ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ / ΜΑΘΗΜΑ 17ο

ΜΜΕ: TΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΙΣΤΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΤΟΥ ΘΑΥΜΑΣΤΟΥ ΑΝΑΠΟΔΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ

Γράφει ο Κωνσταντίνος Ι. Βαθιώτης

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΝΤΑΛΑΡΑ

Μεγάλο θόρυβο προκάλεσαν οι πρόσφατες δηλώσεις του Γιώργου Νταλάρα, ο οποίος αποπήρε τους ρεπόρτερ που του έστησαν «τηλεοπτική ενέδρα», λέγοντας:

«Δουλειά δεν είναι να κάνετε το οτιδήποτε όποτε σας τύχει. Δουλειά είναι να κάνετε κάτι με συνέπεια, με ήθος και με αρχές. […] Η περίοδος που περνάμε βρομάει μπαρούτι. Άμα αγαπάμε τη χώρα μας, δεν την καταστρέφουμε ο καθένας λίγο λίγο. Αυτό που κάνετε είναι μια καταστροφή της δουλειάς σας».

Χωρίς να λησμονούμε ότι, σε άλλες περιπτώσεις, ο διάσημος τραγουδιστής έχει συνταχθεί με την συστημική προπαγάνδα του «κυρίαρχου ρεύματος» (βλ. π.χ. την φράση του «ή μνημόνια ή καταστροφή»), ας δούμε γιατί αυτή την φορά είχε δίκιο.

ΤΑ ΜΜΕ ΩΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΤΕΡΟΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

Ο αείμνηστος Βασίλης Φίλιας, καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στον Γ΄ Τόμο του έργου του «Κοινωνιολογία του πολιτισμού», όπου πραγματεύεται την «κατάπτωση του Αστικού Πολιτισμού» και την «κρίση της κοινωνίας της εποχής μας» (εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2005, σελ. 497 επ.) εστιάζει την προσοχή του στην ύπουλη υπονόμευση της ελευθερίας της έκφρασης από «παράπλευρους μηχανισμούς επηρεασμού και πληροφόρησης, ικανούς να διαμορφώνουν τα άτομα και να κατευθύνουν την κοινή γνώμη» (τους ονομάζει «μηχανισμούς ετεροκατεύθυνσης»).

Ένας τέτοιος μηχανισμός, που οδηγεί σε κατάλυση της ουσίας της Δημοκρατίας, λειτουργεί στους κόλπους των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, που είθισται σήμερα να αποκαλούνται σκωπτικά «Μέσα Μαζικής Εξαπάτησης/Ευνουχιασμού».

Όπως θα δειχθεί στην συνέχεια, τα ΜΜΕ είναι το σημαντικότερο εργαλείο του Θαυμαστού Ανάποδου Κόσμου μας και, ταυτοχρόνως, της προπαγάνδας. Ο Φίλιας περιγράφει όλες εκείνες τις αντιστροφές που ενυπάρχουν στην λειτουργία των ΜΜΕ.

Ως χαρακτηριστική αντιστροφή αναφέρει την εσφαλμένη θεώρηση ότι:

«o κυρίαρχος τύπος του ανθρώπου της εποχής, ο καταναλωτικός και ακραία χρησιμοθηρικός και ηδονοθηρικός, προέκυψε από μόνος του στο πλαίσιο της “κατά φύση” λειτουργίας του».

Η ανάποδη αλήθεια είναι ότι τα ΜΜΕ ποδηγετούν τον σύγχρονο άνθρωπο, αφού τον κοινωνικοποιούν κατά βούληση, υποκαθιστώντας καίρια τους γονείς, το άμεσο κοινωνικό περιβάλλον, το σχολείο, και κάθε άλλο φυσικό παράγοντα κοινωνικοποίησης.

ΠΑΘΗΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΔΕΚΤΗ

Το ραδιόφωνο με τον εμφατικό-διακηρυκτικό λόγο και η τηλεόραση με την εναλλασσόμενη-επαναλαμβανόμενη εικόνα διαμορφώνουν την προσωπικότητα μέσω «φευγαλέων εντυπωσιασμών συγκινησιακού και παρορμητικού χαρακτήρα», στερώντας από τον ακροατή και, αντιστοίχως, τον τηλεθεατή την κριτική του ικανότητα, η οποία τελεί σε συνάρτηση με την «δύναμη του λογικού επιχειρήματος».

Έτσι, τα ΜΜΕ καθιστούν τον πολίτη «έρμαιο μιας χειραγώγησης που συστηματικά κατατείνει στην πλήρη ανεγκεφαλοποίησή του, στην “θυσία της διανοητικότητάς του”» (εδώ γίνεται λόγος για το φαινόμενο της «παθητικοποίησης του δέκτη»).

Σύνθημα γραμμένο σε αθηναϊκό τοίχο

ΠΡΑΓΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο καλλιεργείται από τα ΜΜΕ η παθολογία του καταναλωτισμού, που απομακρύνει τον πολίτη από τις γνήσιες πολιτισμικές ανάγκες του και τον υποστασιοποιεί μέσω των πραγμάτων που αποκτά και κατέχει (εδώ γίνεται συχνά λόγος για «πραγμοποίηση» του πολίτη). 

Τα ΜΜΕ, επομένως, μαθαίνουν τον πολίτη να σκέπτεται ανάποδα, αξιολογώντας τις δευτερογενείς ανάγκες ως πρωτογενείς και τις πρωτογενείς ως δευτερογενείς.

ΜΑΖΟΠΟΙΗΣΗ-ΟΜΟΙΟΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ

Η διαφήμιση ως «καταναλωτική προπαγάνδα» ωθεί τον δέκτη να εγκαταλείπει την αναζήτηση νοηματικών περιεχομένων της ύπαρξής του και από φορέας πολιτισμού να γίνεται κυνηγός υλιστικής ταυτότητας, εγκλωβιζόμενος στην σταδιακή μαζοποίηση και ομοιομορφοποίησή του.

ΑΞΙΑΚΟ ΑΝΑΠΟΔΟΓΥΡΙΣΜΑ

Η ανάποδη λογική που υπηρετείται από τα ΜΜΕ αντικατοπτρίζεται στις αξίες που αναπαράγουν, οι οποίες στην ουσία είναι απαξίες προωθητικές μιας μηδενιστικής αντίληψης της ζωής χωρίς σταθερούς και προσανατολιστικούς άξονες. Ως εκ τούτου, επαληθεύεται η νιτσεϊκή ρήση περί «ανατροπής όλων των αξιών».

Ο Φίλιας παραθέτει ορισμένες εξειδικεύσεις του αξιακού αναποδογυρίσματος της εποχής μας.

ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ

Πρώτη από αυτές αναφέρει την παραπληροφόρηση, η οποία συνδέεται με το φιλτράρισμα των μεταδιδόμενων πληροφοριών και την προπαγανδιστική κατασκευή ειδήσεων, σύμφωνα με την γραμμή που εξυπηρετεί τα τηλεπικοινωνιακά μονοπώλια, κι ενώ παράλληλα υιοθετείται το συναισθηματικό μοντέλο παρουσίασης των ειδήσεων.

Η λογική του ανάποδου κόσμου είναι αυτή που εξηγεί την διαβάθμιση των ειδήσεων «κατά την παρουσίασή τους με την αντίστροφη φορά της σημαντικότητάς τους, που σημαίνει ότι δευτερεύουσες και πολλές φορές ανάξιες λόγου πληροφορίες εμφανίζονται ως πρωτεύουσες, ενώ οι πράγματι σημαντικές αναφέρονται –εάν αναφέρονται– περιθωριακά και περιληπτικά, ώστε να μη μένουν στη μνήμη του ακροατή και τηλεθεατή».

Στον Θαυμαστό Ανάποδο Κόσμο εγγράφονται και τα ακόλουθα φαινόμενα:

ΠΡΟΕΧΕΙ Ο ΒΛΑΚΩΔΗΣ-ΧΑΡΙΤΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ

Ενώ εξαίρονται οι γαργαλιστικές πληροφορίες ιδιωτικού ενδιαφέροντος, τα πραγματικά σημαντικά γεγονότα δεν γίνονται αντικείμενο συνειδητής επεξεργασίας. Προέχει ο «βλακώδης και χαριτολογικός σχολιασμός» της καθημερινότητας και παραγκωνίζεται καθετί πραγματικά ουσιώδες.

Την κοινή γνώμη διαμορφώνουν «αδαείς, ημιμαθείς και άκριτοι παρουσιαστές που εντυπωσιάζουν τους δέκτες με την κενόδοξη ερμηνεία, την κομψή εμφάνιση και το βαρύγδουπο ύφος που γίνεται ήθος».

ΚΑΘΟΔΗΓΟΥΝ ΟΙ ΑΣΧΕΤΟΙ – ΦΙΜΩΝΕΤΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ

Οι ταγοί της κοινής γνώμης (opinion leaders), που σιγοντάρουν το σύστημα και πλέουν με το «κυρίαρχο ρεύμα» νοθεύοντας την πραγματικότητα, υποδύονται τους «ειδικούς», τους «επικοινωνιολόγους» και τους «εμπειρογνώμονες», ενώ στερούνται εξειδικευμένων γνώσεων και επαγγελματικής πείρας. Έτσι δημιουργείται το ανάποδο φαινόμενο, οι τηλεθεατές να κατευθύνονται από ασχέτους και να φιμώνονται όσοι θα έλεγαν τις οδυνηρές αλήθειες.

ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΔΙΔΑΣΚΟΥΝ ΣΤΟ FAME STORY

Περαιτέρω, «το συγκυριακό και τυχαίο “δίνει ειδήσεις”», ενώ τα καθοριστικής σημασίας θέματα διαρκείας «απωθούνται σε δεύτερο πλάνο». 

Επί παραδείγματι, είναι σημαντικότερο το hairstyle ενός ποδοσφαιριστή από την εισβολή μιας υπερδύναμης σε ένα μικρό κράτος ή η αλλαγή συντρόφου ενός ηθοποιού ή η εγκυμοσύνη μιας διάσημης σταρ από έναν φονικό σεισμό (φαινόμενο της «ιζηματοποίησης και αποσύνθεσης του πληροφοριακού ιστού»).

Στην Ελλάδα του 2024, οι σημαντικοί καθηγητές που διαπλάθουν συνειδήσεις δεν βρίσκονται μέσα στα αμφιθέατρα, αλλά στο πλατό ενός στούντιο όπου γυρίζονται τα επεισόδια του Fame Story.

Οι καθηγητάδες του Fame Story

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΘΟΤΗΤΑ

Το 2005, έτος εκδόσεως του βιβλίου του Φίλια, ο συγγραφέας παραπονιόταν για τις εκφάνσεις του «ιδιόμορφου αναλφαβητισμού» που παράγεται από τα ΜΜΕ, όπως είναι π.χ. «η πτώχευση του χρησιμοποιούμενου λεξιλογίου και η γραμματική, συντακτική και νοηματική διαστρέβλωση της γλώσσας», η «προώθηση του ανορθολογισμού, της δαιμονολογίας και της μοιρολατρίας με την καταιγιστική διαφημιστική παρουσία αστρολόγων, μέντιουμ και πάσης φύσεως εξερευνητών του μέλλοντος».

Δεκαεννέα χρόνια αργότερα, η κατάσταση φαίνεται πως έχει επιδεινωθεί θεαματικά, αφού φθάσαμε μέχρι του σημείου να αποσύρουμε από στίχους τραγουδιού λέξεις (βλ. την «χοντρή» από το στίχο του «πάμε στον Άδωνι για καφέ») που αίφνης παρουσιάζονται ως ασύμβατες με το υποκριτικό πνεύμα της λεγόμενης «πολιτικής ορθότητας» (δηλ. της νεοταξίτικης λογοκρισίας).

ΤΑ ΒΛΑΚΙΚΑ ΣΑΠΟΥΝΟΣΗΡΙΑΛ

Παραλλήλως, τα «βλακικά σαπουνοσήριαλ που κατακλύζουν την μικρή οθόνη με ηλίθιες δραματοποιήσεις και ανόητες συγκρουσιακές ιστορίες πόνου και αγάπης» έχουν μετατραπεί σε προπαγανδιστικά εργαλεία της Νέας Τάξης Πραγμάτων, με την βοήθεια των οποίων προωθείται η ατζέντα της δήθεν ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής, της τεχνολογικής ανοσοποίησης μέσω εμβολιασμών, της εκθήλυνσης της κοινωνίας και του γάμου των ομοφυλοφίλων, του άθεου ή αντίχριστου τρόπου ζωής, της δαρβινικής θεωρίας της εξέλιξης και πολλών άλλων.

Σε ένα από τα παλαιότερα επεισόδια του νεοταξίτικου σήριαλ “Έρωτας φυγάς” προπαγανδίσθηκε από τα χείλη της Πέμης Ζούνη η θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου ως μόνη ορθή θεωρία!

ΓΡΗΓΟΡΑ – ΕΥΚΟΛΑ – ΣΙΓΟΥΡΑ

Μέσα σε ένα τέτοιο νοσηρό περιβάλλον «ο σύγχρονος μέσος άνθρωπος της καθημερινότητας έχει ξεμάθει και δεν αντέχει να διαβάζει σοβαρά βιβλία ή ακόμη και τα τμήματα εκείνα των εφημερίδων που απαιτούν διανοητική προσπάθεια».

Ο πολίτης θέλει να τα κάνει όλα «γρήγορα-εύκολα-σίγουρα», σκρολάροντας στην οθόνη του κινητού του ή κάνοντας ζάπινγκ στην οθόνη της τηλεόρασης.

Δεν μας εκπλήσσει, λοιπόν, ότι τα Σαββατόβραδα, οι Έλληνες δεν διαβάζουν Κωστή Παλαμά ή Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, αλλά παρακολουθούν Νίκο Κοκλώνη που άλλοτε (προσποιείται ότι) κάνει τον Σταυρό του για να διώξει το κακό το μάτι και άλλοτε προπαγανδίζει τον δυσώνυμο αριθμό 666.

Ο τραγουδιστής Νίκος Κοκλώνης, ίνδαλμα της ελληνικής νεολαίας, την στιγμή που προπαγανδίζει τα τρία εξάρια, σχηματίζοντας τον δυσώνυμο αριθμό με τα δάχτυλα του δεξιού του χεριού

Ο Φίλιας σημειώνει ότι η έμμεση λογοκρισία που ασκείται από τα ΜΜΕ «εκτείνεται και στην περιοχή του συγγραφικού έργου και του βιβλίου γενικότερα, όπου “κυριολεκτικά” θάβονται από τα ΜΜΕ τα ουσιαστικά και δυσάρεστα, και εκτοξεύονται σε best sellers τα ανώδυνα, καθησυχαστικά και ανούσια», με «αποβλακωτικές για τον άνθρωπο συνέπειες».

Η ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΕ ΦΕΝΑΚΗ

Για όλους τους παραπάνω λόγους:

τα ΜΜΕ «όχι μόνο δεν λειτουργούν ως παράγοντας εμβάθυνσης της Δημοκρατίας, ως τροχός μορφοποίησης μιας συνειδητής και υπεύθυνης “κοινωνίας των πολιτών”, αλλά έχουν εξελιχθεί σε μηχανισμό παρεμπόδισης της συνειδητοποίησης της κοινωνικής προβληματικής και επιτακτικής συνειδησιακής ετεροκατεύθυνσης του μέσου ανθρώπου».

Συμπερασματικώς, τα ΜΜΕ δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας εσωτερικός εχθρός της δημοκρατίας που καταστρέφει «έξυπνα» τα κύτταρά της και την απο-ουσιαστικοποιεί μεταβάλλοντάς την σε φενάκη.

ΤΟ ΕΦΙΑΛΤΙΚΟ ΟΡΑΜΑ 

ΤΩΝ ΧΑΞΛΕΫ ΚΑΙ ΟΡΓΟΥΕΛ

Ο Φίλιας κλείνει τον φιλιππικό του κατά του διαβρωτικού ρόλου των ΜΜΕ με την παρατήρηση ότι σε αυτά υποστασιοποιείται το εφιαλτικό όραμα του Χάξλεϋ και του Όργουελ. 

Πρόκειται για τον «σύγχρονο Μεγάλο Αδελφό, που ως εκτελεστικός βραχίων των διαπλεκόμενων κυρίαρχων συμφερόντων τακτοποιεί και ταξινομεί ειρηνικά το κοινωνικό γίγνεσθαι με στροφέα την ανεγκεφαλοποίηση και την απενεργοποίηση του μέσου ανθρώπου», το δημοκρατικό φρόνημα του οποίου έχει εκφυλιστεί σε «αμπαλάζ» που συγκαλύπτει το κούφιο του περιεχόμενο.

Χάξλεϋ-Όργουελ: Μας προειδοποίησαν ή μας προγραμμάτισαν;

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το ανωτέρω κείμενο δημοσιεύθηκε υπό τον τίτλο «Τα ΜΜΕ ως εσωτερικός εχθρός της δημοκρατίας» στην εφημερίδα ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, 4.2.2024, σελ. 57. 

Για μια ελαφρώς τροποποιημένη εκδοχή του ιδίου κειμένου, όπου και πλήρεις παραπομπές, βλ. περιοδικό ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ, Έτος ΚΓ΄, Φεβρουάριος 2024, τεύχος 258, σελ. 59 επ.

ΠΗΓΗ