Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΧΡΕΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΙΑΓΡΑΦΗΣ ΤΟΥΣ

ΙΩΒΗΛΑΙΟ:ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΔΙΑΓΡΑΦΗΣ ΧΡΕΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

Του Σπύρου Λαβδιώτη

Η ιστορία κινείται αργά, και εν συνεχεία αιφνιδίως. Η σημερινή απρόσμενη κρίση του κορωνοϊού μας έχει ωθήσει σε έναν έντονο ρυθμό και μέσα σε λίγους μήνες η πανδημία έχει μεταβάλει ολότελα τους πολιτικούς ορίζοντες παγκοσμίως. 

Ο ρυθμός των γεγονότων έχει επιταχυνθεί ραγδαίως, με τα πρόσφατα περιστατικά να είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικά καθώς η πορεία τους είναι σχεδόν αδύνατον να προβλεφθεί.

Ο κορωναϊός έχει θέσει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε οδυνηρή κατάσταση και η κυβέρνηση επιβαρύνεται με τρις δολάρια χρέη για να αντιμετωπίσει την κατάρρευση της οικονομίας, ενώ οι απολύσεις του εργατικού δυναμικού έχουν υπερβεί τα 26 εκατ. άτομα. 

Ταυτόχρονα, η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμέτωπη με όλες τις αδυναμίες της, παρακμή, εγωπάθεια και δειλία, με υποκρισία και κούφια σλόγκαν προσπαθεί να επιλύσει τα προβλήματα με πολιτικές που δεσμεύουν τα κράτη- μέλη σε νέα δάνεια.

Το πρόβλημα των χρεών που αυξάνονται γρηγορότερα από την οικονομία λόγω του τόκου έχει αναγνωριστεί από κάθε κοινωνία. 

Η δυναμική των μαθηματικών του ανατοκισμού του τόκου ωθεί σε εκθετική αύξηση των χρεών και η υπερβολική αυτή αύξηση έχει ιστορικώς οδηγήσει σε κοινωνικές εξεγέρσεις και ανισότητες του πλούτου, ολίγων πλουσίων και πολλών φτωχών και καταχρεωμένων. 

Και συνιστά τη ρίζα της σημερινής οικονομικής κρίσης, ιδίως της Ελλάδος, που εδώ και μια δεκαετία είναι de facto χρεοκοπημένη από την ημέρα της υπογραφής του Α’ Μνημονίου. 

Θρησκευτικοί ηγέτες έχουν προειδοποιήσει ότι για να διατηρηθεί βιώσιμη η οικονομία απαιτείται να κρατηθούν υπό έλεγχο οι πιστωτές. 

Αυτός είναι ο λόγος που η πρώιμος Χριστιανοσύνη έθεσε το ριζοσπαστικό μέτρο της απαγόρευσης του τόκου επί δανείων, αφού οι πιστωτές πολλαπλασιάζουν τις απαιτήσεις τους στην οικονομία. 

Οι πιστωτές είναι σαν τους γαιοκτήμονες, οικειοποιούνται την εργασία των άλλων και πλουτίζουν με τον τρόπο που περιγράφει ο John Stuart Mill, «στον ύπνο τους, χωρίς να εργάζονται και χωρίς να αναλαμβάνουν κινδύνους ». 

1 Ακολούθως, ο Mill βρετανός φιλόσοφος, οικονομολόγος και σημαίνων διανοούμενος του κλασσικού φιλελευθερισμού - θέτει το βαρυσήμαντο ερώτημα, «Τι ισχυρισμό έχουν αυτοί επάνω στη γενική αρχή της κοινωνικής δικαιοσύνης, για αυτή την αναρρίχηση στα πλούτη;» 

Η απάντηση έρχεται από το μακρινό παρελθόν, από την Παλαιά Διαθήκη και συγκεκριμένα από το τρίτο βιβλίο της Πεντατεύχου, Λευϊτικόν, Κεφ. ΚΕ’, Ιωβηλαίον: 8 – 17. 2 Το Ιωβηλαίο 3 αποτελούσε ένα θεσμό κοινωνικής δικαιοσύνης που είχε ως ιδανικό την αποκατάσταση της οικονομικής ισορροπίας των μελών της κοινωνίας.

Ο Ιησούς Χριστός, στο εναρκτήριο κήρυγμα που εκφώνησε, επιστρέφοντας στην γενέτειρα του Ναζαρέτ,4 εισήλθε στη συναγωγή και ξετύλιξε την περγαμηνή του προφήτη Ησαΐα αναγγέλλοντας την αποστολή του: «Να επαναφέρει το Έτος του Κυρίου Μας» (Κεφ. ΞΑ’). 5 

Εντούτοις, η φράση αυτή μέχρι πρόσφατα δεν έχει πλήρως κατανοηθεί ότι αναφέρεται ειδικά στο Ιωβηλαίο Έτος, την Επέτειο της Ελευθερίας. 

Περγαμηνές και πάπυροι που ανακαλύφθηκαν σε σπηλιές στο Κουμράν στη δυτική όχθη της Νεκρής Θάλασσας στα μέσα του 20ου αιώνα που ονομάζονται «Χειρόγραφα της Νεκρής Θάλασσας» ή « Χειρόγραφα Κουμράν» (Qumran Scrolls), παρέχουν την απευθείας σύνδεση στην παράδοση της αμνηστίας χρεών κατά το Ιωβηλαίο Έτος. 6 

Το κάλεσμα του Ιησού για τη θέσπιση του Ιωβηλαίου Έτους (Jubilee Year), μας δίνει τη βάση για να κατανοήσουμε πως η πρώιμη Χριστιανοσύνη εμφανίστηκε σε μια εποχή οικονομικής δυσπραγίας εν μέσω γενικής φτώχειας λόγω χρεών. Όπου επικρατούσε ο φόβος της δουλείας και κατάσχεσης των αγρών εξ αιτίας αδυναμίας αποπληρωμής των οφειλών. 

Οι Ιουδαίοι πιστωτές και πίσω από αυτούς οι Φαρισαίοι που είχαν αιτιολογήσει τα δικαιώματα τους κατά των οφειλετών, ειρωνεύτηκαν τον Ιησού όταν είπε « δεν μπορείς να υπηρετήσεις συγχρόνως και τους δύο, το Θεό και το Μαμμωνά». Οι Φαρισαίοι, ως γνωστόν, είναι φιλάργυροι, απαντά ο Λουκάς, ΙΣΤ’: 14 

Η δύναμη των πιστωτών την εποχή εκείνη κυριαρχούσε στον αρχαίο κόσμο και τα δάνεια με αδρό τόκο τα χορηγούσαν οι πιστωτές όχι από φιλανθρωπία, αλλά από φιλαργυρία. 

Η φιλαργυρία και η άκρατη πλεονεξία συσσώρευσης χρηματικού πλούτου προκαλεί συμφορά στην κοινωνία. Εξ ου και ο Μωσαϊκός Νόμος, η γραπτή εισαγωγή στην χριστιανική πίστη, απαγορεύει το δανεισμό με τόκο: « εάν δανείσεις χρήματα στον αδελφό σου, μη τον καταπιέσεις ζητώντας του τόκο» (Έξοδ. ΚΒ’: 25). 

Η επαναφορά του οικονομικού ιδεώδους του Μωσαϊκού Νόμου, της διαγραφής των προσωπικών χρεών, συνιστούσε κεντρικό σημείο στο κάλεσμα του Ιησού για το Ιωβηλαίο Έτος, το οποίο είναι συνδεδεμένο με την απελευθέρωση από κάθε μορφή σκλαβιάς. 

Αυτό το ιδεώδες παραμένει τόσο ξένο στο σύγχρονο τρόπο σκέψης μας, που τα κηρύγματα του Ιησού συνήθως ερμηνεύονται υπό μια ευρεία συμπονετική έννοια ενθαρρύνοντας προσωπική ελεημοσύνη προς τους οφειλέτες χρεών και γενικά των πτωχών. 

Είναι εμφανής η διστακτικότητα των μελετητών στην ερμηνευτική απόδοση της Αγίας Γραφής, καθώς αποφεύγουν να εστιάσουν στην ολιγαρχία των πιστωτών που ο Ιησούς Χριστός δριμύτατα κατηγόρησε ως υπαίτιους για την εμβάθυνση της φτώχειας της εποχής. 

Μάλιστα, οργισθείς, « εισήλθεν ο Ιησούς εις τον ναόν του Θεού και εξεδίωξε από τας αυλάς του ιερού, τους πωλώντας και αγοράζοντας, ανέτρεψε τα τραπέζια των αργυραμοιβών…

 Και λέει εις αυτούς· ‘είναι γραμμένο εις την Αγίαν Γραφήν: ο οίκος μου να ονομασθή οίκος προσευχής, αλλά εσείς τον εκάματε, με την αισχροκέρδειαν και την απληστίαν σας, σπήλαιον ληστών’». Κατά Ματθαίον, ΚΑ’ 12-13

1 John Stuart Mill (1806- 1873), Principles of Political Economy, 1848, Book V, Chapter II : On the General Principles of Taxation, Pelican Classics, Penguin Books, 1970, p. 169 

2 Αγία Γραφή, Βίβλος, Η Πεντάτευχος, Τόμος 1ος , Λευϊτικόν, Ερμηνευτική Απόδοση, Ι. Θ. Κολιτσάρα 

3 Το Ιωβηλαίο, ήταν το έτος που ακολουθούσε κάθε κύκλο επτά ετών (7×7 = 49), δηλαδή το 50ο , με αρχή το έτος εισόδου στη γη, που αναφέρει η Αγία Γραφή, ως Χαναάν ή της Επαγγελίας. 

Ήταν έτος γιορτής και επέτειος ελευθερίας το οποίο άρχιζε την ημέρα του Εξιλασμού [ Ισραηλινή εορτή δημόσιας μετανοίας και αφέσεως των αμαρτιών (τέλη Σεπ. - αρχές Οκτ.)] και αναγγέλλονταν με σάλπιγγες (ιωβηλαϊος < ιώβηλος: κέρατο κριαριού που χρησιμοποιούνταν ως σάλπιγγα).

 Στη διάρκειά του, όλοι οι δούλοι απελευθερώνονταν μαζί με τις οικογένειες τους και οι περιουσίες και αγροί που είχαν κατασχεθεί από τους πιστωτές λόγω χρεών, επέστρεφαν στους αρχικούς κατόχους, χωρίς αποζημίωση. 

Επίσης, ήταν έτος διαγραφής των χρεών και όλες οι αγοραπωλησίες που έγιναν τα προηγούμενα 49 χρόνια ακυρώνονταν. Στο έτος του Ιωβηλαίου, οι Ισραηλίτες δεν έσπερναν, δεν θέριζαν τα χωράφια, ούτε τρυγούσαν τα αμπέλια τους. 

Η τροφή τους ήταν μόνο ότι βλάστανε από μόνο του στα χωράφια τους. Με τον τρόπο αυτό υλοποιούνταν οι αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης και περιορίζονταν η απληστία των πλουσίων και δυνατών. 

Ταυτόχρονα, εξομαλύνονταν η ανισότητα πλούτου και μετριάζονταν οι κοινωνικές αντιθέσεις, έτσι ώστε όλοι να μπορούν να απολαμβάνουν τα αγαθά της γης που τους χάρισε ο Θεός.

4 Καινή Διαθήκη, κατά Λουκά Ευαγγέλιο, Κεφ. Δ’ : 16 – 19 « Πνεύμα Κυρίου μένει εις εμέ, διότι με έχρισεν ο Κύριος ως άνθρωπον και με έστειλε να κηρύξω εις τους φτωχούς… το χαρμόσυνο μήνυμα της λυτρώσεως …

Να κηρύξω εις τους δούλους της αμαρτίας την άφεσιν και την απελευθέρωσην… με έστειλε να κηρύξω εις τους ανθρώπους την αρχήν νέας εποχής», Ιωάννης Θ. Κολιτσάρας. 

Και στα Αγγλικά, Luke 4: 16-19, “ Τhe Spirit of the Lord is on me, because he has anointed me to preach good news to the poor. He has sent me to proclaim release to the captives…to set free the oppressed, to proclaim the year of the Lord’s favor”, Christian Standard Bible. 

5 Παλαιά Διαθήκη, Ησαΐας, Κεφ. Ξ Α’: 1-2, το κείμενο είναι ακριβώς ίδιο όπως αναφέρεται στο κατά Λουκά, αλλά υπάρχει παραπομπή από τον Ι.Θ. Κολιτσάρα, ότι «το χωρίο 1 μπορεί να έχει άμεση και προσωρινή εφαρμογή στην εθνική ελευθερία», απουσιάζει όμως οιανδήποτε αναφορά στο Ιωβηλαίο.

 Ωστόσο, το Αγγλικό κείμενο αναφορικά για τον προφήτη Ησαΐα, κεφάλαιο 61, έχει για τα χωρία 1-10, ως επικεφαλίδα «το Ιωβηλαίο του Μεσσία», 

“ Messiah’s Jubilee” , “ to proclaim the Year of the Lord’s favor”, Christian Standard Bible. 

6 Michael Hudson (1939 - ) “… and forgive them their debts “, Lending, Foreclosure and Redemption from Bronze Age Finance to the Jubilee Year, ISLET - Verlag, Dresden, 2018, (Hudson, is a Professor of Economics and Finance).

ΠΗΓΗ