ΜΗΠΩΣ Η ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΟΝ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ;
Τα τελευταία χρόνια κυκλοφορεί όλο και πιο συχνά ένα επιχείρημα που έχει κατακτήσει όσους ασχολούνται με την πολιτική και την τεχνολογία. Το επιχείρημα λέει περίπου το εξής: Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) έχει ήδη αρχίσει να αντικαθιστά πολλές δουλειές και σύντομα ίσως αντικαταστήσει σχεδόν όλες.
Οι άνθρωποι, φοβούνται μερικοί, μπορεί να βρεθούν χωρίς δουλειά, χωρίς ρόλο και τελικά χωρίς σκοπό μέσα σε έναν κόσμο όπου οι μηχανές θα κάνουν τα πάντα καλύτερα και γρηγορότερα.
Ήδη βλέπουμε εφαρμογές ΤΝ που γράφουν άρθρα, αναλύσεις και κείμενα γνώμης μέσα σε δευτερόλεπτα. Συνθέτουν επιχειρήματα, οργανώνουν σκέψη και παράγουν περιεχόμενο που παλαιότερα απαιτούσε ανθρώπινη ευφυΐα και παιδεία.
Έτσι, ο φόβος μεγαλώνει: αν τα δημόσια σχολεία δεν παρέχουν επαρκή εκπαίδευση, οι νέοι άνθρωποι θα εξαρτώνται όλο και περισσότερο από την ΤΝ για να εκφράσουν τις ιδέες τους. Αν η ΤΝ, επιπλέον, βασίζεται σε ελαττωματικά δεδομένα, οι χρήστες της ενδέχεται να πιστέψουν ψευδείς πληροφορίες για ιατρικά ζητήματα, πολιτικές θέσεις ή οικονομικές θεωρίες.
Μια τέτοια εξέλιξη, λένε οι ανήσυχοι, θα κάνει την κοινωνία ευάλωτη σε ένα πολιτικό πρόγραμμα πλήρους κρατισμού: τον σοσιαλισμό.
Γιατί συγκεκριμένα σοσιαλισμό; Επειδή ο σοσιαλισμός, στην πιο δημοφιλή του εκδοχή, υπόσχεται να προστατεύσει τους αδύναμους και τους «καταπιεσμένους» — και σε έναν κόσμο όπου η ΤΝ θα έχει αντικαταστήσει εκατομμύρια θέσεις εργασίας, σχεδόν όλοι θα θεωρούνται «καταπιεσμένοι».
Μια σοσιαλιστική κυβέρνηση που θα ελέγχει την ΤΝ θα υπόσχεται ότι θα ταΐσει, θα στεγάσει και θα φροντίσει όλους δίκαια. Αυτή η εικόνα αρκεί για να κινητοποιήσει όσους ανησυχούν για την οικονομική ελευθερία να προσπαθήσουν να σταματήσουν την ΤΝ πριν γίνει πολύ ισχυρή.
Οι ρίζες του φόβου
Η ιδέα μιας τεχνητής νοημοσύνης που ξεπερνά την ανθρωπότητα δεν είναι καινούρια — ούτε ασήμαντη. Ο ιστότοπος PauseAI, για παράδειγμα, φιλοξενεί προειδοποιήσεις από επιφανείς επιστήμονες και επιχειρηματίες.
Ο Stephen Hawking είχε πει ότι η πλήρως ανεπτυγμένη ΤΝ μπορεί να σημάνει «το τέλος του ανθρώπινου είδους», επειδή μπορεί να εξελιχθεί ανεξέλεγκτα. Ο Elon Musk έχει πολλές φορές αναφέρει ότι η ΤΝ αποτελεί την «μεγαλύτερη υπαρξιακή κρίση» που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα.
Ο Bill Gates εκφράζει παρόμοια ανησυχία, λέγοντας ότι μια υπερ-ευφυής ΤΝ μπορεί να ξεφύγει από τον ανθρώπινο έλεγχο. Ο Alan Turing, ένας από τους πατέρες της επιστήμης των υπολογιστών, είχε προβλέψει ότι οι μηχανές μπορεί κάποια στιγμή να επικοινωνούν και να μαθαίνουν μεταξύ τους, ώσπου να αναλάβουν εκείνες τον έλεγχο.
Ο Dario Amodei, επικεφαλής της Anthropic —μιας από τις σημαντικότερες εταιρείες ΤΝ— διατύπωσε τον φόβο ότι μια τεχνητή γενική νοημοσύνη θα μπορούσε ακόμη και να αφανίσει την ανθρωπότητα. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι είναι εξαιρετικά ευφυείς. Όμως, όπως κάθε άνθρωπος στην ιστορία, μπορεί να πέφτουν θύματα των φόβων τους όταν έρχονται αντιμέτωποι με μια ριζικά νέα τεχνολογία.
Η ιστορία δείχνει ότι οι φόβοι για νέες τεχνολογίες είναι συχνοί — και συχνά λανθασμένοι
Ο φόβος για μια νέα τεχνολογία δεν είναι κάτι νέο. Οι άνθρωποι φοβήθηκαν και τη γραφή. Ο Πλάτωνας, στον Φαίδρο, είχε γράψει ότι η γραφή θα καταστρέψει τη μνήμη των ανθρώπων, επειδή δεν θα χρειάζεται πια να θυμούνται τίποτα — θα τα γράφουν όλα.
Η πραγματικότητα ήταν τελείως διαφορετική: η γραφή έγινε το εργαλείο που επέτρεψε την ανάπτυξη του πολιτισμού, της επιστήμης και της γνώσης. Σήμερα μάλιστα ξέρουμε ότι η γραφή με το χέρι βοηθά σημαντικά τη μνήμη και τη μάθηση.
Το ίδιο συνέβη και με τις αριθμομηχανές. Κατηγορήθηκαν ότι κάνουν τους μαθητές τεμπέληδες. Όμως οι έρευνες έδειξαν ότι αντί να μειώνουν τη μαθησιακή ικανότητα, τους βοηθούν να επικεντρωθούν στην ουσία των προβλημάτων, αντί σε μηχανικούς υπολογισμούς.
Ακόμη και το διαδίκτυο —που συχνά κατηγορείται ότι μείωσε το εύρος προσοχής των ανθρώπων— έχει δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για χιλιάδες σελίδες εις βάθος περιεχομένου: newsletters, podcasts πολλών ωρών, μακροσκελή ηλεκτρονικά βιβλία και αναλύσεις. Όταν οι άνθρωποι έχουν κίνητρο, μπορούν να συγκεντρωθούν για πολύ περισσότερο από όσο νομίζουμε.
Όλα αυτά δείχνουν ένα βασικό συμπέρασμα: οι άνθρωποι δεν είναι εύκολα χειραγωγήσιμα αυτόματα. Δεν παρασύρονται τόσο εύκολα από μια νέα τεχνολογία όσο φοβούνται μερικοί.
Ο φόβος για τον σοσιαλισμό
Σε αυτό το πλαίσιο εμφανίζεται και η συζήτηση για τον σοσιαλισμό. Ο Γάλλος οικονομολόγος Frédéric Bastiat, στο βιβλίο του «Ο Νόμος», εξηγεί ότι ο σοσιαλισμός απαιτεί την επιβολή της θέλησης του νομοθέτη πάνω στη θέληση των ανθρώπων.
Δηλαδή, απαιτεί βία. Όχι απαραίτητα σωματική βία, αλλά βία μέσω του νόμου: υποχρεώσεις, απαγορεύσεις, κανόνες που επιβάλλουν στους ανθρώπους πώς να ζουν, πώς να εργάζονται, τι να παράγουν.
Ο σοσιαλισμός ως οικονομικό σύστημα έχει χαρακτηριστεί ανεφάρμοστος εδώ και έναν αιώνα. Ο Ludwig von Mises, το 1920 και το 1922, έδειξε ότι ο σοσιαλισμός δεν μπορεί να λειτουργήσει επειδή στερείται ενός συστήματος τιμών που να αντικατοπτρίζει την πραγματική αξία των αγαθών και των υπηρεσιών. Χωρίς τιμές, δεν μπορείς να ξέρεις πώς να κατανείμεις τους πόρους. Ακόμη και ο σοσιαλιστής συγγραφέας Robert Heilbroner παραδέχτηκε το 1990 ότι ο Mises είχε δίκιο.
Ο στόχος μιας οικονομίας δεν είναι να δημιουργήσει θέσεις εργασίας. Είναι να δημιουργήσει αγαθά και υπηρεσίες που ικανοποιούν τις ανάγκες και τις επιθυμίες των ανθρώπων.
Αν η ΤΝ καταργήσει ορισμένες δουλειές, η αγορά θα δημιουργήσει άλλες. Αυτό έχει συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν: με τη βιομηχανική επανάσταση, με την αυτοματοποίηση, με την εμφάνιση του διαδικτύου. Οι ανθρώπινες επιθυμίες δεν τελειώνουν ποτέ. Και όσο υπάρχουν επιθυμίες, θα υπάρχουν και ευκαιρίες για δημιουργία πλούτου.
Γιατί προσελκύει τον σοσιαλισμό η νέα γενιά;
Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι πολλοί φοιτητές στις ΗΠΑ προτιμούν τον σοσιαλισμό από τον καπιταλισμό. Αυτό δεν είναι τόσο παράξενο όσο ακούγεται. Τα πανεπιστήμια, σε μεγάλο βαθμό, παρουσιάζουν μια μονόπλευρη εικόνα του καπιταλισμού — τον δείχνουν ως σύστημα εκμετάλλευσης, ενώ αποσιωπούν πως η κρατική παρεμβατικότητα είναι συχνά η πηγή οικονομικών κρίσεων και ανισοτήτων.
Οι φοιτητές σήμερα βγαίνουν στην αγορά εργασίας φορτωμένοι με χρέη και με λίγες πρακτικές δεξιότητες. Αυτό δεν είναι αποτέλεσμα του καπιταλισμού, αλλά ενός συστήματος όπου το κράτος και οι κεντρικές τράπεζες διαμορφώνουν την οικονομία με πολιτικούς όρους, όχι με βάση την προσφορά και τη ζήτηση.
Ο Mises το είχε θέσει καθαρά: οι λέξεις «καπιταλισμός» και «καπιταλιστική παραγωγή» χρησιμοποιήθηκαν από τους σοσιαλιστές ως όπλα, όχι ως αντικειμενικοί οικονομικοί όροι.
Στην πραγματικότητα, το σύστημα που βιώνουμε σήμερα —ένα μείγμα κρατισμού, φορολογικής πίεσης, ρυθμίσεων και φουσκωμένου δημόσιου χρέους— δεν έχει σχέση με τον ελεύθερο καπιταλισμό.
Παρ’ όλα αυτά, αυτό το σύστημα φορτώνεται στις πλάτες του καπιταλισμού, με αποτέλεσμα πολλοί νέοι να τον απορρίπτουν χωρίς να τον έχουν γνωρίσει πραγματικά.
Τελικά, ποιο είναι το πρόβλημα με την ΤΝ;
Το πρόβλημα δεν είναι η ΤΝ αυτή καθεαυτή. Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν απαιτεί ούτε βία ούτε καταπίεση. Δεν έχει κίνητρο να κυβερνήσει, να φορολογήσει, να επιβάλλει. Είναι εργαλείο. Το πώς θα χρησιμοποιηθεί εξαρτάται από τους ανθρώπους — από κυβερνήσεις, εταιρείες, πολιτικούς, ιδεολογίες.
Το πραγματικό ρίσκο είναι άλλο: ότι σε ένα πολιτικό περιβάλλον όπου πολλοί ήδη αναζητούν εύκολες λύσεις και «προστάτες», η ΤΝ μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως δικαιολογία για περισσότερο κρατισμό. Όμως αυτό δεν είναι αναπόφευκτο. Και η τεχνολογία, ιστορικά, έχει χαρίσει περισσότερη ελευθερία στους ανθρώπους, όχι λιγότερη.
Το μέλλον της ΤΝ δεν είναι δεδομένο. Μπορεί να γίνει εργαλείο απελευθέρωσης ή εργαλείο ελέγχου. Το τι θα γίνει εξαρτάται από την κοινωνική ωριμότητα, από την οικονομική ελευθερία και από την κατανόηση ότι καμία τεχνολογία δεν είναι παντοδύναμη — ούτε παντοκαταστροφική.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου