ΥΠΟ ΑΠΕΙΛΗ Η ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΚΑΙ Η ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ!
Η πολιτική αεροπορία στην Ελλάδα διανύει μια κρίσιμη φάση μετασχηματισμού, η οποία εγείρει σοβαρά ερωτήματα για την εθνική ασφάλεια και την κυριαρχία του ελληνικού εναέριου χώρου. Η χώρα ήδη αντιμετωπίζει πολλαπλές προκλήσεις στη διεθνή σκηνή, με την εξωτερική πολιτική να δείχνει σημάδια απομόνωσης και υποχωρητικότητας.
Εν μέσω αυτών των δυσκολιών, ένα νομοσχέδιο που προωθεί η κυβέρνηση απειλεί να υπονομεύσει έναν από τους πιο κρίσιμους τομείς εθνικής ασφάλειας: τον έλεγχο και τη διαχείριση της εναέριας κυκλοφορίας.
Το νομοσχέδιο προβλέπει τη μετατροπή της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ) από δημόσια υπηρεσία σε νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ).
Αυτή η μεταβολή αποτελεί το προοίμιο μιας πιθανής πλήρους ιδιωτικοποίησης βασικών λειτουργιών της, συμπεριλαμβανομένου και του ελέγχου της εναέριας κυκλοφορίας, έναν τομέα που μέχρι σήμερα αποτελεί θεμελιώδη έκφανση της εθνικής κυριαρχίας.
Η ΥΠΑ μέχρι σήμερα διαχειρίζεται το FIR Αθηνών, δηλαδή την Περιοχή Πληροφοριών Πτήσης που εκτείνεται στον εναέριο χώρο για τον οποίο η Ελλάδα έχει διεθνώς αναγνωρισμένα κυριαρχικά δικαιώματα.
Η διαχείριση του FIR Αθηνών γίνεται σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο και τους κανόνες του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO). Πρόκειται για μια περιοχή κομβικής σημασίας, όπου ο έλεγχος της εναέριας κυκλοφορίας συνιστά, πέρα από την ομαλή ροή των πτήσεων, και εγγύηση ασφάλειας και αποτροπής σε ένα γεωπολιτικά ευαίσθητο περιβάλλον.
Η Τουρκία, που διατηρεί επιθετική στάση έναντι των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, αμφισβητεί επανειλημμένα τα όρια του FIR Αθηνών, επιδιώκοντας την επανακαθορισμό τους υπέρ του FIR Κωνσταντινούπολης.
Επιπλέον, παραβιάζει συστηματικά τους κανόνες εναέριας κυκλοφορίας, ιδίως μέσω πτήσεων στρατιωτικών αεροσκαφών χωρίς συντονισμό, γεγονός που δημιουργεί συνεχή κίνδυνο ατυχημάτων και έντασης. Η Ελλάδα υποχρεώνεται να διατηρεί ακριβό και απαιτητικό σύστημα επιφυλακής, με διαρκείς περιπολίες της Πολεμικής Αεροπορίας, επιβαρύνοντας τον προϋπολογισμό της άμυνας.
Η μετατροπή της ΥΠΑ σε ΝΠΔΔ εγείρει ερωτήματα σχετικά με τον βαθμό κρατικού ελέγχου και εποπτείας, καθώς οι οργανισμοί αυτής της μορφής λειτουργούν με μεγαλύτερη αυτονομία, παρόμοια με αυτήν που έχουν οι δήμοι, τα πανεπιστήμια και άλλοι φορείς.
Η νομική και λειτουργική ανεξαρτησία που προβλέπεται μπορεί να περιορίσει την άμεση παρέμβαση του κράτους σε κρίσιμα ζητήματα εθνικής ασφάλειας. Επιπλέον, το παρελθόν έχει δείξει πως η εκχώρηση κρίσιμων υποδομών σε ιδιωτικά συμφέροντα μπορεί να οδηγήσει σε συγκρούσεις συμφερόντων, ελλείψεις ασφάλειας και απώλεια εθνικού ελέγχου.
Ένα παράδειγμα που προκαλεί ανησυχία είναι η παραχώρηση διαχείρισης των 15 μεγαλύτερων αεροδρομίων της χώρας, εκ των οποίων τα 14 ανήκουν και λειτουργούν από τη γερμανική εταιρεία FRAPORT. Η εταιρεία αυτή ελέγχει επίσης αεροδρόμια σε χώρες όπως η Βουλγαρία και, ενδεικτικά, η Τουρκία (Αττάλεια).
Η ταυτόχρονη διαχείριση ελληνικών και τουρκικών αεροδρομίων από τον ίδιο ιδιωτικό φορέα δημιουργεί περιθώρια σύγκρουσης συμφερόντων και θολώνει τα όρια της εθνικής ασφάλειας. Η κατάργηση της εποπτείας από την Ανεξάρτητη Αρχή Πολιτικής Αεροπορίας επί των λειτουργιών αυτών, όπως αποφάσισε η σημερινή κυβέρνηση, αυξάνει τον κίνδυνο για την ασφάλεια των ελληνικών αεροδρομίων.
Οι υπερασπιστές της μεταρρύθμισης
Η κυβέρνηση και υποστηρικτές της μετατροπής υποστηρίζουν πως ένα πιο ευέλικτο σχήμα θα επιτρέψει στην ΥΠΑ να λειτουργεί με μεγαλύτερη ταχύτητα, να διαχειρίζεται αποτελεσματικά πόρους και να ανταποκρίνεται καλύτερα στις τεχνολογικές και επιχειρησιακές προκλήσεις της διεθνούς αεροπορικής σκηνής.
Επιπλέον, τονίζεται ότι με τη μορφή ΝΠΔΔ θα διευκολυνθεί η απορρόφηση κοινοτικών πόρων και θα ενισχυθεί η δυνατότητα προσλήψεων εξειδικευμένου προσωπικού χωρίς τις αγκυλώσεις του Δημοσίου.
Ωστόσο, το βασικό επιχείρημα αφορά τη “συμμόρφωση” με το μοντέλο που ακολουθούν πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όπου οι αντίστοιχες υπηρεσίες λειτουργούν εκτός του στενού δημόσιου τομέα, με καθεστώς μεγαλύτερης ανεξαρτησίας.
Οι κίνδυνοι που εγκυμονεί η μετατροπή
Από την πλευρά των εργαζομένων, των συνδικάτων αλλά και πολλών ειδικών στον χώρο της αεροπορίας, η προτεινόμενη αλλαγή θεωρείται ιδιαίτερα προβληματική – αν όχι επικίνδυνη. Οι βασικές ανησυχίες συνοψίζονται στα εξής:
1. Αποδυνάμωση του κρατικού ελέγχου
Η μετατροπή σε ΝΠΔΔ ενδέχεται να οδηγήσει σε απομάκρυνση της ΥΠΑ από την άμεση κρατική εποπτεία. Αυτό εγείρει ερωτήματα για την αποτελεσματικότητα του ελέγχου σε ζητήματα όπως η ασφάλεια των πτήσεων, η τήρηση διεθνών κανονισμών και η διαχείριση κρίσεων.
2. Εργασιακή επισφάλεια
Με το νέο καθεστώς, υπάρχει φόβος για αλλαγές στο καθεστώς απασχόλησης. Οι δημόσιοι υπάλληλοι ενδέχεται να βρεθούν αντιμέτωποι με νέες συμβάσεις, πιθανές μετακινήσεις ή ακόμα και απολύσεις, ενώ οι διαδικασίες πρόσληψης ενδέχεται να απομακρυνθούν από το ΑΣΕΠ, δημιουργώντας παράθυρα για πελατειακές ή αδιαφανείς πρακτικές.
3. Υποβάθμιση της επιχειρησιακής ικανότητας
Η εμπειρία άλλων χωρών έχει δείξει πως, χωρίς επαρκή σχεδιασμό και θεσμικές εγγυήσεις, τέτοιες μετατροπές μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια τεχνογνωσίας, καθυστερήσεις σε κρίσιμες αποφάσεις και δυσλειτουργίες στην καθημερινή λειτουργία.
4. Σκιά ιδιωτικοποίησης
Για αρκετούς αναλυτές, η μετατροπή της ΥΠΑ σε ΝΠΔΔ αποτελεί το πρώτο βήμα προς τη μερική ή πλήρη ιδιωτικοποίηση κρίσιμων λειτουργιών της πολιτικής αεροπορίας – ιδιαίτερα σε μια περίοδο που η πίεση για αξιοποίηση κρατικής περιουσίας παραμένει έντονη. Ο κίνδυνος να περάσουν λειτουργίες όπως η διαχείριση αεροδρομίων ή η εκπαίδευση προσωπικού σε ιδιώτες είναι υπαρκτός.
5. Διεθνής αξιοπιστία
Η φήμη της χώρας στους διεθνείς οργανισμούς πολιτικής αεροπορίας είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη θεσμική επάρκεια και τη διαφάνεια των εποπτικών αρχών της. Οποιαδήποτε αποδυνάμωση του ρόλου της ΥΠΑ ή καθυστέρηση στην προσαρμογή στις ευρωπαϊκές οδηγίες μπορεί να έχει κόστος για την Ελλάδα σε διεθνές επίπεδο.
Ορατοί οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι στο Αιγαίο
Την ίδια στιγμή, ένα πολύπλοκο και ελάχιστα αναδεικνυόμενο σκέλος της συζήτησης αφορά τους γεωπολιτικούς κινδύνους που μπορεί να προκύψουν – και πιο συγκεκριμένα, τον ρόλο της Τουρκίας.
Η Τουρκία, με τη μακροχρόνια αναθεωρητική της πολιτική στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, έχει αποδείξει επανειλημμένα ότι αξιοποιεί θεσμικές και επιχειρησιακές αδυναμίες της Ελλάδας για να ενισχύσει τις διεκδικήσεις της και να προκαλέσει τετελεσμένα.
Στο πλαίσιο αυτό, η αποδυνάμωση ή η αναδιάρθρωση κρίσιμων εθνικών υπηρεσιών –όπως η ΥΠΑ– ενδέχεται να αποτελέσει παράθυρο ευκαιρίας για την Άγκυρα. Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει πλήρως τα όρια του FIR Αθηνών, κυρίως στο νοτιοανατολικό Αιγαίο, και ασκεί πίεση για να δημιουργήσει «γκρίζες ζώνες» εναέριου ελέγχου.
Αν η μετατροπή της ΥΠΑ οδηγήσει σε διοικητική αστάθεια, υποστελέχωση ή ασάφεια αρμοδιοτήτων, η Άγκυρα ενδέχεται να αμφισβητήσει το δικαίωμα της Ελλάδας να εκδίδει NOTAM και να ελέγχει την εναέρια κυκλοφορία, να υποβάλλει πτήσεις στο δικό της σύστημα (FIR Κωνσταντινούπολης) για πτήσεις που εμπίπτουν στο FIR Αθηνών ή ακόμη και να αξιώσει τεχνική ή επιχειρησιακή “συνεννόηση” για την περιοχή του Ανατολικού Αιγαίου.
Η ΥΠΑ εκπροσωπεί την Ελλάδα σε διεθνείς φορείς όπως η ICAO και η Eurocontrol.
Αν η νέα μορφή της ΥΠΑ δεν διασφαλίζει τεχνική επάρκεια, διοικητική συνέχεια και πλήρη συμμόρφωση με διεθνείς κανονισμούς, τότε η Τουρκία ενδέχεται να θέσει ζητήματα αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας και αξιοπιστίας, ασκώντας παρασκηνιακή πίεση στους εν λόγω οργανισμούς.
Ο στόχος της θα είναι η αναδιανομή αρμοδιοτήτων σε περιοχές του Αιγαίου, η παραγνώριση ελληνικών ειδοποιήσεων (NOTAM, AIP) και η προώθηση αφηγημάτων περί «μη ουδέτερης εποπτείας» από την ελληνική πλευρά.
Επίσης, σε συνεργασία με την Πολεμική Αεροπορία, συμμετέχει ενεργά στην παρακολούθηση και έγκαιρη αντίδραση σε παραβιάσεις εναέριου χώρου.
Εάν λόγω της μετατροπής της υπάρξει καθυστέρηση στην έγκριση νέων δομών, μείωση της στελέχωσης ή έλλειψη συντονισμού με τις ένοπλες δυνάμεις, τότε η αντίδραση σε τουρκικές παραβιάσεις θα καταστεί πιο δυσχερής.
Η Τουρκία πιθανότατα θα εκμεταλλευτεί μια τέτοια κατάσταση για να αυξήσει τις προκλητικές ενέργειες, ειδικά σε περιόδους διπλωματικής ή επιχειρησιακής έντασης.
Η υποβάθμιση της ΥΠΑ μπορεί να ενισχύσει σενάρια περί “διεθνούς διαχείρισης” του FIR Αθηνών ή ακόμη και των αποστολών έρευνας και διάσωσης (SAR) στο Αιγαίο. Η Τουρκία έχει πιέσει στο παρελθόν προς αυτή την κατεύθυνση, ειδικά σε περιόδους θεσμικής αστάθειας στην Ελλάδα.
Αν η χώρα εμφανιστεί εσωτερικά αδύναμη ή οργανωτικά ασταθής, ενδέχεται να αντιμετωπίσει διεθνείς πιέσεις για συνδιαχείριση περιοχών του FIR, δημιουργία τεχνικών επιτροπών συνεργασίας με την Τουρκία και εν τέλει απαξίωση της ελληνικής κυριαρχίας στον εναέριο χώρο μεταξύ ηπειρωτικής χώρας και νησιών.
Παράλληλα, η Άγκυρα έχει αποδείξει ότι εκμεταλλεύεται κάθε ευκαιρία για επικοινωνιακή υπεροχή. Μια αποδιοργανωμένη ή υποβαθμισμένη ΥΠΑ θα μπορούσε να παρουσιαστεί από τουρκικά μέσα και κρατικούς φορείς ως απόδειξη ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να διαχειριστεί τον εναέριο χώρο της, ως δικαιολογία για αύξηση της τουρκικής στρατιωτικής ή αεροπορικής παρουσίας στο Αιγαίο και ως μήνυμα προς τρίτους (ΝΑΤΟ, ΗΠΑ, ΕΕ) ότι η Ελλάδα είναι αναξιόπιστος εταίρος.
Τι προτείνουν οι ειδικοί
Πολλοί ειδικοί δεν απορρίπτουν τη μετατροπή εξ ορισμού, αλλά τονίζουν ότι πρέπει να γίνει με σαφή στρατηγικό σχεδιασμό, νομικές δικλίδες ασφαλείας και διαβούλευση με τους εργαζόμενους και τους εμπλεκόμενους φορείς. Κομβικά σημεία είναι:Η διατήρηση του δημοσίου χαρακτήρα της ΥΠΑ.
Η ανεξαρτησία των ελεγκτικών μηχανισμών.
Η διασφάλιση των εργασιακών δικαιωμάτων.
Η αποτροπή κάθε τάσης για ιδιωτικοποίηση κρίσιμων υπηρεσιών.
Η πολιτική αεροπορία δεν είναι απλώς ένας ακόμα τομέας της δημόσιας διοίκησης καθώς συνδέεται άμεσα με την εθνική ασφάλεια, τον τουρισμό, τις διεθνείς σχέσεις και την οικονομική ανάπτυξη της χώρας.
Οι όποιες αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο της ΥΠΑ δεν μπορεί να γίνουν με ελαφρότητα ή αποκλειστικά με οικονομικά κριτήρια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου