Η ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΩΣ «ΕΠΙΔΗΜΙΑ»
ΒΙΝΤΕΟ
Γράφει ο Κωνσταντίνος Ι. Βαθιώτης
Aπό σήμερα καθιερώνεται νέα κατηγορία άρθρων με τίτλο: «Μια εικόνα πάμπολλες λέξεις», κατά παράφραση της γνωστής φράσης «μια εικόνα, χίλιες λέξεις».
Στην ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ1 αναφέρεται ότι η έκφραση αυτή χρησιμοποιείται για να διατυπώσει την υπεροχή της εικόνας κατά την απεικόνιση σύνθετων έννοιων ή συναισθημάτων σε σχέση με την λεκτική περιγραφή.
Η έκφραση χρησιμοποιήθηκε στον τομέα της διαφήμισης και του μάρκετινγκ ήδη από τη δεκαετία του 1910.
Ωστόσο, η ακριβής σημερινή φράση One Look Is Worth a Thousand Words αποδίδεται στον Άγγλο εικονογράφο, καρικατουρίστα και ζωγράφο Φρεντ Μπάρναρντ (Fred Barnard, 1846-1896), ο οποίος την χρησιμοποίησε ως σλόγκαν στο διαφημιστικό περιοδικό “Printers’ Ink” του 1911, με σκοπό την προώθηση των διαφημίσεων στα τραμ.
Ο Άγγλος εικονογράφος, καρικατουρίστας και ζωγράφος
Fred Barnard
Στο βιβλίο The Home Book of Proverbs, Maxims, and Familiar Phrases του 1949 αναφέρεται ότι ο Μπάρναρντ βεβαίωσε ότι επρόκειτο για κινέζικη παροιμία, προκειμένου να της προσδώσει αίγλη και εγκυρότητα.
Στην κινεζική υπάρχει η αντίστοιχη έκφραση: «Το να ακούσεις κάτι 100 φορές δεν είναι καλύτερο από το να το δεις μια» (百闻不如一见, p bǎi wén bù rú yī jiàn).
Ενόψει των παραπάνω διευκρινίσεων, τα άρθρα του παρόντος ιστολογίου που θα αντλήσουν έμπνευση από μία συγκεκριμένη εικόνα διέπονται από την ανάποδη λογική σε σχέση με εκείνη που υποκρύπτεται στην φράση «μία εικόνα, χίλιες λέξεις»:
Ενάντια σε ό,τι κάνει ένας προπαγανδιστής, ο οποίος προσπαθεί να οπτικοποιήσει το προωθούμενο μήνυμα, ώστε να «καρφώσει» το περιεχόμενό του όσο πιο αποτελεσματικά γίνεται μέσα στο μυαλό του αποδέκτη του, στην εδώ αρθρογραφία θα επιχειρηθεί το ανάστροφο, δηλ. η λεκτική αποκωδικοποίηση των πραγματικών προθέσεων του προπαγανδιστή, οι οποίες κρύβονται πίσω από το οπτικοποιημένο μήνυμα.
Βεβαίως, τα άρθρα της κατηγορίας «Μία εικόνα, πάμπολλες λέξεις» δεν θα περιορισθούν στην αποκωδικοποίηση των κρυμμένων προθέσεων ενός προπαγανδιστή, αλλά θα επεκταθούν και στην καταγραφή σκέψεων ποικίλου προβληματισμού που θα γεννηθούν μέσα από μία εικόνα, η οποία δεν έχει δημιουργηθεί για να προπαγανδίσει «σώνει και καλά» κάποια ιδέα.
Καλή ανάγνωση!
Ι. ΟΠΤΙΚΗ ΠΗΓΗ ΕΜΠΝΕΥΣΗΣ
Οπτική πηγή έμπνευσης για το σημερινό κείμενο αποτέλεσε η ακόλουθη εικόνα, την οποία είδα μπροστά μου καθώς οδηγούσα πίσω από ένα λεωφορείο:
ΙΙ. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ
Α. ΠΑΤΕΡΝΑΛΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ
Κάποιοι «σκληροί πατερναλιστές της δημόσιας υγείας», όπως η Αμερικανίδα καθηγήτρια Φιλοσοφίας Σάρα Κόνλι (Sarah Conly), «θεωρούν ότι το βέλτιστο επίπεδο καπνίσματος, παχυσαρκίας και επεισοδιακής υπερκατανάλωσης αλκοόλ είναι μηδενικό και, επομένως, ότι το κράτος πρέπει να καταβάλει κάθε προσπάθεια για να μειώσει τα ποσοστά»2, προστατεύοντας τους πολίτες από τις τάσεις αυτοκαταστροφής (φυσικά, υπάρχουν και συνέπειες που θέτουν σε κίνδυνο το κοινωνικό σύνολο· εδώ εντάσσεται το παθητικό κάπνισμα και η πρόκληση ατυχημάτων λόγω οδήγησης υπό την επίδραση οινοπνεύματος)3.
Δεν πρέπει, λοιπόν, να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι η παχυσαρκία περιγράφεται συχνά ως «μορφή επιδημίας».
Στις 2 Ιουλίου 2021 η εφημερίδα «Τα Νέα» (σελ. 8-9) δημοσίευσε αφιέρωμα με τον τίτλο «Η “πανδημία” χτύπησε και τη Γαλλία». Εκεί αναφέρεται ότι:
«Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δεν διστάζει να χαρακτηρίσει την παχυσαρκία “επιδημία”, καθώς εξαπλώνεται με ταχείς ρυθμούς»4.
Αλλά και η εφημερίδα «Η Καθημερινή» στο φύλλο τής 22ας Απριλίου 2005 είχε φιλοξενήσει άρθρο για το πρόβλημα της παχυσαρκίας στην Γαλλία:
«Η απώλεια του παραδοσιακού τρόπου ζωής, με το οικογενειακό δείπνο ή γεύμα στον πυρήνα της οικογένειας, σιγά σιγά θα φέρει και στα γαλλικά σπίτια το πρόβλημα της παχυσαρκίας. “Το φαγητό έχει παγκοσμιοποιηθεί”, λέει ο δρ Λε Γκουέν. Οι αλυσίδες φαστ φουντ κατακτούν τη χώρα (το ΜακΝτόναλντ εξυπηρετεί καθημερινά πάνω από ένα εκατομμύριο άτομα σε 1.000 καταστήματα σε ολόκληρη τη Γαλλία), ενώ οι οικονομικώς λιγότερο εύρωστοι δεν μπορούν να αγοράσουν τα πιο υγιεινά τρόφιμα, όπως κρέας και φρέσκα λαχανικά που ασφαλώς είναι ακριβότερα από άλλα επεξεργασμένα τρόφιμα».
Β. ΦΟΒΟ-ΣΗΜΑΝΤΡΑ
Φυσικά, η επιλογή του όρου «επιδημία» δεν είναι καθόλου τυχαία, αφού πρόκειται για ένα γλωσσικό φοβο-σήμαντρο που κινητοποιεί δραστικά τα αντανακλαστικά του βρεφοποιημένου πολίτη5.
Κι όταν οι κυβερνώντες καταφεύγουν σε τέτοια «σήμαντρα» (που λειτουργούν όπως το καμπανάκι του φυσιολόγου Παβλόφ στο γνωστό πείραμα με τον σκύλο, ο οποίος ανέπτυξε εξαρτηµένο ανακλαστικό [conditioned reflex] μαθαίνοντας να ακούει το καμπανάκι και να προετοιμάζεται για την λήψη της τροφής του6) και η διαδικασία ονοµάστηκε κλασική εξαρτημένη μάθηση· μέσω αυτής της διαδικασίας επέρχεται σημαντική αλλαγή της συμπεριφοράς), το επόμενο βήμα είναι να προπαγανδίσουν την ανάγκη κήρυξης «πολέμου» εναντίον της κοινωνικής μάστιγας (η λέξη «μάστιγα» είναι ένα ακόμη δραστικό φοβο-σήμαντρο).
Χτυπά το καμπανάκι και ο σκύλος χαίρεται που (νομίζει) ότι θα ακολουθήσει η παροχή τροφής. Όταν ο προπαγανδιστής χρησιμοποιεί τα καμπανάκια του τρόμου (ένα από αυτά είναι η λέξη επιδημία), οι πολίτες τρομοκρατούνται από τον ήχο τους, θεωρώντας ότι επίκειται καταστροφή, οπότε γίνονται απολύτως συνεργάσιμοι, πρόθυμοι να αλλάξουν την συμπεριφορά τους, ακολουθώντας τις οδηγίες των «κυβερνητικών φροντιστών» τους.
Ωστόσο, η «καταπολέμηση της παχυσαρκίας» είναι ένα από τα διαχρονικά προβλήματα της (καπιταλιστικής και παγκοσμιοποιημένης) κοινωνίας που παραμένει εσαεί άλυτο. Άρα, αν θέλουμε να ακριβολογούμε αξιοποιώντας την κατασκευασμένη από τους δαιμόνιους προπαγανδιστές φοβο-γλώσσα, δεν θα πρέπει να μιλάμε για «επιδημία» αλλά για «ενδημία».
Ως τέτοια, η παχυσαρκία έχει εξασφαλισμένη θέση στην ατζέντα της «υγειονομικής προπαγάνδας», η οποία, φυσικά, αποφέρει μεγάλα κέρδη σε συγκεκριμένες τσέπες.
Γ. Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ
Η διαχρονικότητα της παχυσαρκίας προκύπτει εναργώς από την αντιπαραβολή ανάμεσα σε ένα διαφημιστικό μήνυμα του 2025 και σε μια διαφημιστική καταχώριση του 1986:
Στο περιοδικό «Ταχυδρόμος» της 10ης Ιουλίου 1986 (σελ. 121) είχε δημοσιευθεί η μονοσέλιδη διαφήμιση των Swiss Slimming Centers με τον ακόλουθο τίτλο (βλ. και το απόσπασμα από συνέντευξη που παραχώρησα στο κανάλι HELLAS TIME, το οποίο παρατίθεται στο τέλος του παρόντος κειμένου):
«Τώρα, για πρώτη φορά στην Ελλάδα ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ».
Η πρώτη πρόταση του κειμένου έχει ως εξής:
«Τα Swiss Slimming Centers εγκαινιάζουν μια νέα εποχή στη μάχη κατά της παχυσαρκίας».
Προσέξτε τις λέξεις «συμμαχία» και «μάχη» που αποτελούν κομμάτι της μέχρι σήμερα σταθερά αξιοποιούμενης μιλιταριστικής ορολογίας, η οποία προσφέρεται ιδανικά για να συσπειρώνει τον κόσμο ενάντια στον εκάστοτε «εχθρό του λαού».
Μεγάλη προσοχή χρειάζεται και ο όρος ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ, ο οποίος εμφανίζεται στην καταχώριση των Swiss Slimming Centers και ειδικά στις μέρες μας έχει την τιμητική του σε πλήθος διαφημιστικών-προπαγανδιστικών μηνυμάτων. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αποτελεί το νεοεποχίτικο μήνυμα που είναι γραμμένο στις πινακίδες του εργοταξίου του παλαιού αεροδρομίου:
The Ellinikon. Μια νέα εποχή ξεκινά εδώ.
Απλουστευτικά μιλώντας, ο όρος ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ λειτουργεί ως κωδικός των σκοτεινών δυνάμεων, οι οποίες αγωνίζονται εδώ και πολύ καιρό για την εγκαθίδρυση της παγκόσμιας κυβέρνησης. Σε βαθύτερο επίπεδο, οι οπαδοί του ρεύματος NEW AGE προωθούν, μεταξύ άλλων, την εξάλειψη του αρχαιοελληνικού ανθρωπισμού και του Χριστιανισμού, την εξωλογική, την παρα-λογική και την ανορθολογική σκέψη (εδώ ανήκουν π.χ. η ενόραση, οι εξωγήινοι, οι βρυκόλακες κ.λπ.), τον μυστικισμό-αποκρυφισμό, τον σατανισμό και την μαγεία (εδώ ανήκουν ο Χάρρυ Πόττερ και ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών)7.
Στο εξώφυλλο του συγκεκριμένου τεύχους υπήρχε φωτογραφία του Νίκου Γκάλη και της αδικοχαμένης συζύγου του Τζένης8.
To 2025, δηλαδή 39 χρόνια αργότερα, οργανώθηκε «εκστρατεία ενημέρωσης για την παχυσαρκία» με διαφημιστικά μηνύματα που αναρτήθηκαν στην πίσω πλευρά των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς αλλά και σε στάσεις λεωφορείων.
Στο σχετικό προπαγανδιστικό μήνυμα κατά της παχυσαρκίας γράφτηκαν οι εξής δύο προτάσεις (όχι και τόσο εμπνευσμένες):
«Δεν είναι θέμα έλλειψης θέλησης.
ΕΧΩ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ».
ΙΙΙ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Το συμπέρασμα που αβίαστα εξάγεται από την αντιπαραβολή των προπαρατεθεισών φωτογραφιών είναι ότι η παχυσαρκία, όπως και σχεδόν όλες οι λοιπές «μάστιγες» της κοινωνίας μας, φαίνεται πως παραμένουν επίτηδες ανεξάλειπτες, διότι κάποιοι ωφελούνται σκανδαλωδώς από την συντήρησή τους.
Συνεπώς, όταν το κράτος οργανώνει διαφημιστικές «εκστρατείες» και «καμπάνιες» στο πλαίσιο μιας επικοινωνιακής-προπαγανδιστικής πολιτικής δεν επιδιώκει, στην πραγματικότητα, να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες και να τους ενώσει σε ένα κοινό «πολεμικό μέτωπο» κατά του εχθρού της υγείας, αλλά να προσποιηθεί ότι νοιάζεται γι’ αυτούς.
Άρα, απέναντί μας έχουμε για μία ακόμη φορά το πολύ επικίνδυνο φαινόμενο του ψηφοθηρικού (και κατ’ επέκτασιν αντιδημοκρατικού) λαϊκισμού9, που είναι τέκνο της προπαγάνδας.
Τέλος, μόλις που χρειάζεται να επισημανθεί ότι αυτού του είδους η προπαγάνδα είναι στενά συνυφασμένη με την οργουελική μέθοδο της διπλοσκέψης (Doublethink), χαρακτηριστικό γνώρισμα της οποίας είναι ότι:
ο προπαγανδιστής έχει συνείδηση όλης της αλήθειας και παράλληλα λέει εντέχνως κατασκευασμένα ψέματα10.
Το μεγάλο ψέμα, εν προκειμένω, είναι ότι η εκάστοτε κυβέρνηση εμφανίζεται να θέλει να τερματίσει την «επιδημία» της παχυσαρκίας. Η ζοφερή αλήθεια είναι ότι επιθυμεί το ακριβώς ανάποδο, δηλ. την συντήρησή της!
Κέντρα αδυνατίσματος ή φαρμακευτικές εταιρείες που διακινούν σκευάσματα κατά της παχυσαρκίας11 είναι οι αόρατοι ωφελούμενοι που κρύβονται πίσω από τον υποκριτικά διακηρυγμένο πόλεμο κατά της συγκεκριμένης «μάστιγας».
Αν εφαρμόσουμε το εδώ αναλυθέν μοντέλο δράσης των κυβερνήσεων, θα μπορέσουμε να αντιληφθούμε το μοτίβο της σατανικής σκέψης όσων φαρισαϊκά προσπαθούν να μας πείσουν ότι θέλουν το καλό και την ασφάλειά μας.
Η λογική του ανάποδου κόσμου είναι και πάλι το έξυπνο κλειδί για την κατανόηση της αντίπαλης σχέσης που καλλιεργείται εδώ και αιώνες ανάμεσα σε κυβερνώντες και κυβερνωμένους.
Βλ. Snowdon, Εχθροί της χαράς. Μια κριτική στον πατερναλισμό και το κράτος γκουβερνάντα, μτφ.: Φωτεινή Δασκαλάκη, εκδ. Φιλελεύθερος Τύπος, Αθήνα 2019, σελ. 72-73.
Πρβλ.:
·
24 Σεπ
Για την φοβογλώσσα βλ. π.χ.: https://epohi.gr/articles/fovoglossa-h-apofeygontas-ton-fovo/
Ο Παβλόφ, ο οποίος μελέτησε την επίδραση της πείρας πάνω στη σιελόρροια του σκύλου, κατέληξε στον εξής θεμελιώδη νόμο: Όταν ο ερεθισμός που προκαλεί ένα εξαρτημένο αντανακλαστικό, ειδικότερα: την έκκριση σάλιου μετά την είσοδο τροφής στο στόμα, έχει συνοδευθεί πολλές φορές από κάποιον άλλο ερεθισμό, αυτός ο άλλος ερεθισμός θα μπορεί κάποτε να προκαλεί μόνος του την αντίδραση που άλλοτε οφειλόταν στον ερεθισμό που προκαλούσε το απλό αντανακλαστικό, οπότε η σιελόρροια καταλήγει να προκαλείται από τη θέα και τη μυρωδιά της τροφής, ή από ένα σήμα που συνήθως έρχεται από την παροχή της τροφής.
Ο νόμος του εξαρτημένου αντανακλαστικού είναι το κλειδί που μας αποκαλύπτει τα μυστικά εκείνα που οι παλαιότεροι ψυχολόγοι ονόμαζαν «συνειρμό παραστάσεων», καθώς και το κλειδί για την κατανόηση της γλώσσας, της συνήθειας και γενικά κάθε συμπεριφοράς βασισμένης στην βιωματική εμπειρία. Επ’ αυτού βλ. και Βαθιώτη,
Από την τρομοκρατία στην πανδημία. Υποχρεωτικές ιατιρκές πράξεις στον πόλεμο κατά του αόρατου εχθρού, Τρίτη επικαιροποιημένη έκδοση, Αθήνα 2023, σελ. 229.
Βλ. Βαθιώτη, Από τον εμβολιασμό στην αρθμοποίηση των ζωανθρώπων. Ο κόσμος του Τζωρτζ Όργουελ στην εποχή της ηλεκτρονικής δικτατορίας, εκδ. Νοών, Αθήνα 2025, σελ. 214, υποσ. 233.
Ο όρος «ψηφοθηρικός λαϊκισμός» είναι καθιερωμένος στο γλωσσάρι της προπαγάνδας και, δοθείσης της κατάλληλης ευκαιρίας, κάθε κόμμα τον επιρρίπτει καιροσκοπικά ως μομφή στον πολιτικό του αντίπαλο, παρότι το ίδιο επικοινωνιακό τέχνασμα εφαρμόζουν όλα τα κόμματα, προκειμένου να έλθουν στην εξουσία ή να διατηρηθούν σε αυτήν. Επομένως, εδώ ισχύει η παροιμία «είπε ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα».
Βλ. π.χ.: https://nd.gr/deltia-tipou/xekathares-apantiseis-kai-ohi-psifothirikos-laikismos-sti-thraki
Βλ. αναλυτικά:
·
5 Αυγ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου