ΑΠΟ ΘΥΜΑΤΑ ΘΕΑΤΕΣ Ή ΚΑΙ ΘΥΤΕΣ:ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΡΑΥΜΑ ΚΑΙ Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΗΘΙΚΗΣ ΠΥΞΙΔΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ
Του Κύπριου ψυχολόγου Αντώνη Ανδρουλιδάκη
Η υποστήριξη — ή τουλάχιστον η ανοχή— ενός μέρους της ελληνικής κοινωνίας προς την ισραηλινή βία κατά των Παλαιστινίων μπορεί να ερμηνευτεί με βάση τη θεωρία του Ιστορικού Τραύματος (Historical Trauma Response - HTR) ως προβολή, ταύτιση και απονέκρωση της ενσυναίσθησης, τρία φαινόμενα που εμφανίζονται συχνά σε τραυματισμένες συλλογικές ταυτότητες.
➡1. Ταύτιση με τον θύτη – «Identification with the Aggressor»
Όπως περιέγραψε ο Volkan, μια κοινωνία που έχει υποστεί επανειλημμένα ταπεινώσεις, πολέμους, εθνικές ήττες και αποικιοκρατικές επεμβάσεις, μπορεί — στην προσπάθεια να νιώσει ισχυρή ή «αθώα» — να ταυτιστεί με τη βία του ισχυρού.
Στην ελληνική περίπτωση, η συνεχής εξάρτηση από ξένες δυνάμεις, η αίσθηση εθνικής αδυναμίας και η εσωτερικευμένη ενοχή για ιστορικές ή πολιτικές αποτυχίες δημιουργούν ένα ψυχολογικό κενό, το οποίο γεμίζει με την ταύτιση με κάποιον που ασκεί εξουσία.
Το Ισραήλ προβάλλεται ως «σύμμαχος της Δύσης», τεχνολογικά και στρατιωτικά υπερέχων – μια χώρα που επιβάλλει τη δύναμή της χωρίς ενοχές. Αυτή η εικόνα έλκει ασυνείδητα κοινωνίες με πληγωμένο αίσθημα ισχύος.
➡2. Απώλεια ενσυναίσθησης – Συναισθηματική απονεύρωση
Το Ιστορικό Τραύμα, όταν δεν έχει επεξεργαστεί, οδηγεί σε "μουδιασμένη συνείδηση". Η συναισθηματική υπερφόρτωση από δεκαετίες πολέμων, εθνικών αφηγήσεων θυματοποίησης (Κατοχή, Εμφύλιος, Κύπρος, Μνημόνια, φωτιές κ.ά.) καθιστά τον πολίτη ψυχικά αποκομμένο από νέους πόνους.
Η εικόνα των βομβαρδισμένων παιδιών στη Γάζα, αντί να κινητοποιήσει, προκαλεί κυνισμό ή αδιαφορία: «Και εμείς περάσαμε πολέμους», «Συμβαίνουν αυτά…», ή και «Μήπως το αξίζουν;»
Η απουσία πένθους για τα δικά μας ιστορικά τραύματα απονεκρώνει την ικανότητα να πενθήσουμε και για τους άλλους. Είναι η φράση "Για την Κύπρο όμως δεν λέτε τίποτα" που υποδεικνύει την απουσία πένθους για το Κυπριακό Τραύμα και μοιάζει να νομιμοποιεί την άρνηση του πένθους και για τους Άλλους.
➡ 3. Φόβος του «άλλου» – Κλειστά όρια ταυτότητας
Το τραυματισμένο έθνος κατασκευάζει ταυτότητα μέσα από αντιπαλότητες. Ο «άλλος» (ο Παλαιστίνιος, ο μουσουλμάνος, ο πρόσφυγας) δεν αναγνωρίζεται ως υποκείμενο, αλλά ως απειλή.
Όταν η ελληνική κοινωνία δεν έχει επιλύσει ακόμη το ζήτημα της δικής της ταυτότητας (με βάση τον Erikson), τότε προσκολλάται σε πολιτισμικά στερεότυπα: «Εμείς είμαστε το δυτικό σύνορο απέναντι στην Ανατολή», «Οι Άραβες είναι βίαιοι», κλπ.
Η υποστήριξη του Ισραήλ μπορεί να λειτουργεί και ως σύμβολο δυτικοφροσύνης, «εξευρωπαϊσμού» και διαχωρισμού από το (φοβικό) μουσουλμανικό ή (μειονεκτικό) βαλκανικό μας στοιχείο.
➡4. Καθρέφτισμα της ενοχής – «Δεν φταίμε εμείς»
Η υποστήριξη προς τον καταπιεστή λειτουργεί και ως μηχανισμός αποφυγής ευθύνης. Αν ο ισχυρός έχει δίκιο, τότε και εγώ — ταυτισμένος μαζί του — είμαι αθώος και είμαι επίσης ισχυρός!
Αντί να δούμε τις δομικές αιτίες του πόνου (στη Γάζα, στην Ελλάδα, στα Βαλκάνια, στην Κύπρο), αναζητούμε εύκολες ηθικές αφηγήσεις. Αυτές απαλλάσσουν την κοινωνία από την ανάγκη ενδοσκόπησης, και προστατεύουν από τον πόνο της αναγνώρισης: ότι και εμείς έχουμε υπάρξει θεατές ή φορείς βίας.
Συμπερασματικά:
Η στάση απέναντι στους Παλαιστίνιους δεν είναι μόνο γεωπολιτική.
Είναι ψυχοπολιτική. Αντανακλά το πώς διαχειριζόμαστε τα δικά μας τραύματα, πώς βλέπουμε τον εαυτό μας, και πού ανήκουμε.
Όσο δεν επεξεργαζόμαστε το ελληνικό Ιστορικό Τραύμα (Κατοχή, Εμφύλιος, Κύπρος, πολιτισμική εξάρτηση, διαφθορά, Μνημόνια, φυσικές καταστροφές), τόσο πιο εύκολα θα αναζητούμε ασφάλεια στις πιο σκληρές μορφές εξουσίας — ακόμη κι όταν αυτές είναι απάνθρωπες.
Αυτό ακριβώς είναι ακόμη ένα τίμημα της μη αναγνωρισμένης συλλογικής μας πληγής.
ΜΑΣ ΤΟ ΕΣΤΕΙΛΕ Ο ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΑΠΟΣΚΙΤΗΣ
ΣΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΑΝΗΚΕΙ Ο ΥΠΕΡΤΙΤΛΟΣ
Είναι μια γενοκτονία, αλλά είναι επίσης πολύ περισσότερο από αυτό
Είναι ένα πείραμα - για να δούμε τι είδους καταχρήσεις θα δεχτεί το κοινό χωρίς να προκαλέσει σημαντική αναστάτωση στο αυτοκρατορικό status quo.
Η " μαζική θηριωδία στη Γάζα είναι γενοκτονία, προφανώς, και είναι μια απροκάλυπτη επιχείρηση εθνοκάθαρσης.
Ακούστε μια ανάγνωση αυτού του άρθρου
(ανάγνωση από τον Tim Foley):
Αλλά είναι επίσης πολύ περισσότερο από αυτό.
Είναι ένα πείραμα - για να δούμε τι είδους καταχρήσεις θα δεχτεί το κοινό χωρίς να προκαλέσει σημαντική αναστάτωση στο αυτοκρατορικό status quo.
Είναι μια ψυχολογική επιχείρηση – να ξεπεράσουμε τα όρια του τι είναι φυσιολογικό και αποδεκτό στο μυαλό μας, έτσι ώστε να συναινέσουμε σε ακόμη πιο τρομακτικές καταχρήσεις στο μέλλον.
Είναι ένα σύμπτωμα – του σιωνισμού, της αποικιοκρατίας, του μιλιταρισμού, του καπιταλισμού, της δυτικής υπεροχής, της οικοδόμησης αυτοκρατοριών, της προπαγάνδας, της άγνοιας, της απάθειας, της αυταπάτης, του εγώ.
Είναι μια εκδήλωση – βίαιων ρατσιστικών, ρατσιστικών και ξενοφοβικών συστημάτων πεποιθήσεων που υπήρχαν πάντα, αλλά προηγουμένως ήταν συγκρατημένα, συναντώντας την ανθυγιεινή φύση των συμμαχιών που υπάρχουν εδώ και πολύ καιρό, αλλά έχουν εξομαλυνθεί επιθετικά.
Είναι ένας καθρέφτης - που μας δείχνει με ακρίβεια και αμεροληψία ποιοι είμαστε σήμερα ως πολιτισμός.
Είναι μια αποκάλυψη – που μας δείχνει τι πραγματικά είναι η δυτική αυτοκρατορία κάτω από την οποία ζούμε κάτω από την ψεύτικη πλαστική μάσκα της φιλελεύθερης δημοκρατίας και του δίκαιου ανθρωπισμού.
Είναι μια αποκάλυψη – που μας δείχνει ποιος από εμάς αντιπροσωπεύει πραγματικά την αλήθεια και τη δικαιοσύνη και ποιος μας εξαπατά για τον εαυτό του και τα κίνητρά του όλο αυτό το διάστημα.
Είναι ένας καταλύτης – μια δύναμη κινητοποίησης και μια κραυγή συσπείρωσης για όλους όσους συνειδητοποιούν ότι οι δολοφονικές δομές εξουσίας κάτω από τις οποίες ζούμε δεν μπορούν πλέον να σταθούν, και ένα ηχηρό ξυπνητήρι που ανοίγει όλο και περισσότερα αναβλητικά μάτια στην ανάγκη για επαναστατική αλλαγή.
Είναι μια δοκιμασία – για το ποιοι είμαστε ως είδος και από τι είμαστε φτιαγμένοι και για το αν μπορούμε να υπερβούμε το καταστροφικό μοτίβο που οδηγεί την ανθρωπότητα στην καταστροφή της.
Είναι μια ερώτηση – ρωτώντας μας σε τι είδους κόσμο θέλουμε να ζήσουμε στο μέλλον και τι είδους άνθρωποι θέλουμε να είμαστε.
Είναι μια πρόσκληση – να γίνουμε κάτι καλύτερο από αυτό που είμαστε τώρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου