέτο λουλούδια και δε θα δοκιμάζετε καμμιά επιθυμία, κανένα πάθος. Θα βλέπετε μόνο την αρμονία του ωραίου, την πλήρη συμμετρία, το θαυμαστό έργο του Δημιουργού. 

Κάποτε ο π. Σάββας οδήγησε στα σπήλαια μια ομάδα προσκυνητών η οποία αποτελείτο μόνο από γυναίκες και κοπέλες. Ο στάρετς έκαμε μια διδακτική ομιλία για το πόσο σεμνά και προσεκτικά πρέπει να ντύνονται αυτές, όταν πηγαίνουν σε ανδρώα μοναστήρια για να μη γίνονται προκλητικές: 

– Αρκεί ένα απρόσεκτο, ακόλαστο βλέμμα για να ανάψει πυρκαϊά. Κι αυτό είναι τρομερή συμφορά για το μοναχό! Όπως από τη φωτιά καίγεται το άχυρο, έτσι και η καρδιά του ασταθούς μοναχού προσβάλλεται από μία τέτοια εμφάνιση της γυναίκας η της κοπέλλας.

 Η γυναίκα είναι η φωτιά και ο μοναχός το άχυρο. Θεός φυλάξοι, ώστε να μην αποδειχθεί κάποια από σας μια τέτοια κακιά φωτιά. «Ουαί τω ανθρώπω δι’ ου το σκάνδαλον έρχεται». Κι επιπλέον, τώρα ράβουν ρούχα άσεμνα και κάποιες, με τέτοια εμφάνιση, με ακάλυπτο κεφάλι, με κόμμωση ειδωλολατρική τολμούν να πλησιάσουν το Άγιο Ποτήριο. 

Μην ακολουθείτε τη μόδα. Αυτή υποχρεώνει τους ανθρώπους να χάσουν την αιδώ. Ο απ. Παύλος λέγει ότι η γυναίκα πρέπει να κοσμεί τον εαυτό της, όχι με περίπλοκη κόμμωση, ούτε με ποικίλα ενδύματα αλλά με την ταπείνωση και την πραότητα. Γι’ αυτό οι μητέρες πρέπει να φροντίζουν, ώστε τα κορίτσια τους να ντύνονται σεμνά τόσο στο σπίτι όσο και την εκκλησία.

 Κι ακόμη περισσότερο, στο μοναστήρι να πηγαίνουν με σεμνή ενδυμασία, για να μην προκαλούν κανέναν και να μην παροργίζουν το Θεό. 

Πόσες έτσι αμαρτωλές γυναίκες που κατέχονταν από σαρκικά πάθη δεν έγιναν σώφρονες και αγάπησαν την καθαρότητα κάτω από τη σοφή καθοδήγηση του Γέροντος! 

Ο στάρετς ιατρός ψυχών και σωμάτων 

Ο στάρετς ήταν γιατρός και θεραπευτής όχι μόνο των τραυμάτων της ψυχής, αλλά θεράπευε και τις σωματικές ασθένειες, πότε μόνο με τις προσευχές και τα πνευματικά μέσα της Εκκλησίας και πότε συμβουλεύοντας να πάρουν οι ασθενείς και φάρμακα.

Για τους πονοκεφάλους συμβούλευε να προσεύχονται στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, διαβάζοντας από την ακολουθία της Αποτομής της Κεφαλής του και να έχουν στο σπίτι τους την εικόνα της Αποτομής. 

Μια πνευματική του κόρη ποτέ δεν παραπονιόταν στον στάρετς για τον πόνο που είχε στο στομάχι, ο οποίος την καταπονούσε, και προσπαθούσε να μη δίνει προσοχή στον πόνο και ποτέ δεν απευθυνόταν στους γιατρούς. Τότε ο στάρετς της έδωσε ένα μπουκάλι με ελαιόλαδο και της έδωσε εντολή να το χρησιμοποιεί πάντοτε σαν φάρμακο για το στομάχι. Και ο πόνος σταμάτησε. 

Έδινε ο Γέροντας ποικίλες συμβουλές για την υγεία, αλλά πάνω απ’ όλα σε ο,τι αφορούσε την ψυχική και σωματική υγεία συμβούλευε τους προσερχομένους να προσεύχονται θερμότερα, να μεταλαμβάνουν αξίως και συχνότερα τα Άχραντα Μυστήρια και σε όλα να απέχουν από τις υπερβολές. 

Δεδομένου ότι οι σωματικές ασθένειες συχνά προέρχονται από πνευματικά αρρωστήματα εξ αιτίας της αμαρτωλής ζωής, η ιαματική τέχνη είναι ανίσχυρη για τη θεραπεία τέτοιων ασθενών. Γι’ αυτό ο π. Σάββας μιμούμενος τους αγίους πατέρες, έδινε ειδικούς κανόνες προσευχής στους ασθενείς. Και με τη χάρη του Χριστού θεραπεύοντας τις ψυχές τους, γιάτρευε και τις σωματικές τους ασθένειες. 

Ο στάρετς συμβούλευε όλους να είναι αυστηρότεροι με τον εαυτό τους και να μην ικανοποιούν τα καπρίτσια τους. 

– Εξ αιτίας των ιδιοτροπιών ο άνθρωπος δέχεται τιμωρία μέσω των ασθενειών, έλεγε. Το πρόσφορο, ο αγιασμός και το άγιο έλαιο, είναι καλύτερα από τα καλύτερα μέσα θεραπείας. 

Αρχικά μ’ αυτά πρέπει κάποιος να επιδιώκει τη θεραπεία του και, αν είναι αδύναμη η πίστη του, τότε μπορεί να χρησιμοποιεί και άλλα θεραπευτικά μέσα. 

– Να, αυτό είναι αγίασμα από τις πηγές πολλών Αγίων. Πιές το με πίστη και η αρρώστεια θα περάσει, έλεγε συχνά. 

Όμως ο στάρετς αναγνώριζε την ανάγκη να απευθυνόμαστε και στους γιατρούς. Έλεγε: 

– Ο Θεός και στους γιατρούς δίνει τη λογική και το δώρο της θεραπείας, μόνο που ο ασθενής μαζί μ’ αυτό πρέπει να ζητήσει από τον Κύριο να τον θεραπεύσει δια των γιατρών και των φαρμάκων. 

Σε πολλά από τα πνευματικά του τέκνα ο στάρετς δεν έδινε ευλογία να ακολουθήσουν θεραπεία με τα συνηθισμένα φάρμακα και τα χημικά παρασκευάσματα.

 Τους θεράπευε με την προσευχή και τα μέσα των Αγίων. Γνωρίζοντας την τεράστια ωφέλεια για την ψυχή από τα βάσανα και τις ασθένειες, κάποιες φορές μόνο μια μικρή θεραπεία επέφερε στους αρρώστους, για να τους γλυτώσει από τη μελαγχολία, αλλά δεν τους θεράπευε ολοκληρωτικά, για να μην τους στερήσει το μισθό κατά τη μετά θάνατον ζωή. 

– Καλώς, πονάτε, αλλιώς δε θα συγκρατούσατε τον εαυτό σας, έλεγε σε κάποιους ο π. Σάββας. 

Ο στάρετς Βαρνάβας έλεγε στο μαθητή του, το στάρετς Ζωσιμά: «Ευχαρίστησε το Θεό για την αρρώστεια σου. Ζήτησε μόνο τη βοήθεια του Κυρίου. 

Εγώ εγγυώμαι για σένα ενώπιον του Θεού ότι θα ζήσεις 100 χρόνια. Αν πας στους γιατρούς, δε θα φτάσεις στα γεράματά σου. Θα πεθάνεις νωρίτερα». 

Ο στάρετς Αμβρόσιος έχοντας πείρα της ωφέλειας από τις ασθένειες, δε συμβούλευε επίσης το μοναχό να θεραπεύεται, αλλά μόνο να ακολουθεί μια θεραπευτική αγωγή, για να μη βρίσκεται στο κρεββάτι και να μη γίνεται βάρος στους άλλους. 

– Ο στάρετς Αμβρόσιος θεωρούσε, έλεγε ο π. Σάββας, ότι η σωματική ασθένεια, όταν την περνά κάποιος με χαρά και ευχαριστία προς τον Κύριο, είναι ανώτερη και ισχυρότερη από τη νηστεία, τους κόπους και τα ασκητικά κατορθώματα. Ο Θεός δεν απαιτεί από τον ασθενή σωματική άσκηση, αλλά μόνο υπομονή με ταπείνωση και ευχαριστία. 
Η υπομονή με ταπείνωση και ευχαριστία είναι μεγάλη άσκηση! Ο στάρετς Σιλουανός ο Αθωνίτης ήταν πολύ άρρωστος, είχε καρκίνο. Ρώτησε ένα γιατρό κι εκείνος του είπε ευθέως ότι του έμεναν να ζήσει τρεις μέρες όλες κι όλες. «Όχι. Σε μένα το Άγιο Πνεύμα αποκάλυψε ότι θα ζήσω τρεις μήνες», του είπε ο στάρετς. Ο γιατρός δεν πίστεψε στα λόγια του Σιλουανού. 

Όμως ο στάρετς πράγματι έζησε τρεις μήνες και ο έκπληκτος γιατρός εξ αιτίας αυτού, πίστεψε. Και τώρα, ανάμεσά σας υπάρχουν τέτοιοι ασθενείς που γνωρίζουν ότι έχουν καρκίνο, αλλά δεν κυριεύονται από κατάθλιψη. Κινούνται και προσεύχονται. Και εδώ βρίσκονται κάποιοι μαζί μας. Τι τους απομένει να κάμουν; Να απελπισθούν; Όχι! Μόνο να ζητούν από τον Κύριο συγχώρηση. 

Η να προσεύχονται όπως ο ιερομόναχος Σιλουανός: «Κύριε, κατάπεμψον επ’ εμέ το Άγιόν Σου Πνεύμα για να σε γνωρίσω δια του Αγίου Σου Πνεύματος». Και να προσεύχονται στη Μητέρα του Θεού, όπως προσευχόταν ο στάρετς Ζαχαρίας: «Ίασαι Αγνή της ψυχής μου την ασθένειαν και την υγείαν τη πρεσβεία Σου, παράσχου μοι». 

Όμως η υποταγή στο θέλημα του Θεού είναι ανώτερη απ’ όλα. Επιτρέπεται κατά την προσευχή να φανερώσεις στο Θεό όλες τις επιθυμίες σου και να ζητήσεις απ’ Αυτόν όλα τα ωφέλιμα για την ψυχή σου. Αλλά στο τέλος των αιτήσεων και των προσευχών πρέπει πάντοτε να δείχνεις την υιική σου υπακοή και να λες: «Όχι όπως θέλω εγώ, αλλά όπως θέλεις εσύ, Κύριε». 

Δίνοντας την ευχή του καθ’ οδόν, έδωσε σε μια πνευματική του θυγατέρα πρόσφορο, κερί, λιβάνι, καρβουνόσκονη και καρβουνάκια και είπε: 

– Αυτό το κάρβουνο μπορείτε να το φάτε, να το τρίψετε πρώτα η απευθείας να το μασήσετε με τα δόντια σας. Αυτό βοηθάει πολύ στις ασθένειες του στομάχου. Η γυναίκα έκαμε όπως της είπε και η αρρώστεια πέρασε. 

Γνωρίζοντας την αδυναμία του λαού σήμερα, ο π. Σάββας κατά το παράδειγμα των αγίων πατέρων των τελευταίων καιρών σε κανένα δεν επέβαλε υπερβολική νηστεία. Ήταν υπέρμαχος και κήρυκας της πνευματικής νηστείας: Να μην οργίζεσαι, να μην κατακρίνεις, να μην επαίρεσαι. 

– Βλέπεις ότι οι δυνάμεις σου κατέπεσαν, ότι δυναμώνεσαι με το φαγητό και τον ύπνο για να μην υποφέρεις κατά την προσευχή, έλεγε. Αλλά μην κατακρίνεις κανένα, μην οργίζεσαι, ανάγκασε τον εαυτό σου στη σιωπή και την προσευχή. 

Ο Γέροντας προστάτευε τα πνευματικά του παιδιά από την κενοδοξία. 

– Κάποιοι έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους: «Εγώ είμαι νηστεύτρια, ασκήτρια», λένε κάποιες. Όμως η σωματική νηστεία δε σημαίνει τίποτε χωρίς την πνευματική νηστεία. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέγει: «Όποιος περιορίζει τη νηστεία μόνο στην εγκράτεια από την τροφή, εκείνος πολύ την ατιμάζει. Όχι μόνο το στόμα πρέπει να νηστεύει, αλλά και η όραση και η ακοή και τα χέρια και τα πόδια και όλο το σώμα μας. 

Όμως αρτύσιμες τροφές στον καιρό της νηστείας δεν έδινε ευλογία ο στάρετς να καταναλώνει κανείς από τους υγιείς, σύμφωνα με το παράδειγμα του Οσίου Σεραφείμ του Σάρωφ, ο οποίος έλεγε: «Το ψωμί και το νερό κανένα δεν έβλαψε». 

Λόγοι του Γέροντος περί του Μοναχισμού 

Μεταξύ των πνευματικών τέκνων του στάρετς υπήρχαν και πολλοί μονάζοντες με φανερή και κρυφή κουρά. Ο στάρετς ήταν σαν ηγούμενος ενός περιπλανώμενου γυναικείου μοναστηριού. Ήταν ενθουσιασμένος με το μοναχισμό και με ευλάβεια μιλούσε γι’ αυτόν: 

– Ο μοναχισμός είναι η εμπροσθοφυλακή του χριστιανισμού, το κόσμημα και το άνθος του. Με την αγιότητά του ελκύει την προσοχή των ζηλωτών της ευσέβειας και πολλοί απ’ αυτούς τους ζηλωτές, με ενθουσιασμό και φλεγόμενοι από την αγάπη προς το μοναχισμό, εκδήλωναν την επιθυμία να είναι συμμέτοχοι αυτού του αγγελικού αξιώματος στη γη. 

Όμως μοναστήρια σχεδόν δεν υπήρχαν, ιδιαιτέρως γυναικεία, τα οποία θα μπορούσαν να χωρέσουν όλους όσους επιθυμούσαν τη μοναχική ζωή. Και τότε τι να κάνουν; Αναλαμβάνουν λοιπόν το άθλημα του μυστικού μοναχισμού. Κι αυτή η αποφασιστικότητα των ζηλωτών της ευσέβειας είναι κατανοητή. 

Γι’ αυτούς η μοναχική ζωή με την πνευματική της ωραιότητα είναι τόσο ελκυστική, ώστε αποφασίζουν μια τέτοια άσκηση, το μοναχισμό μέσα στον κόσμο. Και ενισχυόμενοι από την ενεργούσα στη μοναχική ζωή Χάρη, αυτοί όλο και περισσότερο ανέρχονται εκ δυνάμεως εις δύναμιν βαδίζοντας προς το σκοπό της μοναχικής ζωής. 

Έτσι μιλούσε ο στάρετς στο στενό κύκλο των πνευματικών του τέκνων και έδινε ευλογία σε πολλούς να ακολουθήσουν την οδό του μυστικού μοναχισμού. Μα κι ο ίδιος, μέχρι να επιτραπεί το άνοιγμα των μοναστηριών, ήθελε να γίνει κρυφός μοναχός. Μαζί μ’ αυτό ο στάρετς έλεγε στους επιθυμούντας να λάβουν τη μυστική κουρά: 

– Όποιος δεν αισθάνεται τον εαυτό του δυνατό, για να τηρήσει τις μοναχικές υποσχέσεις σε όλη του τη ζωή, αυτός δεν πρέπει να δίνει μοναχικές υποσχέσεις, για να μη χωρισθεί από το Χριστό για την αμέλειά του. 

Σε κάποιους που επιθυμούσαν την κουρά δεν έδινε ευλογία να γίνουν μοναχοί, ενώ σ’ άλλους που δεν προσδοκούσαν κάτι τέτοιο, συναισθανόμενοι την αναξιότητά τους, ο ίδιος ο στάρετς τους πρότεινε τη μοναχική οδό, τους ενθάρρυνε και τους ευλογούσε. 

Και μαζί μ’ αυτό ο στάρετς τους παρέθετε τα λόγια του Αγίου Βασιλείου του Μεγάλου: «Από σας τους μοναχούς πρέπει να διαφυλάσσεται το λείμμα της ευσεβείας, το οποίο ελθών ο Κύριος ευρήσει επί της γης». 

– Οι μοναχικές υποσχέσεις, εξακολουθούσε, είναι η αδιάλειπτη προσευχή, η ταπείνωση, η υπακοή, η παρθενία, η εγκράτεια, η ακτημοσύνη. Και χωρίς αυτά ο μοναχός είναι ένας άχρηστος τεμπέλης, ένας συνειδητός ψεύτης, ένας επίορκος. 

«Τα μαύρα ράσα», λέει ο άγιος Τύχων του Βορονέζ, «δε σώζουν, αλλά όποιος φοράει λευκά, δηλαδή κοσμικά ρούχα, έχει όμως υπακοή, ταπείνωση και καθαρότητα, εκείνος, χωρίς μοναχικές υποσχέσεις, είναι μοναχός χωρίς κουρά». Κάθε άνθρωπος πρέπει να επιδιώκει τον αληθινό μοναχισμό, τον άνευ γογγυσμού, αλλά ο μοναχός πρέπει με ιδιαίτερη δύναμη να αγαπά τον Κύριο. 

Ο στάρετς διηγείτο την περίπτωση ενός νέου σπουδαστή της θεολογικής ακαδημίας, ο οποίος ήλθε στον Άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης, για να ζητήσει την ευλογία του να πάει σε μοναστήρι. 

Και ο π. Ιωάννης του είπε: «Δεν γνωρίζω τίποτε καλύτερο για την κατάσταση ενός νέου από το να αφιερώσει όλο τον εαυτό του στην υπηρεσία της Εκκλησίας με όλες τις ακόμα αμόλυντες και ακέραιες δυνάμεις του. Μόνο για ένα πράγμα πρέπει να φροντίζει. Να περάσει την πορεία της ζωής του με ευσέβεια. Εάν το αισθάνεσθε αυτό, τότε ας σας ευλογήσει ο Θεός». 

Έτσι έβλεπε ο π. Ιωάννης το μοναχισμό, έλεγε ο στάρετς. Με χαρά έδινε ευλογία γι’ αυτή τη μακάρια οδό. Και ο ίδιος ήταν αληθινός μοναχός μέσα στον κόσμο. Αλλά μη σκέφτεστε ότι, πηγαίνοντας στο μοναστήρι η ακολουθώντας το μυστικό μοναχισμό, θα περάσετε άνετα σ’ αυτή τη μακάρια ζωή.

 Αν θα γνώριζαν στον κόσμο πόσο δύσκολο είναι να ζήσει κανείς στο μοναστήρι, τότε ακόμα κι αν τους έδερναν με το ραβδί, δε θα πήγαιναν στο μοναστήρι. Και πάλι αν θα γνώριζαν ποιός μισθός αναμένει τους μοναχούς στο ουρανό, τότε θα τα παρατούσαν όλα και θα έφευγαν για το μοναστήρι. 

Ο μοναχισμός είναι θεσμός εγκαθιδρυμένος από το Θεό επ’ αγαθώ της Εκκλησίας και της κοινωνίας και για την επίτευξη υπό του ανθρώπου ανώτερης τελειότητας. Η δύναμη και το πνεύμα του μοναχισμού έχουν φανερωθεί σ’ Αυτόν τον Ίδιο, στο ιδικό του Πρόσωπο, στο Πρόσωπο της Μητέρας του Θεού, του Προδρόμου του Κυρίου και άλλων Αγίων.

 Η ουσία και το πνεύμα του μοναχισμού είναι η αδιάλειπτη δια του νου και της καρδιάς παραμονή εν τω Θεώ με την αποξένωση από κάθε τι κοσμικό. Τα ράσα, το κουκούλι, το κομποσκοίνι δεν είναι θεσπισμένα από το Σωτήρα, αλλά είναι βοηθητικά μέσα. Από μόνη της η μοναχική ενδυμασία δε σώζει. 

Πρέπει να επιδιώξει ο μοναχός να αποκτήσει μέσα του το Άγιο Πνεύμα, την αγάπη προς τους πλησίον, την προσευχή γι’ αυτούς. Η προσευχή για όλο τον κόσμο είναι χρέος του μοναχού. Οι άγιοι πατέρες γράφουν τα ακόλουθα για το μοναχισμό: 

«Καύχημα γαρ της Χριστού Εκκλησίας η μοναχική πολιτεία», λέγει ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος. 

Φως μεν μοναχοίς άγγελοι, φως δε πάντων ανθρώπων μοναδική πολιτεία», λέγει ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος. Ο μακάριος Ιερώνυμος λέγει: «Η τάξη των μοναχών είναι ωραιότης, τερπνό άνθος, πολύτιμος λίθος στην κόσμηση της Εκκλησίας». Ο Άγιος Δημήτριος του Ροστώφ ισχυρίζεται ότι «δια των προσευχών των μοναχών ο Κύριος κρατεί τον κόσμο». 

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέγει: «Πήγαινε και διδάξου από τους μοναχούς. Είναι οι λύχνοι που λάμπουν σ’ όλη τη γη. Είναι τα τείχη με τα οποία περιφρουρούνται και υποβαστάζονται οι πόλεις». 

Οι μοναχοί σαν ευλογημένοι λύχνοι παντού άναψαν στη Ρωσία τη μακάρια φλόγα της πίστεως και της ευσεβείας και με την προσευχή τους και το χειροπιαστό, προσωπικό τους παράδειγμα, έλκυσαν στο Θεό τις ανθρώπινες καρδιές. 

Κι αν είναι ισχυρή η ορθόδοξη Ρωσία μας, αν στέκεται σαν ακλόνητος βράχος, μέσα στην ταραχή και την καταιγίδα, οφείλεται εξ ολοκλήρου πριν απ’ όλα σ’ αυτούς που έφυγαν από τον κόσμο, στους μεγάλους και ταπεινούς φορείς της χάριτος του Χριστού. 

Εμείς θαυμάζουμε τα εξαίσια κατορθώματά τους και η καρδιά μας αισθάνεται μια μυστική έλξη να μιμηθεί το σωτήριο κανόνα της ζωής τους και να ακολουθήσει εκείνο το δρόμο τον οποίο βάδισαν εκείνοι. Στ’ αλήθεια, όλοι εκείνοι, «ων ουκ ην άξιος ο κόσμος» περιπλανήθηκαν «εν ερημίαις και όρεσι και σπηλαίοις και ταις οπαίς της γης». 

Δε θα λείψει η πίστη και η ευσέβεια στη γη, όσο θα υπάρχουν σ’ αυτή τα άγια κοινόβια. Στους μοναχούς διαφυλάσσεται το υπόλειμμα της ευσεβείας έως συντελείας του κόσμου. Μοναχός («μόνος»), σημαίνει μόνος, όχι με οικογένεια. Η μοναχική ζωή είναι ζωή Πνεύματος.

 Ο κυριώτερος μοναχικός κανόνας είναι αδιάλειπτη προσευχή και δια του νου και της καρδιάς αχώριστη παραμονή στο Θεό. Και εξ αιτίας αυτής της εσωτερικής εργασίας ο μοναχός στεφανώνεται με την απόκτηση της εξαιρετικής χάριτος του Θεού. Η προσευχή ενός τέτοιου μοναχού γίνεται η αναπνοή του, ζωτική ανάγκη του. 

Όμως πρέπει να είστε έτοιμοι για ύβρεις, επειδή ο Σατανάς δεν υπομένει τις προσευχές και δημιουργεί φοβερές συμφορές. Επί πλέον άνθρωποι διάφοροι ξεσηκώνονται με κάθε είδους κατατρεγμούς και διωγμούς κατά του μοναχού. 

Στο νου του εμφανίζεται ο Σατανάς, στο σώμα βράζουν τα πάθη, αλλά πρέπει να εξακολουθήσει το έργο του με απλότητα και ταπείνωση. Φοβηθείτε το χρόνο της οκνηρίας και της αμέλειας κι ακόμη περισσότερο τη μεγάλη ιδέα για τον εαυτό σας.

 Γι’ αυτό πρέπει να έχουμε το αίσθημα της αναξιότητας και της μηδαμινότητας και καρδιά που κλαίει για τις αμαρτίες και ελπίζει στην παραμυθία εκ μέρους του Χριστού. 

Κι ακόμη πρέπει να θυμόμαστε ότι ο αληθινός μοναχικός μανδύας είναι να φέρει ο μοναχός συνετά και υπομονητικά τις συκοφαντίες και τις κατηγορίες. 

Ο στάρετς υπενθύμιζε στους μοναχούς που ήσαν πνευματικά του τέκνα τη διδασκαλία του Οσίου Σεραφείμ του Σάρωφ: 

– Μάθετε να κάμετε προσευχή δια της αναπνοής με κλειστά τα χείλη. Αυτή η τέχνη είναι μαστίγιο εναντίον της σάρκας και των σαρκικών επιθυμιών. 

Οι μοναχοί, οι οποίοι δε συνδέουν την εξωτερική προσευχή με την εσωτερική, δεν είναι μοναχοί, αλλά κούτσουρα, δαυλιά που καπνίζουν! 

Χωρίς διαρκή προσευχητική ενότητα με τον Κύριο, χωρίς την αδιάλειπτη προσευχή του Ιησού, ο μοναχός δεν είναι ικανός να σηκώσει τη μοναχική ζωή. Τέτοιος μοναχός γίνεται σαρκικός και αναπόφευκτα αναχωρεί «εις χώραν μακράν». 

Οι μοναχικές υποσχέσεις δαμάζουν την ανυπότακτη φύση μας και μας υποχρεώνουν να αρνηθούμε το θέλημά μας. Και χωρίς άρνηση του ιδίου θελήματος δεν είναι δυνατόν, όχι μόνο να σωθείς αλλά ούτε να κάμεις αρχή για τη σωτηρία σου. Παρακαλέστε θερμά τον Κύριο να σας δώσει την απάρνηση του εαυτού σας, γιατί είναι απαραίτητη για τη σωτηρία σας. 

Την εκκοπή του ιδίου θελήματος, την υπακοή, οι άγιοι Πατέρες τη συγκρίνουν με το μαρτύριο: «Η υπακοή, δηλαδή η απείθεια στο διάβολο, είναι ο ακρογωνιαίος λίθος, πάνω στον οποίο βασίζεται η σωτηρία του μοναχού». 

Το να φύγει ο μοναχός από την υποταγή σημαίνει να χαροποιεί τις σκοτεινές δυνάμεις και να παροργίζει τον Κύριο. «Όποιος κάνει το θέλημά του είναι γυιός του διαβόλου» (Εφραίμ ο Σύρος). 

Η ανυπακοή είναι μεγάλη αμαρτία κατά του μοναχισμού. Με την υπακοή η μοναχική ζωή είναι αδιάκοπος σταυρός, σταύρωση του εαυτού μας, εκκοπή του ιδίου θελήματος. Και πρέπει από τις πρώτες ημέρες να προετοιμάζουμε την ψυχή μας για τη μάχη. 

Δια της υπακοής αποκτάται η ταπείνωση και η υποταγή στο θέλημα του Θεού.

 Η υποταγή είναι μεγάλη αρετή, ανώτερη από την υπακοή. Η υπομονή είναι δημιούργημα μιας καλής πνευματικής εργασίας, αλλά σχετίζεται με καταναγκασμό. Η υποταγή όμως είναι εκούσιο έργο που προέρχεται από το θέλημα του Θεού, με ειλικρινή επιθυμία και θέληση να ευαρεστήσει κάποιος το Θεό και τον πλησίον. 

Ένεκα της απείθειας, της μη εκπληρώσεως της εντολής του Θεού, γεννήθηκε η πρώτη αμαρτία του αρχαίου Αδάμ, που κατέστρεψε τα πάντα. Ο κόσμος σώθηκε δια του νέου Αδάμ, του Θεανθρώπου, του Σωτήρος και Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, διότι έγινε «υπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δε Σταυρού» (Φιλιπ. 2, 8).

Ο Θεός ενήργησε με σοφία και τον πρώτο άνθρωπο που ήταν στον Παράδεισο για την αμαρτία που διέπραξε, για την ανυπακοή και την αμετανοησία του τον εξεδίωξε στη γη προς διόρθωση, ώστε η δυσωδία να μην εξαπλωθεί στον Παράδεισο και να μη γίνει αιώνια. Ζωή κατά Χριστόν σημαίνει να εκπληρώνεις το θέλημα του Θεού. 

Τους μονάζοντες ο στάρετς ιδιαιτέρως προέτρεπε να υποφέρουν μεγαλόψυχα τις επιπλήξεις και τις κατηγορίες. 

– Ο μοναχός πρέπει να είναι σαν νεκρός ανάμεσα στον κόσμο. Δεν πρέπει να του δίνει καμμιά προσοχή, δηλαδή αν οι άνθρωποι τον επαινούν η τον κατακρίνουν, αν τον θεωρούν άγιο η τον περιφρονούν σαν χαραμοφάη. Ο μοναχός ποτέ δεν πρέπει να απελπίζεται. Πρέπει να είναι πάντοτε χαρούμενος και αισιόδοξος. 

Η πλήξη, η μελαγχολία, η απροθυμία δεν ταιριάζουν στο μοναχό. Ας κακολογούν οι άνθρωποι, ας ραδιουργούν, εσείς πάντοτε να γνωρίζετε την αξία των θλίψεων και την ωφέλειά τους. 

Ο μοναχός πρέπει να φοβάται την απραξία. Πάντοτε πρέπει να εναλλάσσει την προσευχή και την εργασία. Να φοβάστε την ψυχρότητα, που είναι ελάττωμα για τους μοναχούς. Μ’ αυτή ποτέ δε θα είστε αληθινοί μοναχοί. Γι’ αυτή την έλλειψη ενδιαφέροντος, για την απροθυμία, για την αδιαφορία στον αγώνα της σωτηρίας οι μοναχοί θα βασανίζονται. 

Στο μοναστήρι πρέπει να σηκώνεσθε στις 5 το πρωΐ. Ο πολύς ύπνος αδυνατίζει την ψυχή. Να πηγαίνετε στην Εκκλησία, να στέκεσθε με προσοχή και κανένα μην πικραίνετε εκεί. Ας πούμε έρχεται στην εκκλησία μια μοναχή και στέκεται κοντά στη «δική της θέση» και απαιτεί να την αδειάσουν, αν κάποιος βρίσκεται σ’ αυτήν. Και θυμώνει με όποιον την εμποδίζει. 

Ο στάρετς μέχρι τέλους της ζωής του, καθημερινά διάβαζε τους Βίους των αγίων και τη διδασκαλία των Αγίων Πατέρων και των αγωνιστών της ευσέβειας των τελευταίων χρόνων και συμβούλευε τους άλλους να διαβάζουν αγιοπατερικά βιβλία. 

Μοίραζε επίσης πολλά παραινετικά σημειώματα και βιβλιαράκια. 

– Μελετάτε, έστω μια σελίδα την ημέρα, τους ζητούσε. Πράγματι, η μοναχική ζωή είναι επιστήμη επιστημών. Κι αν δεν είναι δυνατόν να κατορθώσει κανείς καμμιά επιστήμη χωρίς σπουδή, πολύ περισσότερο δεν μπορεί να επιτύχει χωρίς μελέτη τη μυστική πνευματική επιστήμη του μοναχισμού. 

Ο μοναχός βέβαια πρέπει να σπουδάζει αυτή την επιστήμη με ιδιαίτερα σοβαρό τρόπο, προσπαθώντας ο,τι μαθαίνει να το εφαρμόζει στην πράξη. 

» Τίποτα μην καλύπτετε, τίποτα μην κρύβετε. Μην αφήνετε καμμιά χαραμάδα στην αμαρτία. Χωρίς φανέρωση των λογισμών είναι πολύ δύσκολο να πορευθεί κανείς τη μοναχική οδό. Πρέπει να θυμάστε ότι όχι για τα έργα και για τα λόγια, αλλά και για τις σκέψεις και τις ακάθαρτες φαντασίες και τους άσχημους ρεμβασμούς θα υπάρχει ατελεύτητη βάσανος. 

Αν όμως εναντιώνεσθε στους επιτιθέμενους ακάθαρτους και μάταιους λογισμούς, αν τους διώχνετε από σας και πονάτε στην καρδιά σας, τότε σας ετοιμάζει ο Κύριος μεγάλο βραβείο για τη σταθερή αγάπη σας προς Αυτόν. 

Αν πάλι κάποιοι «μοναχοί γλυκαίνονται με ακάθαρτες σκέψεις, η, το χειρότερο, κατέχονται από αίσχρά πάθη, τότε ο Κύριος θα τους κρίνει πολύ αυστηρότερα απ’ όλους τους ασώτους που έζησαν μέσα στον κόσμο». Έτσι λέει ο Άγιος Εφραίμ ο Σύρος. 

Με κανέναν δεν πρέπει να συνδέεσθε εμπαθώς, ούτε με τα παιδιά. Πρέπει να αγαπάτε όλους, αλλά χωρίς περιττή εμπαθή προσκόλληση. 

Ο στάρετς, υπερασπιστής της αγνότητας, τέτοιες συμβουλές έδινε προφυλάγοντας από πτώσεις όσους είχαν πειρασμούς. Έλεγε ακόμη: 

– Δεν είναι τόσο ένοχη η καρδιά, όπως το βλέμμα, ο ρεμβασμός, η σκέψη. Άλλά αυτά είναι σκαλοπάτια εκείνης της σκάλας δια της οποίας η αμαρτία κατεβαίνει στην καρδιά και της στερεί την ειρήνη και την ησυχία. 

Πρέπει να φεύγουμε τρέχοντας από τέτοιους ανθρώπους, που μας προκαλούν, να αποφεύγουμε τη συνάντηση μαζί τους και σε κάποιες αθέλητες συναντήσεις να στρέφουμε αλλού το βλέμμα και να απομακρύνουμε τέτοιες σκέψεις από το νου μας. Τότε δε θα ταράσσεται η καρδιά μας. 

Γνώριζε ότι ο Σατανάς ετοιμάζει επίθεση. Πρόσεχε να μην αστοχήσεις! Θυμήσου τις υποσχέσεις σου. Θυμήσου ποιός είσαι. Μ’ αυτόν τον τρόπο προσευχήσου κατά τη συνάντηση σου με τέτοιον άνθρωπο: «Μάτην κοπιάζεις εναντίον μου, συ ο πεσών αρχιστράτηγος. Εγώ είμαι δούλη του Κυρίου Ιησού Χριστού. Εσύ, η προσωποποιημένη έπαρση, εξευτελίζεσαι που με τόση δύναμη παλεύεις με μένα την αδύναμη». 

Κι αν είσαι έτοιμη να αντιμετωπίσεις τέτοια επίθεση, τότε αυτή μπορεί να μη γίνει, όπως συμβαίνει στον πόλεμο. Αν ο αντίπαλος γνωρίζει ότι είναι καλά προετοιμασμένη η άμυνα, τότε δε θα κάμει επίθεση. 

Το κυριώτερο, να μην έχεις στον εαυτό σου τίποτε ακάθαρτο. Να φυλάς την ακοή, το βλέμμα σου. Να αποφεύγεις οτιδήποτε αποστρέφεται το Πνεύμα το Άγιο και να απομακρύνεσαι απ’ αυτό, όπως η μέλισσα από τον καπνό.

 Πρέπει να επιδιώξουμε εδώ στη γη να επιτύχουμε την αγνότητα της αλήθειας και της ευσέβειας, ώστε εκεί στον ουρανό να βρεθούμε στη σύναξη των Αγγέλων και μαζί με τους Αγγέλους να δοξάζουμε τον Κύριο. Για την κρυμμένη όμως ακαθαρσία, αλλοίμονο! τι αισχύνη ενώπιον του Θεού και των Αγγέλων! 

Υπάρχουν μοναχοί που δεν είναι άξιοι του ονόματός τους, όπως και σε κάθε τάξη υπάρχουν ανάξια μέλη. Υπάρχουν όμως και αληθινοί μοναχοί και σήμερα. Ο μοναχισμός σαν θείος θεσμός δε θα παύσει σαν τέτοιος να υπάρχει μέχρι συντελείας του κόσμου, παρά τις καταχρήσεις που διαπράττονται από ορισμένα πρόσωπα. 

Αυτά τα πρόσωπα μπήκαν στο μοναστήρι από κάποιο αμαρτωλό περιβάλλον, συχνά χωρίς μοναχική κλήση, με βαριά ελαττώματα και πάθη, με ψυχικές ασθένειες. Και αυτοί, φυσικά, δεν μπόρεσαν έτσι γρήγορα να λυτρωθούν από τις αμαρτωλές τους συνήθειες, τις ασθένειες της ψυχής. Τέτοιους ανθρώπους ο στάρετς ποτέ δεν τους κατέκρινε, τους λυπόταν και έλεγε στους πνευματικούς του φίλους: 

– Αυτούς δεν πρέπει να τους κατακρίνουμε, πρέπει να συμπάσχουμε και να προσευχόμαστε για τη θεραπεία τους. 

Αλλά κι αυτοί οι ίδιοι πολλές φορές θρηνούσαν για τις πτώσεις τους, προσπαθώντας να διορθωθούν με τη μετάνοια και την άσκηση των αρετών. Συχνά πολύ μεγάλοι αμαρτωλοί έγιναν μεγάλοι δίκαιοι. 

– Πράγματι, αυτοί ήρθαν στο μοναστήρι για μετάνοια και το μοναστήρι είναι τόπος μετανοίας και δεν είναι δυνατόν να αρνηθούμε τη μετάνοια στους αναζητούντας, στους επιθυμούντας τη σωτηρία, έστω κι αν αυτοί δεν μπορούν να κυριαρχήσουν στον εαυτό τους, όπως οι δαιμονισμένοι. 

Πρέπει να τους βοηθήσουμε με τις προσευχές μας και δεν πρέπει να τους κρίνουμε. Ίσως και απ’ αυτούς να βγουν μεγάλοι άγιοι, έλεγε ο π. Σάββας, υπερασπιζόμενος τους όχι καλούς μοναχούς. 

Ανάμεσα στους σύγχρονους μοναχούς υπάρχουν εκλεκτά σκεύη του Θεού, που ακτινοβολούν από τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. 

Αυτοί μέχρι την είσοδό τους στο μοναχισμό ήσαν παρθένοι, δε συμμετείχαν σε κοσμικές διασκεδάσεις και είχαν αποκτήσει τη συνήθεια να ζουν με ευσεβείς ενασχολήσεις. 

Η αυστηρή ευσέβεια στον κόσμο έπλασε απ’ αυτούς αυστηρούς και δυνατούς μοναχούς κατά το πνεύμα. Είναι λοιπόν δίκαιο να διασύρουν και να κατακρίνουν όλο το μοναχισμό εξ αιτίας κάποιων διεφθαρμένων μελών του; 

Δεν είναι ο μοναχισμός άξιος ευγνωμοσύνης και επαίνων για το λόγο ότι πολλοί μοναχοί περνούν ζωή ισάγγελη και προσεύχονται για τον αμαρτωλό κόσμο; 

– Μεγάλο βραβείο θα λάβουν οι κρυφοί, αληθινοί μοναχοί, οι οποίοι σώζονται ζώντας στον κόσμο, έλεγε ο στάρετς και μαζί μ’ αυτό διηγείτο για κάποια γιατρό καθηγήτρια-μοναχή, η οποία έτσι είχε συνδυάσει την πνευματική έσωτερική της πρόοδο με την εργασία που έκανε ζώντας στον κόσμο, πάνω σε μολυσματικές ασθένειες. 

Αυτή έχαιρε μεγάλου σεβασμού και είχε μεγάλο κύρος κατά την εργασία της άνάμεσα στους συνεργάτες της και τους ασθενείς εξ αιτίας της πρακτικής της ικανότητας. Και όταν μάθαιναν ότι ήταν μοναχή, ένοιωθαν μεγάλη έκπληξη: 

– Πως μπορείτε και τα συνδυάζετε; τη ρωτούσαν. 

– Ο Θεός βοηθάει, απαντούσε η καθηγήτρια-μοναχή στα ερωτήματα των περιέργων. 

Ο π. Σάββας επίσης παρουσίαζε την ακόλουθη διήγηση περί των μοναχών των τριών γενεών: 

– Ο μέγας γέρων όσιος Αντώνιος προσευχόταν περί της μοίρας των μοναχών. Τότε ο Κύριος του εμφανίστηκε και του είπε: «Η πνευματική σου οίκογένεια δε θα είναι δυσεύρετη μέχρι συντελείας του αιώνος. 

Αλλά οι μοναχοί θα είναι διαφορετικοί κατά την άσκησή τους. Να κοίτα»! Και ο Γέροντας βλέπει...Στέκονται τρεις μοναχοί. Ο μοναχός των αρχαίων χριστιανικών αιώνων, των μεσαίων αιώνων και των τελευταίων χρόνων και μπροστά τους τρέχει ένας πύρινος, μανιασμένος ποταμός. 

Οι τρεις αυτοί μοναχοί πρέπει να διαβούν στην άλλη όχθη μέσα απ’ αυτόν τον πύρινο ποταμό. Ο μοναχός των αρχαίων αιώνων, έχοντας δυνατά, τεράστια, ευλογημένα φτερά, φτερούγισε, κι αφού ανέβηκε σε μεγάλο ύψος, ελεύθερα πέταξε πάνω από τον πύρινο ποταμό και κατέβηκε στην άλλη όχθη. 

Ο μοναχός των μεσαίων αιώνων, έχοντας φτερά αετού, έκαμε μερικά βήματα προς τα πίσω για να πάρει φόρα και με κόπο πέταξε πολύ χαμηλότερα από τον πρώτο, αλλά η φλόγα του ποταμού δεν τον έκαψε καθόλου. 

Ο μοναχός των εσχάτων καιρών, έχοντας φτερά όρνιθας, πέταξε με μεγάλη δυσκολία χαμηλά-χαμηλά, έτσι που ο μανδύας του τσουρουφλίστηκε από τη φωτιά. Έβαλε όλες του τις δυνάμεις και μόλις που πέταξε από πάνω και έπεσε απέναντι αποκαμωμένος. 

Στη συνέχεια ο Κύριος εξήγησε στο Μεγάλο Αντώνιο, το Γέροντα: «Στον πρώτο μοναχό δόθηκε πολλή Χάρις και με τη βοήθειά της πέταξε ελεύθερα πάνω από τον πύρινο ποταμό. Γι’ αυτό λαμβάνει βραβείο για την υπακοή του για τη διάβαση του ποταμού.

 Ο δεύτερος μοναχός με πολλή δυσκολία πέταξε από πάνω. Λαμβάνει κι αυτός βραβείο για την υπακοή του για τη διάβαση με δυσκολία. Ο τρίτος μοναχός των τελευταίων χρόνων λαμβάνει βραβείο για την άσκηση και τη μετάνοια, για τις μεγάλες δυσκολίες της ζωής του και την αγόγγυστη υπομονή σ’ αυτές. 

Τότε στο μεγάλο Γέροντα, τον Όσιο Αντώνιο, έγιναν όλα κατανοητά. Πολλοί από τους τελευταίους μοναχούς ζουν στον κόσμο, αλλά θα είναι ανώτεροι από τους αρχαίους μοναχούς. Αυτοί ευχαριστούν το Θεό, σώζονται δια των θλίψεων και γίνονται ίσοι με τους μεγάλους Αγίους. Η ίδια η ζωή τους γι’ αυτούς είναι άσκηση!