ΓΙΑΤΙ ΣΩΝΕΙ ΚΑΙ ΚΑΛΑ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΕΠΙΒΑΛΛΟΥΝ ΤΗΝ ΜΑΣΚΑ ΣΑΝ ΜΕΣΟ ΥΠΟΤΕΛΕΙΑΣ

Η ΠΡΟΣΩΠΙΔΑ, Ο ΝΕΟΜΑΝΙΧΑΪΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ ΚΑΙ Η ΑΠΑΞΙΩΣΗ ΤΟΥ «ΚΑΤ'  ΕΙΚΟΝΑ ΧΡΙΣΤΟΥ».

Της ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΔΕΡΟΥΚΑΚΗ

Ο Μανιχαϊσμός αποτελεί μία κατηγορία δογμάτων προερχομένων από την Ανατολή. Απόρροιές του είναι, αφ' ενός ο Μονοφυσιτισμός, ο oποίος κατεδικάσθη από τὴν Δ΄ Οικουμενική σύνοδο, αφ' ετέρου ἡ Εικονοκλασία, η οποία κατεδικάσθη ἀπὸ τὴν Ζ΄ Οικουμενική σύνοδο. 

Κεντρική κακοδοξία του Μανιχαϊσμού είναι ἡ ταύτιση της ύλης με το κακό. Και η ύλη που ταυτίζουν με το κακό, δεν είναι η ύλη στην ακατασκεύαστη κατάστασή της, αλλά στην ένειδον κατάστασή της, δηλαδή στην κατάσταση της μορφοποιήσεώς της ως κόσμος.

 Απεναντίας, οι Μανιχαϊστές προσδίδουν μεγάλη δύναμη στὴν ακατασκεύαστη ύλη, θεωρώντας την συνάναρχον του Θεού και παρουσιάζοντάς την να πολεμεί εναντίον του Θεού και να αποσπά μέρος από Αυτόν, αφήνοντάς τον περίλυπον, δίδοντάς της τοιουτοτρόπως δύναμιν υπέρ του Θεού.

 Ωστόσο, την μορφοποιημένη ύλη, δηλαδή τον κόσμο, θέτουν εσχατολογικώς να αφανίζεται. Με λίγα λόγια, αυτό που ο Μανιχαϊσμός φαυλοποιεί δεν είναι η ύλη ως ουσία, αλλά η μορφοποίηση της ύλης. 

Και τούτο, διότι η μορφή συνδέεται με τον Χριστό, εντός του οποίου βρίσκονται τα ιδεατά αρχέτυπα όλων των ειδών του κόσμου, και διά του οποίου επραγματοποιήθη η δημιουργία του κόσμου.

Ο Μανιχαϊσμός έκανε την επανεμφάνισή του κατά τους νεώτερους χρόνους στην χριστιανική δύση, εισαχθείς τον 19ο αιώνα διά μέσω της Θεοσοφίας και αφού βρήκε έφορο έδαφος στις τότε αναδυθείσες υλιστικές θεωρίες. 

Ο Νεομανιχαϊσμός της Δύσης έφερε μαζί του και την νέα εικονοκλασία, δηλαδή το ανεικονικό κίνημα στην τέχνη.

Διαπιστώνω, πως ο Μανιχαϊσμός έχει διαποτίσει τόσο πολύ το δυτικό πνεύμα, ώστε έχει διαβρώσει ακόμα και την σκέψη των νεόφυτων Χριστιανών Ορθοδόξων στις χώρες της Εσπερίας. 

Ένα τρανταχτό παράδειγμα είναι η κυκλοφορία στὶς μέρες μας μίας "ανακατασκευής" της μορφής του Χριστού την οποίαν έκανε ένας βρετανός ιατροδικαστής, ο Ρίτσαρντ Νήιβ, σε συνεργασία με ισραηλινούς επιστήμονες, χωρίς όμως να μας δίδει πληροφορίες πάνω σε ποιά στοιχεία εβασίσθη. 

Αυτή η "ανακατασκευή", η οποία απευθύνεται σε ένα ανιστόρητο και αθεολόγητο κοινό, παρουσιάζει ένα πλάσμα αγροίκο, με βλέμμα θολό και εμπαθές, με κυρίαρχα στην όψη του το ενστικτώδες και το ά-λογον, εγγίζοντας τους "δαρβίνειους προπάτορες" του ανθρώπου.

 Σε ομάδα Χριστιανών Ορθοδόξων των δυτικών χωρών, στο FB, διεπίστωσα ότι υπεστηρίχθη αυτὴ η "ανακατασκευή του Χριστού", με το πλάνο επιχείρημα πως η μορφή δεν είναι ενδεικτική του ανθρώπου, αλλά μόνον το πνεύμα. 

Όμως, παραθεωρούν πως όταν λειαίνεται η ψυχή λειαίνονται και τα χαρακτηριστικὰ του προσώπου, ενώ το βλέμμα αποκτά λογικότητα, πραότητα, ευγένεια και απάθεια.

Διά τούτο θα παραθέσουμε μερικὲς λογικές θεολογικές διευκρινίσεις:

Ο Χριστός δεν είναι άνθρωπος, αλλὰ Θεάνθρωπος. Και σύμφωνα με την Ορθόδοξη θεολογία, η μορφή του Χριστού έχει αποτελέσει το αρχέτυπο της δημιουργίας του ανθρώπου και των αγγέλων. 

Αρχέτυπο σημαίνει το υπόδειγμα. Συμφώνως, επομένως, προς το υπόδειγμα του προορισθέντος, εις τα μέλλοντα, προς ενανθρώπιση Δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος εδημιουργήθη ο Αδὰμ, ήτοι, κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν Χριστού. Kαι το αρχέτυπο είναι πάντα τελειότερο της εικόνος του.

Ο άνθρωπος μετά την πτώση έχασε το "καθ' ομοίωσιν Χριστού", δηλαδή την αγιοσύνη, ενώ διατήρησε το " κατ' εικόνα Χριστού" δηλαδή την ανθρώπινη μορφή και το λογικόν της ψυχής. 

Όταν εκουσίως επανακτήσει το "καθ' ομοίωσιν", γίνεται υπέρλαμπρος από φως, απαστράπτων από αγνότητα και αθωότητα, με λεία και ήμερα χαρακτηριστικά, συμφώνως προς την εν Χριστώ οντολογικὴ εντελέχειά του. 

Όπως ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς λέγει: "Ο Χριστός εκ του Πατρός γεννηθείς, την φυσικήν ακτίνα άναρχον κέκτηται της θεότητος, η δε της θεότητος δόξα και δόξα του σώματος γίνεται". Το πλήρες φωτός μεγαλείο και δόξα του Χριστού απεκαλύφθη κατά τὴν θαβώρειον Μεταμόρφωσίν Του. 

Ενώ οι μόνοι, που κατά την πτώση έχασαν, εκτός από το "καθ' ομοίωσιν Χριστού" και το "κατ' εικόνα Χριστού", είναι ο Εωσφόρος και οι μετ' αυτού πεπτωκότες άγγελοι.

Ο Χριστός, μετά την Ανάστασή Του, ανελήφθη εις τους ουρανοὺς με το φυσικό σώμα Του και με αυτό βρίσκεται εντός της Αγίας Τριάδος, ένθρονος εκ δεξιών του Πατρός. 

Ο εν τρισί προσώπεσιν Θεός είναι το όντως κάλλος, του οποίου τα υποβαίνοντα καλλη αποτελούν αμυδρές εικόνες και απορροές. 

Ο Απόστολος Παύλος αποκαλεί τον Χριστό - Λόγον "εικών Θεού του αοράτου", ενώ ο Μωυσής ἀποκαλεί τον Δημιουργόν - Λόγον "είδος του Θεού" (μορφή του Θεού).

Τονίζω, πως το αρχέτυπο εκδηλούται διά του ονόματος και διά της μορφής. Διά τούτο, σύμφωνα με την χριστιανικὴ ορθόδοξη θεολογία, το όνομα καλείται "ακουστή μορφή" και η μορφὴ καλείται "ορατὸ όνομα". 

Η βλασφημία λοιπόν δεν γίνεται μόνον με τα λόγια, αλλά και με τις εικόνες. Δηλαδή, όπως αποτελεί βλασφημία να αποκαλέσει κάποιος τον Χριστό αγροίκο και τέρας, ομοίως είναι βλασφημία και να τον απεικονίσει έτσι.

Κάτωθι, παρουσιάζω την μορφή του Χριστού, όπως Εκείνος ενεφανίσθη στον άγιο Παΐσιο, και εζωγραφίσθη κατά τις υποδείξεις του από αγιορείτες μοναχούς. 

Η εικόνα αυτή συμφωνεί με τις περιγραφές του Χριστού που σώζονται από ανθρώπους της εποχής Του, όπως του Ρωμαίου εκατόνταρχου Πουπλίου Λεντούλου. Συμφωνεί επίσης και με περιγραφὲς εμφανίσεών Του σε αγίους και σε παιδιά.

Η δεύτερη εικόνα, είναι η ρηθείσα "ανακατασκευή" του προσώπου του Χριστού, η οποία το μόνο που προκαλεί είναι τον οίκτο προς τους αμετανόητους εκείνους απογόνους των σταυρωτών Του, οι οποίοι την ανέσυραν από το ρυπαρό περιεχόμενο της νοσηρής ψυχής τους με σκοπό να βλασφημήσουν τον Θεό που τους δημιούργησε.

Παρουσιάζω την περιγραφή της εμφανίσεως του Χριστού από τον ίδιο τον άγιο Παΐσιο.

"Στις 9 η ώρα (6 περίπου κοσμικά το πρωί) δεν είχα κοιμηθή.

Σε μια στιγμή σαν να χάθηκε ο τοίχος του Κελλιού μου (δίπλα στο κρεββάτι προς το εργαστήριο). Βλέπω τον Χριστό μέσα στο φως, σε απόσταση έξι μέτρα περίπου.

Τον έβλεπα από το πλάι. Τα μαλλιά του ήταν ξανθά και τα μάτια του γαλανά. Δεν μου μίλησε. Κοίταξε λίγο δίπλα, όχι ακριβώς εμένα. Δεν έβλεπα με τα σωματικά μάτια.

Αυτά είτε ανοιχτά είναι είτε κλειστά, καμμιά διαφορά δεν έχει. Έβλεπαν τα μάτια της ψυχής.

Όταν Τον είδα σκέφθηκα: Πώς μπόρεσαν να φτύσουν τέτοια μορφή;

Πώς μπόρεσαν -οι αθεόφοβοι- να ακουμπήσουν τέτοια μορφή; Πώς μπόρεσαν να μπήξουν καρφιά σ’ αυτό το σώμα;

Πα! πα! πα! Απόμεινα! Τι γλυκύτητα ένιωθα! Τι αγαλλίαση!

Δεν μπορώ να εκφράσω με δικά μου λόγια την ομορφιά αυτή.

Ήταν αυτό που λέει: «Ο Ωραίος κάλλει παρά τους υιούς των ανθρώπων». Αυτό ήταν. Δεν έχω δει ποτέ τέτοια εικόνα Του. Μόνο μία κάποτε -δεν θυμάμαι που- έμοιαζε κάπως.

Θ’ άξιζε να αγωνίζεται κανείς χίλια χρόνια για να δη αυτή την ομορφιά για μια στιγμή μόνο. 

Τι μεγάλα και ανείπωτα είναι δυνατόν να χαρισθούν στον άνθρωπο, και με τι τιποτένια ασχολούμαστε!".

Οι ακόλουθοι θρησκειών οι οποίες έχουν μανιχαϊστικές καταβολές, δεν τιμούν τον Θεό με το πρόσωπο στραμμένο προς τον ουρανό, αλλά στραμμένο προς την γη, και δεν προσεύχονται όρθιοι, αλλά καθιστοί επί της γης ή μπρούμυτα, τιμώντας με αυτόν τον τρόπο, όχι τον ουράνιο Πατέρα, αλλά την γη. Φορούν, δε προσωπίδες ως θρησκευτικά σύμβολα.

Η χρήση της προσωπιδας συμβολίζει την κατάργηση του προσώπου και της υποστάσεως και συνδέεται με την σωτηριολογία των μανιχαϊστικών δογμάτων, σύμφωνα με την οποίαν ο κτιστός και ενυπόστατος κόσμος είναι πλάνη, ενώ λύτρωση είναι η αποειδοποίηση και η αποπροσωποίηση του κτιστού και η πολτοποίηση των πάντων εις την πρωτολογική ακατασκεύαστη κατάσταση της ύλης-ιλύος, την οποίαν οι Μανιχαϊστές θεωρούν άναρχον και ισότιμον ή και ανωτέρα του Θείου Λόγου.

Στο Ευαγγέλιο ο Χριστός περιγράφεται πάντα να απευθύνεται στον ουράνιο Πατέρα "αναβλέψας προς τον ουρανό", όρθιος, με ανακεκαλυμένο το πρόσωπό Του προς Αυτόν. Διά τούτο και είναι προτιμότερο να τιμούμε τον Θεό στους ναούς όρθιοι παρά καθιστοί.

# Η κάλυψη του προσώπου με προσωπίδα έχει απαγορευτεί από την Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδο, 62ο κανόνα, διότι, οι Χριστιανοί πρέπει να ατενίζουν τον Θεό κατά πρόσωπον και να κοινωνούν αλλήλοις κατά πρόσωπον, γινόμενοι ενεργητικές εικόνες  του νοητού Ηλίου - Χριστού.