Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΩΣ Η ΠΛΕΟΝ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ!

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ
π. ΙΩΑΝΝΗ ΡΩΜΑΝΙΔΗ 

ΜΕΡΟΣ Α΄

Κοινοποιεί ο  Γεωκών   

Η Εμπειρική Δογματική του καθηγητή της Δογματικής στη Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ π. Ι. Ρωμανίδη είναι μια συλλογή κειμένων από τις προφορικές παραδόσεις του στη Σχολή, η οποία συλλογή αυτή έγινε και εκδόθηκε από τον Μητροπολίτη Ναυπάκτου Ιερόθεο.

Η Αγία Γραφή ούτε αποκάλυψη είναι ούτε λόγος του Θεού είναι, αλλά είναι περί της αποκαλύψεως και περί του Λόγου του Θεού (Α, 76).

Η Εκκλησία δια των αγίων μελών της, που φωτίζονται από το άγιο Πνεύμα, γράφει την αγία Γραφή και η Εκκλησία την ερμηνεύει (Α, 122).

Οι Πατέρες δεν συμφωνούν με την αντίληψη περί αποκαλύψεως, δηλαδή περί θεοπνευστίας. Δεν υπαγορεύθηκε ούτε η Παλαιά ούτε η Καινή Διαθήκη από τον Θεό, ούτε οι συγγραφείς είναι γραμματείς του Θεού, που κάθονταν και έγραφαν ό,τι έλεγε ο Θεός, ούτε οι Οικουμενικές Σύνοδοι είναι τέτοιο πράγμα. 

Η ιδέα ότι η Γραφή μπορεί να ταυτισθεί με την αποκάλυψη δεν είναι μόνον γελοία από πατερικής απόψεως, αλλά και καθαρή αίρεση. Η Γραφή δεν είναι αποκάλυψη, αλλά λόγος περί της αποκαλύψεως (Α, 293).

Δεν μπορούμε να πάρουμε μια Αγία Γραφή, όπως κάνουν οι Προτεστάντες, και να πούμε ότι αρχίζει με το βιβλίο της Γενέσεως και τελειώνει με το βιβλίο της Αποκαλύψεως και όλες αυτές οι σελίδες, με όλα αυτά τα λόγια σε αυτή τη συλλογή, να πούμε αυτή είναι η αποκάλυψη, αυτός είναι ο λόγος του Θεού.

 Δεν είναι ο λόγος του Θεού η Αγία Γραφή, είναι περί του Λόγου του Θεού. Πάντοτε «περί», όχι αυτή αύτη η αποκάλυψη ή ο λόγος του Θεού. Για την ορθόδοξη παράδοση το να περιγράφουμε την Αγία Γραφή ως την αποκάλυψη ή ως τον λόγο του Θεού είναι βλακεία. Δηλαδή θα ήταν ντροπή, να λέμε αίρεση, πιο σωστά να λέμε βλακεία και κουταμάρα (Α, 294).

Πάντως, η διδασκαλία ότι η Αγία Γραφή είναι η αποκάλυψη δημιούργησε ένα σωρό σοβαρά προβλήματα για την Εκκλησία εξ επόψεως και των θετικών επιστημών. Διότι τώρα ξέρουμε ότι υπάρχουν οστά ανθρώπινα, τα οποία είναι από τρισήμιση εκατομμύρια χρόνια αποδεδειγμένα (Α, 296).

Η Αγία Γραφή δεν κάνει επιστήμη, αφού άλλος είναι ο σκοπός της. Χρησιμοποιεί την επιστήμη της εποχής, γι’ αυτό και δεν πρέπει να θεωρηθεί ως αποκάλυψη του Θεού (Α, 297).

Η Αγία Γραφή δεν είναι θεόπνευστη, με την έννοια ότι την έχει γράψει ο Θεός. Δεν υπάρχει τέτοια θεοπνευστία, όπως πιστεύουν οι Μουσουλμάνοι για το Κοράνιο και οι Φράγκοι για την Αγία Γραφή στην Δύση. Δεν υπάρχει τέτοια θεοπνευστία, δηλαδή, η κατά γράμμα θεοπνευστία ποτέ δεν έγινε αποδεκτή από κανέναν Ορθόδοξο όσο συντηρητικός και αν ήταν. Δεν υπάρχει τέτοια θεοπνευστία σε μας (Α, 300).

Το κριτήριο με το οποίο η Εκκλησία κατήρτισε τον λεγόμενο κανόνα της Αγίας Γραφής δεν ήταν η θεοπνευστία, αλλά η αντιμετώπιση των αιρετικών, η καθοδήγηση των πιστών και η θεραπεία του ανθρώπου (Α, 301).

Η Αγία Γραφή γίνεται θεόπνευστο βιβλίο γι’ αυτούς που έχουν την ίδια εμπειρία με τους Προφήτες και Αποστόλους και είναι θεούμενοι. Η θεοπνευστία της Αγίας Γραφής δεν συνδέεται με το αλάθητο από πλευράς επιστήμης. 

Η Αγία Γραφή δεν είναι ένα επιστημονικό βιβλίο που έχει σκοπό να κάνει επιστήμη. Άλλωστε, υπάρχει διαφορά μεταξύ ακτίστου αληθείας και κτιστής. Στην πατερική διδασκαλία γίνεται λόγος για την διπλή αλήθεια, κτιστή και άκτιστη. Δηλαδή, άλλο είναι η θεολογική εμπειρική αλήθεια και άλλο είναι η επιστημονική αλήθεια. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει μια και ενιαία αλήθεια. 

Ο Γρηγόριος Νύσσης όταν συζητάει ένα ορισμένο θέμα, π.χ. το πόσο η ψυχή είναι ενωμένη με το σώμα, μερικοί επικαλούνται την Αγία Γραφή για να διδάξουν αυτά τα πράγματα, αλλά εμένα, λέει, δεν με ενδιαφέρει τι διδάσκει η Αγία Γραφή, με ενδιαφέρει η αλήθεια (Α, 302).

Η Αγία Γραφή δεν είναι πηγή επιστημονικών γνώσεων. Οι θεόπνευστοι συγγραφείς χρησιμοποιούν τις επιστημονικές γνώσεις της εποχής τους, χωρίς να κάνουν επιστήμη. Άλλος είναι ο σκοπός τους. 

Εκεί που η Αγία Γραφή είναι αλάθητη και οδηγός στην ζωή των ανθρώπων είναι στα θέματα περί καθάρσεως, φωτισμού και θεώσεως, που η θέωση είναι το θεμέλιο των γνώσεων του Θεού που είχαν οι Προφήτες, οι Απόστολοι και οι άγιοι της Εκκλησίας.

Η κοσμολογία της Αγίας Γραφής είναι ειλημμένη από τις γνώσεις της εποχής εκείνης. Δηλαδή, μέσα στην Αγία Γραφή, περιλαμβάνονται γεγονότα που δεν αποτελούν μέρος της πίστεως. Ακόμη, η Αγία Γραφή δεν κάνει επιστήμη (Α, 303).

Τώρα που έχουμε αυτές τις αντιλήψεις; Περί χρόνου, αυτά τα πράγματα που λέγαν οι Εβραίοι, ας πούμε, πέντε χιλιάδες εξήκοντα χρόνια από κτίσεως κόσμου είναι σαχλαμάρες. Διότι, αν πάρουμε την Παλαιά Διαθήκη, ο κόσμος, ολόκληρο το σύμπαν, είναι περίπου έξη χιλιάδων ετών. 

Οπότε, φαίνεται σαφώς ότι η χρονολογία που δίδει η Αγία Γραφή δεν ανταποκρίνεται με την πραγματικότητα κ.λπ. και κάθονται ακόμη απολογητές και προσπαθούν να πουν ότι η Αγία Γραφή τα περιγράφει όλα κατά τρόπο θαυμάσιο, χωρίς κανένα λάθος κ.ο.κ. 

Οι θεόπνευστοι άγιοι χρησιμοποιούν τα ιστορικά γεγονότα της εποχής τους, αλλά δεν είναι θεόπνευστοι ιστορικοί (Α, 305).

Ο μοναδικός σκοπός της γλώσσης της Αγίας Γραφής, των Πατέρων και των Συνόδων είναι να χρησιμοποιούνται ως πνευματικά μέσα, μέσω των οποίων οδηγείται κανείς, υπό την καθοδήγηση Πνευματικού Πατρός, στα στάδια της τελειώσεως. Δεν έχουν κανέναν άλλο σκοπό (Α, 310).

Η Αγία Γραφή εγράφη από θεόπνευστους άνδρες, που σημαίνει ότι η ερμηνεία της θέλει ιδιαίτερη προσοχή, γιατί πρέπει να έχει κανείς την εμπειρία με τους Προφήτες και Αποστόλους για να την ερμηνεύσει (Α, 311).

Δημιουργία α/ Κτίση.

Στην κτίση υπάγονται οι άγγελοι, οι δαίμονες, ο υλικός κόσμος και ο άνθρωπος. Όλα αυτά, με διαφορετικούς τρόπους, δημιουργήθηκαν από τον Θεό, ο Θεός τα έφερε από την ανυπαρξία στην ύπαρξη, από το μη είναι στο είναι (Β, 113).

Ο Θεός δημιούργησε κατ’ αρχάς τον νοητό κόσμο, τα νοερά πνεύματα, ήτοι τους αγγέλους, στην συνέχεια δημιούργησε τον αισθητό κόσμο, όλη την υλική κτίση και, τέλος, τον άνθρωπο, ως αποκορύφωμα, που αποτελείται από νοερό και αισθητό στοιχείο. 

Έτσι, ο άνθρωπος είναι η περίληψη όλης της δημιουργίας. Ο Θεός δεν είναι κατ’ ουσίαν δημιουργός, αλλά κατ’ ενέργεια και κατά βούληση…

Τα δημιουργήματα του Θεού διαιρούνται σε ορατά και αόρατα. Ορατή είναι όλη η κτίση, αόρατοι είναι οι άγγελοι (Β, 117).

Στην πατερική παράδοση γίνεται η διάκριση μεταξύ αϊδίου, αιωνίου και χρόνου. Το αϊδιο ανήκει στον Τριαδικό Θεό, στο αιώνιο ανήκουν οι άγγελοι και οι άγιοι, και στον χρόνο ζει όλη η κτίση, μηδέ του ανθρώπου εξαιρουμένου (Β, 118)…

Ο σκοπός της δημιουργίας είναι η ενσάρκωση, κατά τους Πατέρες. Ο άνθρωπος επλάσθη για την θέωση. Δεν θα μπορούσε δε να επιτευχθεί η θέωση, αν δεν υπήρχε το Πρόσωπο εκείνο στο οποίο θα ενωνόταν η θεία με την ανθρώπινη φύση, και αυτό το Πρόσωπο θα γινόταν το πρωτότυπο της θεώσεως του ανθρώπου. Πρόκειται για τον Θεάνθρωπο Χριστό (Β, 120).

Όλα τα όντα μετέχουν στην δημιουργική ενέργεια του Θεού, όχι στην θεωτική. Στην θεοποιό-θεωτική ενέργεια μετέχουν οι άγγελοι και οι άγιοι. Στην κτίση υπάρχει η δημιουργική και συνεκτική ενέργεια του Θεού. Δημιουργική είναι αυτό που φέρει σε ύπαρξη, συνεκτική είναι εκείνο που συνέχει, συντηρητική δηλαδή (Β, 121).

Υπάρχει κοσμολογία της Παλαιάς Διαθήκης. Όταν η Παλαιά Διαθήκη μιλάει για το στερέωμα, αυτή είναι βαβυλωνιακή κοσμολογία. Εκείνα τα χρόνια, οι λαοί της Ανατολής βλέπανε να ανοίγουν ένα πηγάδι και να βρίσκουν νερό κάτω, βλέπανε από τον ουρανό να πέφτει βροχή και να γίνονται κατακλυσμοί πολλές φορές. 

Και άμα διαβάσεις τους ψαλμούς προσεκτικά, βλέπετε ότι υπάρχουν αποθήκες επάνω στον ουρανό και ανοίγεις την πόρτα σαν το ντουζ, δηλαδή, και πέφτει νερό (Β, 123).

Όταν κανείς πάρει την Παλαιά Διαθήκη και υπολογίσει πότε ο κόσμος δημιουργήθηκε, πότε ο άνθρωπος εμφανίστηκε επί της γης, δεν μπορούμε ν’ αναπτύξουμε περισσότερα από περίπου 6000-6500 χρόνια. 

Τώρα, γνωρίζουμε ότι το σύμπαν είναι πολύ παλαιότερο από 6500 χρόνια, διότι μέχρι πριν από μερικούς μήνες βρέθηκε ένα καινούριο αστέρι που είναι δεκαπέντε δισεκατομμύρια έτη φωτός μακρυά από την γη. Οπότε, ξέρουμε ότι ο κόσμος είναι τουλάχιστον δεκαπέντε δισεκατομμύρια έτη φωτός ηλικία (Β, 124).

Η Αγία Γραφή φαίνεται εξ επόψεως επιστημονικής ένας νάνος από γνώσεις, που δεν μας φωτίζει και τόσο πολύ, επάνω στη σύνθεση του κόσμου του σύμπαντος (Β, 125).

Πάντως, δεν επηρεάζει την πίστη μας η εξέλιξη της επιστήμης που διερευνά το σύμπαν και βρίσκει νεώτερα ευρήματα, τα οποία δεν αναφέρονται στην Αγία Γραφή (Β, 127).

Οι θεόπτες Προφήτες, Απόστολοι, Πατέρες κατέγραφαν την πνευματική τους εμπειρία, για να οδηγήσουν τους μαθητές τους στην προσωπική γνώση του Δημιουργού του κόσμου και όχι για να τους μάθουν επιστημονικές γνώσεις για τον κόσμο. Αυτό είναι το ουσιώδες σημείο της Αγίας Γραφής (Β, 128).

Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος λέγει ότι ο αιώνας είναι ο χρόνος που θα σταματήσει να κινείται, και χρόνος είναι ο αιώνας που μετράται κινούμενος. Μέσα στους αιώνες ζουν και οι άγγελοι, τα νοερά πνεύματα που δημιουργήθηκαν από τον Θεό, γι’ αυτό και οι άγγελοι καλούνται και αυτοί αιώνες (Β, 130).