ΕΛΛΑΔΑ ΒΥΘΙΖΕΤΑΙ ΣΤΗ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΑ – ΝΟΜΟΙ ΣΕ ΤΡΟΧΙΑ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗΣ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗΣ
Τα Φυσικά ισοζύγια (γεννήσεις-θάνατοι) στους 51 νομούς μας από το 1980 μέχρι και το 2024
Η υπογεννητικότητα, που εδώ και χρόνια κυριαρχεί στον δημόσιο διάλογο, αποκτά πλέον νέα διάσταση, καθώς πίσω από τους εθνικούς μέσους όρους κρύβονται τεράστιες τοπικές διαφοροποιήσεις που απειλούν την κοινωνική και οικονομική συνοχή της χώρας.
Ο αφυπηρετήσας καθηγητής Δημογραφίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και διευθυντής του Ινστιτούτου Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ), Βύρων Κοτζαμάνης, σε συνέντευξή του στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, επισημαίνει ότι η Ελλάδα δεν αντιμετωπίζει απλώς μείωση των γεννήσεων, αλλά βαθιά ανισορροπία ανάμεσα στις περιφέρειες, που «υποθηκεύει την ανάπτυξη και την εδαφική της συνοχή».
Στο τελευταίο ψηφιακό δελτίο του ΙΔΕΜ (Focus 2, 2025), ο καθηγητής εξετάζει την εξέλιξη των φυσικών ισοζυγίων –δηλαδή της σχέσης γεννήσεων και θανάτων– σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο από το 1980 έως σήμερα.
Όπως τονίζει, οι διαφοροποιήσεις αποτυπώνονται πλέον σε όλους τους δημογραφικούς δείκτες και ιδίως στα φυσικά ισοζύγια, τα οποία σε πολλές περιοχές έχουν παραμείνει αρνητικά για δεκαετίες, οδηγώντας σταδιακά στη δημογραφική κατάρρευση.
Αναλύοντας τα στοιχεία των τελευταίων 45 ετών, ο κ. Κοτζαμάνης σημειώνει ότι από το 1951 έως το 2010 η Ελλάδα εμφάνιζε σταθερά θετικά φυσικά ισοζύγια, με τις γεννήσεις να υπερτερούν των θανάτων.
Μόνο μια σύντομη περίοδος μεταξύ 1998 και 2003 κατέγραψε οριακή αρνητική ισορροπία. Το 1951 οι γεννήσεις υπερέβαιναν τους θανάτους κατά 98.000, ενώ την περίοδο 2004–2010 η διαφορά κυμαινόταν μεταξύ 1.000 και 10.500 υπέρ των γεννήσεων. Από το 2011 και μετά, όμως, η εικόνα αντιστράφηκε οριστικά.
Οι θάνατοι ξεπέρασαν τις γεννήσεις κατά 4.300 το 2011 και η ψαλίδα αυξήθηκε δραματικά, φτάνοντας τους 58.500 το 2024.
Συνολικά, την περίοδο 2011–2024 καταγράφηκαν 510.000 περισσότεροι θάνατοι από γεννήσεις, συμβάλλοντας καθοριστικά στη μείωση του συνολικού πληθυσμού κατά περίπου 715.000 κατοίκους, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΕΛΣΤΑΤ.
Η ανατροπή αυτή, όπως εξηγεί ο καθηγητής, οφείλεται σε δύο βασικούς παράγοντες. Πρώτον, στην αύξηση των θανάτων εξαιτίας της γήρανσης του πληθυσμού.
Παρά το γεγονός ότι το προσδόκιμο ζωής αυξήθηκε κατά σχεδόν 17 χρόνια μεταξύ 1951 και 2024, ο αριθμός των ηλικιωμένων άνω των 65 ετών υπερπενταπλασιάστηκε, από 520.000 σε περίπου 2,5 εκατομμύρια, με αποτέλεσμα τη συνεχή αύξηση των ετήσιων θανάτων.
Δεύτερον, στη δραματική μείωση των γεννήσεων, που από 148.000 το 1980 έπεσαν στις 68.500 το 2024 και αναμένεται να μειωθούν περαιτέρω το 2025.
Οι γυναίκες που γεννήθηκαν μεταξύ 1955 και 1985 –δηλαδή εκείνες που αποτέλεσαν τον πυρήνα των γεννήσεων μετά το 1980– αποκτούν ολοένα και λιγότερα παιδιά και σε μεγαλύτερη ηλικία.
Όσες γεννήθηκαν στις δεκαετίες 1940–1960 είχαν κατά μέσο όρο δύο παιδιά, ενώ για τις νεότερες γενιές γύρω στο 1985 ο δείκτης έχει πέσει κάτω από 1,5.
Το κρίσιμο ερώτημα, όπως επισημαίνει ο κ. Κοτζαμάνης, είναι κατά πόσο αυτή η εικόνα είναι ομοιόμορφη σε όλη τη χώρα. Η απάντηση προκύπτει από την ανάλυση των φυσικών ισοζυγίων στους 51 νομούς από το 1980 έως το 2024, που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά με τέτοια λεπτομέρεια.
Τα αποτελέσματα είναι αποκαλυπτικά: ενώ σε εθνικό επίπεδο καταγράφονται περισσότεροι θάνατοι από γεννήσεις στα 20 από τα 45 εξεταζόμενα έτη, σε περιφερειακό επίπεδο οι αποκλίσεις είναι τεράστιες.
Υπάρχουν 15 νομοί όπου οι θάνατοι υπερτερούν των γεννήσεων για 41 ή και περισσότερα από τα 45 χρόνια, ενώ στον αντίποδα μόλις τρεις νομοί –Ρέθυμνο, Δωδεκάνησα και Ηράκλειο– παρουσίασαν αρνητικό ισοζύγιο για ελάχιστα χρόνια (ένα, δύο και τέσσερα αντίστοιχα).
Πέντε νομοί κινούνται κοντά στον εθνικό μέσο όρο, με 15 έως 25 χρόνια αρνητικών ισοζυγίων, ενώ 19 νομοί έχουν περισσότερους θανάτους από γεννήσεις για διάστημα 30 έως 39 ετών.
Η διαφορά ανάμεσα στις ακραίες περιπτώσεις είναι εντυπωσιακή. Σε έξι νομούς –Αρκαδία, Λακωνία, Λευκάδα, Μεσσηνία, Φωκίδα και Λέσβος– οι θάνατοι ξεπερνούν σταθερά τις γεννήσεις για 45 συνεχόμενα χρόνια, καταδεικνύοντας μια μακροχρόνια πορεία δημογραφικής φθοράς που μοιάζει μη αναστρέψιμη.
Αντίθετα, το Ρέθυμνο κατέγραψε αρνητικό ισοζύγιο μόνο για ένα έτος, επιβεβαιώνοντας τη δυναμική των περιοχών με νεότερο πληθυσμό και υψηλότερη γονιμότητα.
Σύμφωνα με τον κ. Κοτζαμάνη, οι μεγάλες αυτές αποκλίσεις οφείλονται κυρίως στις διαφορετικές μεταπολεμικές δημογραφικές διαδρομές των περιοχών. Η ένταση της εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης, καθώς και η διαφοροποίηση της γονιμότητας μεταξύ των γενεών που απέκτησαν παιδιά μετά το 1980, δημιούργησαν άνισες συνθήκες πληθυσμιακής εξέλιξης.
Οι νομοί που γνώρισαν έντονη εκροή νέων ανθρώπων και περιορισμένη επιστροφή μεταναστών συγκέντρωσαν αναλογικά περισσότερους ηλικιωμένους, οδηγώντας σε μακροχρόνια αρνητικά φυσικά ισοζύγια. Αντίθετα, περιοχές με τουριστική ανάπτυξη ή ισχυρή τοπική οικονομία διατήρησαν νεότερη πληθυσμιακή βάση και θετικότερη δυναμική.
Η εικόνα που προκύπτει, όπως τονίζει ο καθηγητής, είναι μια Ελλάδα «πολλαπλών ταχυτήτων», όπου η γήρανση, η μετανάστευση και η πτώση της γονιμότητας δεν κατανέμονται ομοιόμορφα, αλλά δημιουργούν νησίδες πληθυσμιακής κατάρρευσης σε μεγάλες περιοχές της ηπειρωτικής χώρας.
Οι ανισορροπίες αυτές, πέρα από τη δημογραφική τους διάσταση, επηρεάζουν καθοριστικά και το μέλλον της οικονομικής ανάπτυξης, της περιφερειακής ισότητας και της κοινωνικής συνοχής. Αν δεν ανακοπούν, προειδοποιεί ο κ. Κοτζαμάνης, κινδυνεύουν να οδηγήσουν ολόκληρες περιοχές σε δημογραφική ερημοποίηση και τη χώρα σε βαθιά γεωγραφική ανισορροπία.
Η Θεόπνευστη Αγία Γραφή (Παλαιά Διαθήκη και Καινή Διαθήκη), τα γράφει ΟΛΑ όσα συμβαίνουν τώρα και όσα θα συμβούν μελλοντικά.
ΑπάντησηΔιαγραφή