Η ΕΛΛΑΔΑ ΠΡΟΤΕΚΤΟΡΑΤΟ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ;
Στην Αθήνα, στις αρχές Νοεμβρίου, υπογράφηκε μια σειρά συμφωνιών που επαναχαράσσουν τον ενεργειακό χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου. Η έκτη Υπουργική Σύνοδος της Συνεργασίας για τη Διατλαντική Ενέργεια (P-TEC), που πραγματοποιήθηκε στις 6 και 7 Νοεμβρίου 2025 στο Ζάππειο Μέγαρο, αποτέλεσε το αποκορύφωμα μιας διαδικασίας μακρόπνοης στρατηγικής ενσωμάτωσης της Ελλάδας στον ενεργειακό σχεδιασμό των Ηνωμένων Πολιτειών.
Επισήμως, η κυβέρνηση Κυριάκου Μητσοτάκη την παρουσίασε ως «ιστορική επιτυχία» και «αναγνώριση της γεωπολιτικής αξίας της χώρας». Ουσιαστικά, όμως, σηματοδοτεί την είσοδο της Ελλάδας σε μια νέα φάση εξάρτησης — αυτή τη φορά όχι από τη Μόσχα, αλλά από την Ουάσιγκτον.
Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης μίλησε για «μεγάλη εθνική επιτυχία» και «γεωστρατηγικά και οικονομικά οφέλη», υπογραμμίζοντας ότι η Ελλάδα μετατρέπεται από «τελικό αποδέκτη των ρωσικών αγωγών» σε «πύλη εισόδου του αμερικανικού LNG προς τη Νοτιοανατολική και Κεντρική Ευρώπη».
Η διατύπωση αυτή περιγράφει ακριβώς τη στρατηγική ουσία του νέου πλέγματος: η Ελλάδα παραχωρεί σταδιακά την ενεργειακή της αυτονομία, αναλαμβάνοντας τον ρόλο του μεταφορέα και διαμεσολαβητή των αμερικανικών εξαγωγών.
Οι συμφωνίες της ExxonMobil και το «Μπλοκ 2» του Ιονίου
Η πιο ηχηρή στιγμή της Συνόδου ήταν η υπογραφή της συμφωνίας μεταξύ της αμερικανικής ExxonMobil, της Energean και της Helleniq Energy για έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στο «Μπλοκ 2» του Ιονίου Πελάγους, 30 χιλιόμετρα δυτικά της Κέρκυρας.
Η παρουσία του Αμερικανού υπουργού Ενέργειας Κρις Ράιτ και του υπουργού Εσωτερικών Νταγκ Μπέργκαμ υπογράμμισε ότι πρόκειται για πολιτική πράξη υψηλού επιπέδου, όχι απλώς για μια εμπορική σύμβαση.
Σύμφωνα με τους όρους, η ExxonMobil αποκτά το 60% των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης, η Energean διατηρεί 30% και η Helleniq Energy 10%.
Η Energean θα παραμείνει διαχειριστής στη φάση της έρευνας, αλλά αν το κοίτασμα αποδειχθεί εμπορικά εκμεταλλεύσιμο, η ExxonMobil θα αναλάβει τον πλήρη έλεγχο της ανάπτυξης και της παραγωγής. Οι ερευνητικές γεωτρήσεις προγραμματίζονται για το τέλος του 2026 ή τις αρχές του 2027, αφού ολοκληρωθούν οι περιβαλλοντικές εγκρίσεις.
Η δομή «Ασωπός» στο «Μπλοκ 2» θεωρείται μία από τις μεγαλύτερες ανεξερεύνητες υπεράκτιες δομές της Μεσογείου, με εκτιμώμενους πόρους που φτάνουν τα 200 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου.
Οι σεισμικές έρευνες του 2022, έκτασης 2.244 τετραγωνικών χιλιομέτρων, είχαν επιβεβαιώσει την ύπαρξη ελπιδοφόρων ταμιευτήρων. Η γεώτρηση «Ασωπός-1» θα επιχειρήσει να εντοπίσει ανθρακικό ταμιευτήρα σε βάθος νερού 850 μέτρων και συνολικό βάθος 4.000 μέτρων κάτω από τον βυθό.
Αν το εγχείρημα επιτύχει, η Ελλάδα θα αποκτήσει το πρώτο της ουσιαστικό κοίτασμα φυσικού αερίου μετά από τέσσερις δεκαετίες απραξίας.
Αν όχι, η χώρα θα έχει απλώς ανοίξει τον δρόμο για μια νέα περίοδο εξάρτησης, αυτή τη φορά μέσω των υποδομών εισαγωγής LNG και των μακροχρόνιων συμβολαίων με αμερικανικούς ενεργειακούς κολοσσούς.
Ο Κρις Ράιτ και η αμερικανική ενεργειακή ιδεολογία
Πίσω από τη φαινομενικά τεχνική διάσταση της συνόδου P-TEC κρύβεται μια ιδεολογική στροφή των ΗΠΑ υπό τον πρόεδρο Τραμπ. Ο υπουργός Ενέργειας Κρις Ράιτ, που ανέλαβε καθήκοντα τον Φεβρουάριο του 2025, αποτελεί εκφραστή ενός ωμού ενεργειακού ρεαλισμού.
Πρώην διευθύνων σύμβουλος της Liberty Energy —της δεύτερης μεγαλύτερης εταιρείας fracking στη Βόρεια Αμερική—, ο Ράιτ δεν κρύβει τη δυσπιστία του απέναντι στην κλιματική ατζέντα. Έχει δηλώσει δημόσια ότι «δεν υπάρχει κλιματική κρίση» και πως «η ενεργειακή μετάβαση είναι πολιτικός μύθος».
Ως υπουργός Ενέργειας, έχει επιβλέψει την ακύρωση περιβαλλοντικών κανονισμών και την ανατροπή δεσμεύσεων για μείωση εκπομπών, προωθώντας την εξαγωγή LNG ως «όπλο ελευθερίας» απέναντι στη Ρωσία.
Στην Αθήνα, ο Ράιτ διακήρυξε ότι «η Ευρώπη πρέπει να απεξαρτηθεί πλήρως από το ρωσικό αέριο μέσα στα επόμενα δύο χρόνια», υπονοώντας πως η αντικατάσταση του ρωσικού φυσικού αερίου με αμερικανικό LNG δεν είναι απλώς οικονομική επιλογή, αλλά στρατηγικό εργαλείο γεωπολιτικής επιρροής.
Στο πλευρό του βρέθηκε ο υπουργός Εσωτερικών Νταγκ Μπέργκαμ, πρώην κυβερνήτης της Βόρειας Ντακότα και ένας από τους ισχυρότερους επιχειρηματίες της ενεργειακής βιομηχανίας. Μεταξύ των πολλαπλών του ρόλων περιλαμβάνεται και η προεδρία του νεοσύστατου Συμβουλίου Εθνικής Κυριαρχίας στην Ενέργεια, ενός οργάνου που συντονίζει τη στρατηγική του Λευκού Οίκου για την «ενεργειακή αυτάρκεια της Δύσης».
Ο Μπέργκαμ περιέγραψε τη νέα πραγματικότητα με χαρακτηριστική ευθύτητα: «Δεν υπάρχει ενεργειακή μετάβαση· υπάρχει ενεργειακή προσθήκη. Χρειαζόμαστε περισσότερη ενέργεια, όχι λιγότερη».
Πίσω από αυτή την ωμή φράση διαφαίνεται η φιλοσοφία της κυβέρνησης Τραμπ: η ενεργειακή υπεροχή ως προϋπόθεση γεωπολιτικής ηγεμονίας. Η Ελλάδα, σε αυτό το σχήμα, λειτουργεί ως πλατφόρμα διάχυσης της αμερικανικής ισχύος στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η Κίμπερλυ Γκιλφόιλ και η «πολιτική των προσώπων»
Στην ίδια Σύνοδο, καθοριστικό ρόλο είχε και η νέα πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα, Κίμπερλυ Γκιλφόιλ. Η επιλογή της δεν είναι τυχαία. Πρώην εισαγγελέας, τηλεοπτική σχολιάστρια του Fox News και στενή συνεργάτιδα της οικογένειας Τραμπ —ήταν αρραβωνιασμένη με τον Ντόναλντ Τραμπ Τζούνιορ—, η Γκιλφόιλ ενσαρκώνει τη μετατόπιση της αμερικανικής διπλωματίας προς ένα πρότυπο «πολιτικοοικονομικής αντιπροσωπείας», όπου τα όρια μεταξύ δημόσιας πολιτικής και ιδιωτικών συμφερόντων γίνονται δυσδιάκριτα.
Η πρέσβης, κατά την ανάληψη των καθηκόντων της, μίλησε για μια «ιστορική εβδομάδα» και δεν έκρυψε τον ενθουσιασμό της για τη συμμετοχή «περισσότερων από 80 Αμερικανών αξιωματούχων» στην Αθήνα, ρεκόρ, όπως τόνισε, «για τη διμερή ιστορία».
Στην πραγματικότητα, η σύνοδος αποτέλεσε ένα άτυπο ενεργειακό road show των ΗΠΑ στα Βαλκάνια, με στόχο την ενίσχυση της πολιτικής επιρροής και τη διεύρυνση των αγορών του αμερικανικού LNG.
Η Γκιλφόιλ εμφανίζεται να έχει διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στη διπλωματική προετοιμασία της συνόδου και στην υπογραφή των συμφωνιών. Το μήνυμα ήταν σαφές: η αμερικανική επιρροή στην Ελλάδα δεν περιορίζεται πλέον στη στρατιωτική παρουσία, αλλά επεκτείνεται βαθιά στον ενεργειακό πυρήνα της οικονομίας.
Ο «Κάθετος Διάδρομος» και η νέα γεωγραφία εξάρτησης
Η αμερικανική στρατηγική ενοποιείται γύρω από έναν άξονα: τον λεγόμενο Κάθετο Ενεργειακό Διάδρομο, που συνδέει την Ελλάδα μέσω Βουλγαρίας και Ρουμανίας με την Ουκρανία. Το έργο στοχεύει στη μεταφορά 5 έως 8 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων LNG ετησίως, με κύρια πηγή τις εγκαταστάσεις επαναεριοποίησης της Ρεβυθούσας και της Αλεξανδρούπολης.
Η Ρεβυθούσα, με αυξημένη δυναμικότητα 6,1 δισ. κυβικών μέτρων, και το νέο FSRU της Αλεξανδρούπολης λειτουργούν ήδη ως κόμβοι εισαγωγής και αναδιανομής LNG προς τα Βαλκάνια. Οι νέοι αγωγοί και οι διασυνδέσεις με Ουγγαρία και Σλοβενία δημιουργούν ένα πλέγμα υποδομών που ευνοεί τη σταθερή ροή αμερικανικού αερίου προς την ενδοχώρα της Ευρώπης.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, μιλώντας στο Ζάππειο, υπογράμμισε ότι «η Ελλάδα καθίσταται φυσικό σημείο εισόδου του αμερικανικού LNG στην Ευρώπη». Η διατύπωση, όσο και αν προβάλλεται ως επιτυχία, αποτυπώνει την ουσία μιας ενεργειακής σχέσης στην οποία η Ελλάδα δεν ορίζει τους όρους του παιχνιδιού· απλώς φιλοξενεί τους αγωγούς και τις δεξαμενές.
Τα στατιστικά δεδομένα είναι εύγλωττα: μέσα στο πρώτο εννιάμηνο του 2025, το LNG κάλυψε πάνω από το 40% των εισαγωγών φυσικού αερίου της Ελλάδας — από 26% το προηγούμενο έτος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ο κυρίαρχος προμηθευτής, με 19,6 TWh, δηλαδή το 88% των συνολικών ποσοτήτων. Στην πράξη, η Ελλάδα έχει ήδη αποκοπεί από το ρωσικό αέριο και έχει αντικαταστήσει μια μορφή ενεργειακής εξάρτησης με μια άλλη.
Το τουρκορωσικό παιχνίδι και η ελληνική θέση
Το αμερικανικό σχέδιο εκτυλίσσεται την ίδια στιγμή που η Ρωσία εξακολουθεί να διοχετεύει φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας. Ο αγωγός TurkStream, με ετήσια δυναμικότητα 31,5 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων, έχει μετατραπεί σε στρατηγικό εργαλείο της Μόσχας για τη διατήρηση επιρροής στα Βαλκάνια. Οι ροές μέσω του TurkStream παραμένουν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, με την Τουρκία, τη Σερβία και την Ουγγαρία να εξασφαλίζουν σταθερές προμήθειες.
Απέναντι σε αυτό το σκηνικό, ο Μητσοτάκης κάλεσε από το βήμα της Συνόδου την Ευρωπαϊκή Ένωση να απαγορεύσει πλήρως την εισαγωγή ρωσικού αερίου μέσω Τουρκίας, δηλώνοντας ότι «δεν μπορούμε να έχουμε ρωσικό αέριο να εισέρχεται στην Ευρώπη από την πίσω πόρτα». Η ρητορική αυτή εντάσσεται στο νέο αφήγημα της «ευρωπαϊκής ενεργειακής απεξάρτησης», που στην πραγματικότητα μεταφράζεται σε μονομερή εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η Αθήνα προσπαθεί να παρουσιάσει τη θέση της ως έκφραση ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, όμως η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη: χώρες όπως η Ουγγαρία και η Σλοβακία εξακολουθούν να εξαρτώνται από τον TurkStream, ενώ η Ελλάδα, που έχει αποκόψει πλήρως τη ρωσική σύνδεση, βλέπει το κόστος ενέργειας να αυξάνεται και τη στρατηγική της ευελιξία να μειώνεται.
Η Κρήτη και η de facto αμερικανική «ομπρέλα»
Παράλληλα με τις εξελίξεις στο Ιόνιο, ένα ακόμη κεφάλαιο ανοίγει νοτίως της Κρήτης. Η Chevron, ο δεύτερος μεγαλύτερος ενεργειακός όμιλος παγκοσμίως, έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον για τέσσερις υπεράκτιες περιοχές, δύο εκ των οποίων —South Crete 1 και South Crete 2— επικαλύπτουν τμήμα της θαλάσσιας ζώνης που η Άγκυρα διεκδικεί μέσω του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου του 2019.
Η παρουσία της Chevron προσδίδει νέα διάσταση στο θέμα. Η αμερικανική εταιρεία, αποδεχόμενη την ελληνική οριοθέτηση και τη διάμεση γραμμή, αναγνωρίζει στην πράξη την ελληνική κυριαρχία και ακυρώνει εμμέσως τη νομική ισχύ του τουρκολιβυκού συμφώνου. Εάν οι σεισμικές έρευνες και οι γεωτρήσεις προχωρήσουν, η Ελλάδα θα αποκτήσει μια ιδιότυπη «ασπίδα αποτροπής» — όχι μέσω διπλωματικών διαβεβαιώσεων, αλλά μέσω της φυσικής παρουσίας αμερικανικών συμφερόντων.
Το ερώτημα είναι με ποιο αντάλλαγμα. Η συμμετοχή των ΗΠΑ στο ενεργειακό παιχνίδι της Ανατολικής Μεσογείου διαμορφώνει μια πραγματικότητα όπου οι θαλάσσιες ζώνες, οι υποδομές και οι πόροι της Ελλάδας μετατρέπονται σε πεδίο εφαρμογής της αμερικανικής στρατηγικής. Κάθε γεώτρηση, κάθε αγωγός, κάθε τερματικό LNG εντάσσεται σε ένα δίκτυο επιρροής που εξυπηρετεί πρωτίστως τα συμφέροντα της Ουάσιγκτον.
Από την ενεργειακή αυτονομία στην ενεργειακή επιτήρηση
Η ελληνική κυβέρνηση επιμένει να παρουσιάζει αυτή τη νέα σχέση ως «στρατηγική επιλογή με πολλαπλά οφέλη». Ωστόσο, η ενεργειακή γεωγραφία της χώρας μετασχηματίζεται ταχύτατα σε μηχανισμό εξάρτησης, όπου η πρόσβαση στην ενέργεια, η τιμολόγηση και οι διαδρομές καθορίζονται από εξωτερικά κέντρα ισχύος.
Το επιχείρημα ότι «η Ελλάδα γίνεται κόμβος» είναι ελκυστικό για την κοινή γνώμη, αλλά παραβλέπει την ουσία: ο κόμβος είναι μεταβατικός, όχι κυρίαρχος. Η χώρα φιλοξενεί τη διέλευση, χωρίς να ελέγχει το περιεχόμενο. Το φυσικό αέριο που διέρχεται δεν είναι ελληνικό, οι εταιρείες που το εμπορεύονται δεν είναι ελληνικές, και οι τιμές του καθορίζονται στο Χιούστον, όχι στην Αθήνα.
Η υποκατάσταση της ρωσικής επιρροής από την αμερικανική δεν ισοδυναμεί με ενεργειακή απελευθέρωση· ισοδυναμεί με γεωπολιτική μετατόπιση εξάρτησης. Η διαφορά βρίσκεται μόνο στη σημαία που κυματίζει πάνω από τις δεξαμενές.
Επίλογος: η αυταπάτη της κυριαρχίας
Η Σύνοδος P-TEC στο Ζάππειο δεν ήταν απλώς μια επιτυχημένη διπλωματική διοργάνωση. Ήταν το σκηνικό μιας ευρύτερης μετατόπισης, όπου η Ελλάδα αναλαμβάνει τον ρόλο του ενεργειακού προτεκτοράτου μιας υπερδύναμης. Οι υπογραφές που μπήκαν στο Ζάππειο δεν αφορούν μόνο αγωγούς και γεωτρήσεις, αλλά τη νέα μορφή του γεωπολιτικού ελέγχου στη Μεσόγειο.
Η χώρα κέρδισε κύρος, επενδύσεις και υποσχέσεις ασφάλειας. Αλλά έχασε κάτι πιο θεμελιώδες: την αίσθηση ότι μπορεί να χαράξει ανεξάρτητη ενεργειακή στρατηγική. Από την εποχή των σοβιετικών αγωγών έως το σημερινό LNG, η Ελλάδα παραμένει ο μεταφορέας της ενέργειας των άλλων. Και όσο η ενεργειακή κυριαρχία υποκαθίσταται από τη στρατηγική ευθυγράμμιση, τόσο η ελευθερία θα παραμένει λέξη ευγενική, αλλά κενή περιεχομένου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου