25 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΑΣ ΕΟΡΤΑΖΕΙ ΤΗΝ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΆΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ

Ο ΆΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΘΕΟΛΟΓΟΣ

 Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος γεννήθηκε στη Ναζιανζό της Καππαδοκίας το 329μ.Χ.

Ο Γρηγόριος σπούδασε ρητορική και φιλοσοφία στην Καισάρεια, στην Αλεξάνδρεια και στην Αθήνα. Στην Αθήνα συνάντησε τον Άγιο Βασίλειο και έγινε αδελφικός του φίλος. Επίσης, εκεί είχε ως συμφοιτητή και τον Ιουλιανό, τον μετέπειτα αυτοκράτορα.

Το 361μ. Χ., ο Άγιος Γρηγόριος επέστρεψε στη Ναζιανζό σε ηλικία 30 ετών. Αφού βαπτίστηκε, έφυγε για την έρημο, όπου συνάντησε τον Βασίλειο και συμβίωσαν ως ασκητές. Επειδή όμως τον κάλεσε ο γέρος πατέρας του επέστρεψε στη Ναζιανζό και κατ’ απαίτηση των εκεί χριστιανών χειροτονήθηκε πρεσβύτερος.

Ήδη το 362 μ. Χ. ως αυτοκράτορας ο Ιουλιανός εδήλωνε δημοσίως πώς ήταν παγανιστής (εθνικός). Εξέδωσε νόμο “περί παιδείας”, με τον οποίο αφαιρούσε το δικαίωμα από τους χριστιανούς να διδάσκουν τους κλασικούς Έλληνες φιλοσόφους και ποιητές.

Σε αντίκρουση της θρησκευτικής πολιτικής του Ιουλιανού, ο Γρηγόριος έγραψε στο τέλος του 363 αρχές του 364 μ.Χ. δύο Λόγους τον “ Στηλιτευτικὸς πρῶτος κατὰ Ἰουλιανοῦ Βασιλέως” και τον “ Στηλιτευτικὸς δεύτερος κατὰ Ἰουλιανοῦ Βασιλέως” όπου διαμαρτύρεται επειδή ο Ιουλιανός ονομάζει τους Χριστιανούς “σκαιούς και απαίδευτους” και επιστρέφει τους χαρακτηρισμούς γράφοντας ότι “άλλοι ατιμάζουν την Ελληνική παιδείαν”. 

Επιχειρηματολογεί και αποδεικνύει ότι η λέξη Έλλην δεν σήμαινε τον ειδωλολάτρη αλλά “ότι η λέξις Έλλην υποδηλοί αυτόν όστις ομιλεί μιαν ορισμένην γλώσσαν, ακόμη δε ότι ο όρος “ελληνίζειν σημαίνει πάλιν αυτόν ο οποίος ομιλεί Ελληνικά”. (PATR. CR 35 536& 36 509). Σε ένα σημείο τονίζει με θριαμβευτικό ύφος .

“Πάλιν ἡ Κασταλία σεσίγηται, καὶ σιγᾷ, καὶ ὕδωρ ἐστὶν οὐ μαντευόμενον, ἀλλὰ γελώμενον· πάλιν ἀνδριὰς ἄφωνος ὁ Ἀπόλλων, πάλιν ἡ Δάφνη φυτόν ἐστιν μύθῳ θρηνούμενον”.

Με πίστη προβλέπει ότι ο Χριστιανισμός θα υπερνικήσει και στο μέλλον ηγέτες όπως ο Ιουλιανός, με αγάπη και υπομονή. Μετά τον θάνατο του Ιουλιανού και του Ιοβιανού νέος αυτοκράτορας στην Ανατολή, αναδείχθηκε ο Ουάλης ή Βάλης, χριστιανός οπαδός όμως του αρειανισμού .

Τα επόμενα χρόνια ο Γρηγόριος καταπολέμησε τον αρειανισμό. Με τον φίλο του Μ. Βασίλειο ξεκίνησε μια περίοδο συνεργασίας καθώς συμμετείχαν σε ένα ρητορικό διαγωνισμό διακονίας του λόγου στην Εκκλησία της Καισαρείας με την άφιξη εκεί θεολόγων του Αρειανισμού ο Γρηγόριος και ο Βασίλειος αναδείχθηκαν θριαμβευτές. 

Έτσι ο Βασίλειος, το 370 μ.Χ. εκλέχτηκε Επίσκοπος της Καισαρείας της Καππαδοκίας και ο Γρηγόριος χειροτονήθηκε Επίσκοπος στα Σάσιμα, το 372μ.Χ. από τον Βασίλειο. Αυτή η έδρα δημιουργήθηκε από τον Βασίλειο με σκοπό να ενισχύσει τη θέση του στη διαμάχη του με τον επίσκοπο Άνθιμο των Τυάνων που ήταν αρειανιστής.

Στα τέλη του 372, ο Γρηγόριος επέστρεψε στη Ναζιανζό για να βοηθήσει τον ετοιμοθάνατο πατέρα του στη διαχείριση της επισκοπής του, ως βοηθός του Επισκόπου της Ναζιανζού.

Το 374 μ.Χ., μετά τον θάνατο των γονιών του, ο Γρηγόριος συνέχισε να διοικεί την επισκοπή της Ναζιανζού αλλά αρνήθηκε να λάβει τον τίτλο του Επισκόπου της Ναζιανζού. Αφού έδωσε την περιουσία του στους φτωχούς, ο Γρηγόριος ζούσε λιτά.

Στην Κωνσταντινούπολη, οι ιερείς του Αρειανισμού είχαν καταλάβει τους πιο σημαντικούς Ναούς.

Το 379 μ.Χ. η Σύνοδος της Αντιοχείας και ο τοπικός Αρχιεπίσκοπος, Μελέτιος, ζήτησαν από τον Γρηγόριο να πάει στην Κωνσταντινούπολη ως ορθόδοξος Επίσκοπος της Κωνσταντινουπόλεως.

Παρά τους δισταγμούς του, ο Γρηγόριος δέχθηκε. Η εξαδέλφη του, Θεοδοσία, του πρόσφερε μια έπαυλη . Αμέσως ο Γρηγόριος μετέτρεψε την έπαυλη σε Εκκλησία, την οποία ονόμασε “Αναστασία” ( για την ανάσταση της πίστης). Εκεί εξέδωσε 5 ομιλίες για την Αγία Τριάδα.

Οι ομιλίες του Γρηγορίου είχαν μεγάλη πειστικότητα και πολλοί πιστοί πήγαιναν στην “Αναστασία” για να τον ακούσουν. Βλέποντας την αυξανόμενη δημοτικότητα του Γρηγορίου, οι υποστηρικτές του αρειανισμού επετέθησαν το Πάσχα του 379μ.Χ. στο Ναό και προέβησαν σε βιαιοπραγίες τραυματίζοντας τον Γρηγόριο.

Ο φιλόσοφος Μάξιμος ο Κυνικός σε μυστική συμμαχία με τον Πέτρο, επίσκοπο της Αλεξανδρείας, προσπάθησε να πάρει τη θέση του Γρηγορίου και να χειροτονηθεί ο ίδιος Επίσκοπος της Κωνσταντινουπόλεως. 

Σοκαρισμένος, ο Γρηγόριος αποφάσισε να παραιτηθεί από τη θέση, αλλά οι πιστοί τον ανάγκασαν να μείνει και έδιωξαν τον Μάξιμο. Τότε το 380 μ.Χ. και πάλι επελέγη ο Γρηγόριος ως Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως.

Σε ομιλία που εκφώνησε στην Κωνσταντινούπολη ενώπιον του αυτοκράτορα Μ. Θεοδοσίου και πολλών αρχόντων, επισήμανε τα εξής σχετικά με την νομική θέση των γυναικών:

“Δε δέχομαι αυτή τη νομοθεσία, δεν επαινώ την (κοινωνική) συνήθεια. Οι νομοθέτες ήταν άνδρες, γι’ αυτό η νομοθεσία είναι κατά των γυναικών. Γι’ αυτό και δώσανε τα παιδιά στην εξουσία του πατέρα, αφήνοντας χωρίς φροντίδα το ασθενέστερο” και συνεχίζει.

“Αν εξετάζεις τα χειρότερα, δες: αμάρτησε η γυναίκα (Εύα), το ίδιο και ο Αδάμ. Και τους δύο τους εξαπάτησε ο όφις. Δε βρέθηκε ο ένας πιο αδύναμος και ο άλλος πιο δυνατός. Αλλά εξετάζεις τα καλύτερα; Και τους δύο τους σώζει ο Χριστός με τα Πάθη του. Έγινε άνθρωπος για τον άνδρα; Το ίδιο και για τη γυναίκα…

Λέγεται ότι προέρχεται (ο Χριστός) από το σπέρμα Δαβίδ. Νομίζεις ενδεχομένως ότι με αυτό τιμάται ο άντρας; Γεννάται όμως από την Παρθένο και αυτό είναι υπέρ των γυναικών”. ...και συνεχίζει ο Άγιος Γρηγόριος.

“Ένας είναι ο Δημιουργός του ανδρός και της γυναικός και από μια σάρκα είναι και οι δύο. Προέρχονται από μία εικόνα, και υπάρχει δι’ αυτούς ένας νόμος, ένας θάνατος και μία ανάστασις…..Πως βγάζεις διαφορετικούς νόμους δια σώμα όμοιο και ισάξιο;” (Αγ. Γρηγορίου του Θεολόγου, Λόγος ΛΖ', 6-7).

Εδώ ο άγιος δε δέχεται την τότε υφιστάμενη νομοθετική ρύθμιση της Αυτοκρατορίας. Και θέτει θέμα άλλου κριτηρίου για τους νόμους . Το κριτήριο αυτό γι' αυτόν είναι το Ευαγγέλιο και όχι η αρχαία παράδοση που ήταν προϊόν του παγανισμού. Το 381μ.Χ. συνήλθε στην Κωνσταντινούπολη Β' Οικουμενική Σύνοδος .

Τα μέλη της συνόδου ανακήρυξαν τον Γρηγόριο πρόεδρό της . Όταν όμως, ορισμένα μέλη της Συνόδου, που εμφανίστηκαν καθυστερημένα στις εργασίες της, αμφισβήτησαν την εκλογή του, ο Γρηγόριος δεν δίστασε να παραιτηθεί και να επιστρέψει στην έρημο, αφού προηγουμένως εκφώνησε τον περίφημο «Συντακτήριο Λόγο» του. Εκεί πέρασε τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής του, με προσευχή, μελέτη και συγγραφή.

Ο Γρηγόριος είχε σημαντικό αντίκτυπο στη διαμόρφωση της Τριαδικής Θεολογίας και έγινε γνωστός ως «Τριαδικός Θεολόγος». Αποδήμησεν εις Κύριον το 390 μ.Χ.

Νικήτας Αποστόλου