Η ΦΑΡΙΣΑΪΚΗ ΘΕΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΦΥΛΑΚΗΣ
Γράφει ο Κωνσταντίνος Ι. ΒαθιώτηςΡΟΥΝΤΟΛΦ ΝΤΡΕΪΚΟΥΡΣ
Ο Αυστριακός ψυχίατρος και παιδαγωγός Ρούντολφ Ντράικουρς (Rudolf Dreikurs) στο 12ο Κεφάλαιο του βιβλίου του «Κοινωνική Ισοτιμία. Τα προβλήματα της εποχής μας» (μτφ.: Τιτίνα Πανταζή, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 1980) αναφερόταν τόσο στο δόγμα «νόμος και τάξη» όσο και στην λειτουργία της φυλακής. Ειδικότερα, έγραφε ότι:
«Δεν θα υπάρξει νόμος και τάξη, αν δεν αποκαταστήσουμε την ειρήνη και την τάξη στην κοινωνία μας. Όσον καιρό η εξουσία θα αυταπατάται ότι μπορεί να αποκαταστήσει την τάξη με την καταπίεση, θα υποδαυλίζει περισσότερες επαναστάσεις».
Ο Ντράικουρς αμφισβητούσε την αποτελεσματικότητα του ποινικού κώδικα υπό το πρίσμα της κοινωνικής μηχανικής και προσέδιδε στην φυλακή μια ανάποδη λειτουργία σε σχέση με την επισήμως εξαγγελλόμενη:
«Οι φυλακές μας είναι τα μέρη όπου εκτρέφονται καινούργια εγκλήματα, και η κατάσταση χειροτερεύει από τις απάνθρωπες συνθήκες που επικρατούν σε πολλές φυλακές» (σημειωτέον ότι η Ελλάδα έχει καταδικασθεί κατ’ επανάληψιν από το ΕΔΔΑ για παραβίαση του άρθρου 3 ΕΣΔΑ).
ΜΙΣΕΛ ΦΟΥΚΟ
Όποιος αναζητεί μια πρόσθετη βιβλιογραφική τεκμηρίωση για την παταγώδη αποτυχία του θεσμού της φυλακής ως τρόπου σωφρονισμού των «παραστρατημένων προβάτων», θα άξιζε να αναγνώσει ένα ολιγοσέλιδο κείμενο του Γάλλου φιλοσόφου Μισέλ Φουκό, προσβάσιμο για τον Έλληνα αναγνώστη στο βιβλίο «Φυλακή/Κυβερνολογική» (μτφ.: Δ. Κόρος, εκδ. Ακυβέρνητες πολιτείες, Αθήνα 2017).
Εκεί, ο Φουκό επισημαίνει ότι «ήδη από το 1820 είχε γίνει κατανοητό ότι οι φυλακές κάθε άλλο παρά μεταμορφώνουν τους εγκληματίες σε έντιμους πολίτες, καθώς λειτουργούν μόνο για την κατασκευή νέων εγκληματιών και ωθούν τους ήδη υπάρχοντες εγκληματίες βαθύτερα στην εγκληματικότητα».
«Τη στιγμή που κάποιος πήγαινε στη φυλακή, έμπαινε σε λειτουργία ένας ολόκληρος μηχανισμός, ο οποίος τον απογύμνωνε από την ιδιότητά του ως πολίτη· και μόλις έβγαινε έξω, δεν είχε άλλη επιλογή από το να γίνει και πάλι εγκληματίας».
Άρα, τι άλλο είναι η φυλακή από μια επαλήθευση της λογικής του «Θαυμαστού Ανάποδου Κόσμου»: η ποινική δικαιοσύνη φυλακίζει όχι για να αναμορφώσει αλλά για να παραμορφώσει!
Δυστυχώς, την ανάποδη γλώσσα του 19ου αιώνα ομιλεί ανερυθρίαστα ο αόρατος νομοθέτης του νομοσχεδίου του Υπουργείου Δικαιοσύνης για τις παρεμβάσεις στον Ποινικό Κώδικα και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, στο οποίο επανανακαλύπτεται η σωφρονιστική επίδραση του εγκλεισμού στην φυλακή, και γι’ αυτό αυστηροποιείται το κυρωτικό σύστημα και οι όροι έκτισης της επιβληθείσας ποινής.
ΑΙΜΟΣΤΑΓΗΣ ΜΑΙΡΗ
Είναι, μάλιστα, τόσο «προφανής» αυτή η σωφρονιστική επίδραση, που ο αόρατος νομοθέτης την επιθυμεί διακαώς και για τα πλημμελήματα! Αξίζει εδώ να επισημανθεί ότι την λογική της σωφρονιστικής επίδρασης του βραχυχρόνιου εγκλεισμού απηχεί το αγγλοσαξονικό σλόγκαν “short – sharp – shock” (πρόκειται δηλαδή για το σοκ που επιφέρει ένα βραχύβιο μεν, πλην όμως αιχμηρό μέτρο).
Το σλόγκαν αυτό πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 1555 από την βασίλισσα της Αγγλίας και της Ιρλανδίας Μαίρη Ι του οίκου των Τυδώρ, γνωστή και ως «αιμοσταγής Μαίρη», η οποία έριξε στην πυρά περί τους 280 προτεστάντες, προκειμένου να πείσει τον λαό να επιστρέψει στον καθολικισμό.
Από το να οργάνωνε έναν ευρείας κλίμακας διωγμό, θεωρούσε ότι θα ήταν πολύ πιο αποδοτικό, και βεβαίως οικονομικό, μέτρο να προκαλέσει το σοκ της καύσης των αιρετικών (μιλώντας την σημερινή γλώσσα του ψευδεπίγραφου πολιτισμού μας: των «αρνητών»).
Κατόπιν αυτών, δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηρίξουμε ότι το επίμαχο νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης, σε ό,τι αφορά το κεφαλαιώδους σημασίας σύστημα επιβολής και έκτισης των στερητικών της ελευθερίας ποινών, αντιγράφει την μέθοδο δράσης ενός διεστραμμένου γιατρού, που στον Ανάποδο Κόσμο, εμφανίζεται ως σωτήρας του ανθρώπου, αλλά στην πραγματικότητα είναι το ακριβώς αντίθετο, δηλ. εξολοθρευτής του.
Κατά λογική ακολουθία, το σημερινό ελληνικό κράτος, όπως ενυλώνεται στο νομοθετικό και εκτελεστικό έργο της παρούσας κυβέρνησης, είναι ξεκάθαρα κακοποιητικό, αφού αβασάνιστα θέλει να κακομεταχειρίζεται ακόμη και τους μικροπαραβατικούς, εγκλείοντάς τους μέσα σε φυλακές, που, αξιοποιώντας, την ορολογία του Φουκό, θα μπορούσε κάποιος να τις χαρακτηρίσει «απανθρωποποιητικές χωματερές».
ΕΡΙΧ ΦΡΟΜ
Η παταγώδης αποτυχία όχι μόνο της σωφρονιστικής αλλά και της γενικοπροληπτικής λειτουργίας της ποινής επισημαίνεται επίσης από τον Γερμανό ψυχολόγο και φιλόσοφο Έριχ Φρομ (Erich Fromm) σε ένα άρθρο του «για την ψυχολογία του εγκληματία και την τιμωρητική κοινωνία», το οποίο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1931 και αναδημοσιεύθηκε το 1970 στο βιβλίο του «Αναλυτική κοινωνική ψυχολογία και κοινωνική θεωρία», το οποίο κυκλοφόρησε σε ελληνική μετάφραση το 1980 (μτφ.: Σ. Καμπουρίδης, εκδ. Αρίων, Αθήνα 1980, σελ. 148 επ.).
Στο άρθρο του αυτό, ο Φρομ θέτει επί τάπητος το ακόλουθο ερώτημα:
«Πώς μπορεί να εξηγηθεί το γεγονός ότι η κοινωνία μένει προσηλωμένη σε μέτρα των οποίων η αναποτελεσματικότητα έχει ξεκάθαρα αποδειχθεί;».
Η απάντηση που δίδει είναι συγκλονιστική: η ποινική δικαιοσύνη επιτελεί μια μυστική λειτουργία, η οποία συνδέεται με μια εκπαιδευτική αξία της ποινικής δικαιοσύνης για το σύνολο των αντιλήψεων του λαού.
Η ποινή, δηλαδή, δεν έχει να κάνει στην πραγματικότητα με το έγκλημα και την προφύλαξη από αυτό, αλλά με την ψυχική επίδραση που πρέπει να ασκήσει πάνω στην μεγάλη μάζα των πολιτών: Οι μαζάνθρωποι πρέπει να υποταχθούν στην κυρίαρχη τάξη χωρίς να χρειαστεί να ασκηθεί βία σε βάρος τους!
Για να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός, αξιοποιείται η σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στην πατρική φιγούρα και το μικρό παιδί του, το οποίο εμφορείται από πίστη στη σωματική και πνευματική υπεροχή του πατέρα του αλλά ταυτοχρόνως αισθάνεται φόβο μπροστά σε αυτόν.
Αναλύσεις έχουν δείξει ότι ακόμη και υγιείς ενήλικες μπορούν να αισθανθούν με τον ίδιο τρόπο απέναντι σε άλλα πρόσωπα, π.χ. σε εκείνα της κυρίαρχης τάξης.
Έτσι, κάθε ξεχωριστό μέλος της μάζας μεταφέρεται σε μια κατάσταση εθελοντικής υποταγής, σεβασμού και αγάπης, η οποία καθιστά περιττά τα μέτρα βίας στην κανονική πορεία της κοινωνικής ζωής.
Επομένως, η ποινική δικαιοσύνη διαδηλώνει μια από τις πιο σπουδαίες ιδιότητες του πατέρα, την δύναμή του να τιμωρεί, η οποία προκαλεί τον φόβο, και ωθεί τον βρεφοποιημένο πολίτη να προτιμά τη στάση του σεβασμού και της αγάπης από αυτήν της εξέγερσης.
Η εξαίσια σκέψη του Φρομ σφραγίζεται από μια κορυφαίας εμπνεύσεως αποφθεγματική ρήση:
«Η ποινική δικαιοσύνη μοιάζει με το ραβδί που είναι κρεμασμένο στον τοίχο για να δείχνει ακόμη και στο φρόνιμο παιδί ότι ο πατέρας είναι πατέρας και το παιδί είναι παιδί».
Κατόπιν αυτών, ουδεμία αμφιβολία χωρεί ότι η παρούσα αυταρχική κυβέρνηση υποκρίνεται ξεδιάντροπα και λαϊκιστικά, όταν διαλαλεί ότι τα δρακόντεια ποινικοδικαιικά μέτρα που ετοιμάζει εναντίον του λαού αποβλέπουν στον σωφρονισμό του εγκληματία και στην προστασία της κοινωνίας από το έγκλημα.
Το μόνο που την ενδιαφέρει είναι να πολιτικοποιήσει το έγκλημα, δηλ. να κερδίσει την μάχη των εντυπώσεων στον «πόλεμο κατά του εγκλήματος», κρατώντας αλώβητη την δεξαμενή απ’ όπου αντλεί ψηφοφόρους, κι ενώ παράλληλα καταστρέφει τους θεσμούς εκείνους που θα μπορούσαν να αναχαιτίσουν την εγκληματικότητα, δηλ. την οικογένεια και την παιδεία.
ΓΟΥΙΛΙΑΜ ΚΕΛΛΥ
Κάτι παρόμοιο υπογραμμίζεται και από τον Γουίλιαμ Ρ. Κέλλυ (William R. Kelly), καθηγητή κοινωνιολογίας και Διευθυντή του Ερευνητικού Κέντρου Εγκληματολογίας και Ποινικής Δικαιοσύνης στο πανεπιστήμιο του Τέξας.
Στην εισαγωγή του βιβλίου του «Από την εκδίκηση στην δημόσια ασφάλεια», σημειώνει, μεταξύ άλλων, ότι η ποινή δεν αποδίδει (punishment doesn’t work), αλλά η σκληρή αντιμετώπιση του εγκλήματος πουλάει (tough on crime sells).
Επί παραδείγματι, το 2014 κατεγράφησαν στις Η.Π.Α. 5,4 εκατομμύρια εγκλήματα βίας και 15,3 εκατομμύρια εγκλήματα κατά της περιουσίας.
Η πλειονότητα αυτών των εγκλημάτων διεπράχθη από δράστες που είχαν απασχολήσει και στο παρελθόν την ποινική δικαιοσύνη, πολλοί δε εξ αυτών με περισσότερες αφορμές.
Εξάλλου, σε άρθρο του με τίτλο «Γιατί η τιμώρηση δεν μειώνει το έγκλημα;» (2018), ο Κέλλυ σημειώνει:
«Δεν υπάρχει τίποτα στη φυλακή που να μπορεί να κάνει κάποιον ψυχικά υγιή. Η φυλάκιση ουδέν προσφέρει στην αντιμετώπιση του εθισμού ή της εξάρτησης από ουσίες. Η τιμωρία δεν μετριάζει τις νευρογνωστικές διαταραχές ή τις επιπτώσεις του τραύματος και της έκθεσης στην φτώχεια.
Η μεγάλη ειρωνεία των τελευταίων 50 ετών της πολιτικής ποινικής δικαιοσύνης των ΗΠΑ είναι ότι δεν θα μπορούσαμε σκόπιμα να σχεδιάσουμε και να κατασκευάσουμε μια καλύτερη μηχανή υποτροπής από αυτή που έχει στηθεί».
ΓΙΩΡΓΟΣ ΦΛΩΡΙΔΗΣ
Η φαρισαϊκή θεοποίηση της φυλακής κατά κραυγαλέα παραγνώριση όλων των ανωτέρω δεδομένων σημαίνει ότι ο Υπουργός Δικαιοσύνης κ. Γιώργος Φλωρίδης επιχειρεί να φρενοβλαβοποιήσει τους ειδικούς του Ποινικού Δικαίου, εμπαίζοντας ταυτοχρόνως τον λαό, τον οποίο αφ’ ενός θέλει να υποτάξει, μετατρέποντας τον Ποινικό Κώδικα σε ένα παρωχημένο, εκφοβιστικό ραβδί, αφ’ ετέρου να του χαϊδέψει τα αφτιά, πουλώντας σκληρότητα.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το ανωτέρω κείμενο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΔΜΗΟΚΡΑΤΙΑ, 14.01.2024, σελ. 56. Κάποια σημεία του εμπεριέχονται στην ομιλία που δόθηκε από τον γράφοντα στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιώς την 20ή Δεκεμβρίου 2023.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου