ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
Επιμελείται και σχολιάζει ο Κωνσταντίνος Ι. Βαθιώτης
Την Κυριακή της Ορθοδοξίας της 3ης Μαρτίου 1985, μέσα στον Ιερό Ναό της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής, ο πρωτοπρεσβύτερος Σαράντος Σαράντης είχε μιλήσει στο κήρυγμά του για την «εικόνα και τον σύγχρονο άνθρωπο».
Το κήρυγμα αυτό είχε δημοσιευθεί στο περιοδικό «ΚΟΙΝΩΝΙΑ», στο τεύχος Απριλίου-Ιουνίου 1985 (έτος ΚΗ΄, σελ. 210-214).
Ο μακαριστός π. Σαράντος, ο οποίος εκοιμήθη στις 4 Απριλίου 2021, έκανε μια διαπίστωση που, 39 χρόνια μετά το κήρυγμά του, είναι επίκαιρη περισσότερο παρά ποτέ. «Ζούμε σε μια δύσκολη –ίσως εικονομαχική– εποχή», έλεγε, εξηγώντας για ποιον λόγο:
«Η ανθρώπινη εικόνα, το ανθρώπινο πρόσωπο εξουθενώνεται, ποδοπατείται, εκμηδενίζεται μέσα στον εξαντλητικό ρυθμό της σκληρής αστικής ζωής και νοοτροπίας».
Δυστυχώς, η τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα έμελλε να είναι η πλέον εικονομαχική, και δη κυριολεκτικώς:
Λίγο μετά την κήρυξη της πανδημίας του κορωνοϊού, το ανθρώπινο πρόσωπο ποδοπατήθηκε με τον πιο κραυγαλέο τρόπο, όταν το ιατροφασιστικό καθεστώς επέβαλε αρχικώς χρήση μονής και, εν συνεχεία, διπλής μάσκας παντού (ακόμη και μέσα στους ιερούς ναούς, με τις ευλογίες της συμπαγούς πλειοψηφίας των κληρικών!), κάνοντας πράξη την οργουελική ρήση:
«αν θέλεις μια εικόνα του μέλλοντος, φαντάσου μια μπότα να πατάει το πρόσωπο ενός ανθρώπου – για πάντα».
Βαδίζοντας προς το μέσον του έτους 2024, οι σειρήνες του Γ΄ Παγκοσμίου Πολέμου ηχούν εκκωφαντικές, με πρωτοβουλία, μάλιστα, πολλών ηγετών και αναλυτών, οι οποίοι συνηθίζουν να μιλούν τρομολαγνικά για πολλές παράλληλες κρίσεις που –ω του θαύματος!– προέκυψαν μετά την εμφάνιση του κορωνοϊού.
Ως αποκορύφωμα όλων των κρίσεων (που, σύμφωνα με την Νεογλώσσα της δαιμονικής ελίτ, συνοψίζονται στον όρο «πολυκρίση») προβάλλεται ακριβώς ο Γ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο οποίος ανέκαθεν αποτελούσε τον ισχυρότερο μπαμπούλα της βρεφοποιημένης ανθρωπότητας.
Ο π. Σαράντος σκιαγραφούσε το νηπιακό προφίλ του ανθρώπου του 20ού αιώνα, που είναι τόσο ευάλωτος στον φόβο του πολέμου (πόσω μάλλον του Γ΄ Παγκοσμίου), λέγοντας ότι:
«ο σύγχρονος άνθρωπος, αν και ζει ευδαιμονιστικά, αισθάνεται πολύ καταπιεσμένος και τρέμει το ενδεχόμενο του πολέμου».
Σε συνέχεια της φράσης αυτής, ο π. Σαράντος προχωρεί σε μια μελαγχολική παρατήρηση για το κατάντημα του τρομαγμένου βρεφανθρώπου, που αποζητά την ασφάλεια στα ιατρικά σκευάσματα:
«Το ανθρώπινο πρόσωπο, η ιερή εικόνα του Θεού, “υπέρ ης Χριστός απέθανε”, δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς τα ηρεμιστικά ή τα ψυχοφάρμακα».
Απολύτως αναμενόμενο, αφού, σκοτώνοντας τον Θεό, ο άνθρωπος θεοποίησε την επιστήμη.
Ο π. Σαράντος καταλήγει σε ένα συμπέρασμα που πρέπει να μας θορυβήσει:
«Ζούμε σε μια εποχή –ίσως του αντιχρίστου– που τα θεόσταλτα στολίδια, οι υψοποιές αρετές θεωρούνται σκύβαλα και τα αδηφάγα πάθη ασύλληπτες ικανότητες».
Αν, όμως, από το 1985 ήταν γι’ αυτόν ορατό ότι ίσως βρισκόμαστε στην εποχή του αντιχρίστου, τότε εν έτει 2024 τα σημάδια του αντιχρίστου θα έπρεπε να βοούν. Παρά ταύτα, σε αντίθεση με τον π. Σαράντη, ελάχιστοι κληρικοί τολμούν να θίξουν το ζήτημα, συμβάλλοντας έτσι στον αποπροσανατολιστικό εφησυχασμό των βρεφανθρώπων.
Ακόμη και τώρα που οι κατασκευασμένες στα μαγειρεία της αντίχριστης Νέας Τάξης Πραγμάτων αλλεπάλληλες κρίσεις είναι πιθανό –κατά δήλωση των νοσηρών εγκεφάλων που, ως πλανητομάγειρες, διαχειρίζονται τις τύχες της ανθρωπότητας– να καταλήξουν στην μητέρα των κρίσεων, δηλ. στον Γ΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι (πουλημένοι ή πλανεμένοι;) ρασοφόροι τηρούν σιγήν ιχθύος!
Η ανησυχία μας θα πρέπει να ενταθεί, μόλις συνειδητοποιήσουμε ότι ο π. Σαράντης συνδυάζει το ενδεχόμενο της παρουσίας του αντιχρίστου με τον ανάποδο κόσμο, ο οποίος αποτυπώνεται εναργώς στην φράση του που περιέχει δύο ανάποδα ζεύγη (στολίδια-σκύβαλα / πάθη-ικανότητες):
«Τα θεόσταλτα στολίδια, οι υψοποιές αρετές θεωρούνται σκύβαλα και τα αδηφάγα πάθη ασύλληπτες ικανότητες».
Ως γνωστόν, ο αντίχριστος θα είναι ο εκτελεστής των εντολών που θα του δοθούν από τον εωσφορικό καθοδηγητή του, δηλ. το αρχέτυπο του ανάποδου κόσμου, αφού από πρώτος τη τάξει και ομορφότερος αρχάγγελος εξέπεσε στον ουραγό και αποκρουστικό διάβολο. Εξαιτίας αυτού του αναποδογυρίσματος, η εξ ορισμού εύφημη λέξη «εωσφόρος» μετεβλήθη σε κακόσημη: αυτός που φέρνει το φως μετετράπη σε πλάσμα που μας οδηγεί στο σκοτάδι και τον Άδη.
Εφόσον, λοιπόν, ζούμε σε μια εποχή που σχεδόν τα πάντα είναι ανάποδα, εξ αυτού δε του λόγου έχει καθιερωθεί η ετικέτα του «ανάποδου κόσμου», τότε από την προ 39 ετών εκστομισθείσα και καταγραφείσα φράση του π. Σαράντη «ίσως βρισκόμαστε στην εποχή του αντιχρίστου», θα πρέπει επειγόντως να διαγράψουμε το επίρρημα «ίσως» και να θωρακιστούμε για το ενδεχόμενο της επίσημης εμφάνισής του.
Εκτός κι αν στον παραστρατημένο Θεοδολοφόνο και Πατροκτόνο άνθρωπο ο ελεήμων Παντοκράτωρ δώσει μία ακόμη (την τελευταία και μεγαλοπρεπέστερη) παράταση-ευκαιρία.
Ακολουθεί το κήρυγμα του π. Σαράντη Σαράντου, όπως δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «ΚΟΙΝΩΝΙΑ» του τεύχους Απριλίου-Ιουνίου 1985, το οποίο εντοπίσθηκε πριν από λίγες εβδομάδες σε πάγκο αθηναϊκού βιβλιοπωλείου.
Εικόνα και σύγχρονος άνθρωπος
Υπό πρωτ. ΣΑΡΑΝΤΟΥ ΣΑΡΑΝΤΗ
«Ἀπερίγραπτος Λόγος τοῦ Πατρός, ἐκ σοῦ Θεοτόκε περιεγράφη σαρκούμενος, καὶ τὴν ῥυπωθεῖσαν εἰκόνα, εἰς τὸ ἀρχαῖον ἀναμορφώσας, τῷ θείῳ κάλλει συγκατέμιξεν. Ἀλλ’ ὁμολογοῦντες τὴν σωτηρίαν, ἔργῳ καὶ λόγῳ ταύτην ἀνιστοροῦμεν».
Μέσα στο αυτόμελο αυτό κοντάκιο του Όρθρου της σημερινής Κυριακής της Ορθοδοξίας συγκεφαλεώνεται όλο το νόημα της σημερινής γιορτής. Μέσα στο αιώνιο σήμερα του ατελεύτητου λειτουργικού χρόνου ανέκαθεν, αλλά επισημότερα μετά την Έβδομη Οικουμενική Σύνοδο, το 787, μέχρι σήμερα, πανηγυρίζει η Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού την αναστήλωση των ιερών εικόνων. Προσπαθεί μάλιστα με τα υπέροχα μέλη του Εσπερινού, τους παμπεριεκτικούς κανόνες του Όρθρου, την απλή Λιτάνευση των ιερών εικόνων, με το Συνοδικό και με τους πλουσιοπάροχους λόγους των αγίων Πατέρων να μας διαμορφώσει το θεανθρώπινο δόγμα που κρύβει, ή μάλλον που φανερώνει, η κάθε εικόνα.
Αυτή δε την υψηλή δογματική εικονολογική διδασκαλία την κρίνει απαραίτητη στην αρχή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Δεν μπορεί ο πιστός να έχει αλάνθαστη πορεία προς το Πάσχα, αν δεν τοποθετηθεί ορθόδοξα –εικονολογικά– μέσα στην Ορθοδοξία.
Οι άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας μας, όπως αναφέρει ο Λόσκυ, που είναι το στόμα του Χριστού, λέγουν ότι ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός είναι η αληθινή εικόνα του αοράτου Θεού Πατρός. Το Πνεύμα το Άγιο είναι εικόνα του Χριστού. Η Εκκλησία στη συνέχεια απαρτισμένη από τα μύρια ανθρώπινα πρόσωπα είναι ζωντανή εικόνα της αγίας Τριάδος. Αλλά και κάθε ανθρώπινο πρόσωπο, προικισμένο με το νοερό και το αυτεξούσιο, αποτελεί ζωντανή εικόνα του Θεού και της αγίας Τριάδος, σύμφωνα με διάφορες παράλληλες γνώμες των αγίων μας Πατέρων.
Στην Παλαιά Διαθήκη απαγορεύεται με τη δεύτερη εντολή κάθε ειδωλολατρική παράσταση κτισμάτων. Καθόλου όμως δεν απαγορεύονται εικονικές παραστάσεις των ουρανίων πραγματικοτήτων, λέγει ο Συμεών Θεσσαλονίκης. Γι’ αυτό και στη σκηνή του μαρτυρίου εφυλάσσετο ευλαβικά η Κιβωτός της Διαθήκης, η ράβδος του Ααρών, το μάννα, εικόνες χωνευτές και ομοιώματα αγγέλων.
Εξ άλλου ο Αβραάμ είδε το Θεό μέσω των τριών αγίων αγγέλων, ο Ιακώβ πάνω στην κλίμακα, ο Μωυσής στη βάτο και στο όρος, ο Ησαΐας επί θρόνου υψηλού, ο Ιεζεκιήλ ανάμεσα σε ζώα, ο Δανιήλ εν μέσω των νεφελών. Όλα αυτά δεν τα παραδεχόμαστε σαν αληθινές εικονικές φανερώσεις του Θεού; Εκτός και πιστεύουμε, όπως η ορθολογιστική ή υλιστική σκέψη, ότι ο Λόγος του Θεού είναι συρραφή μύθων και χρειάζεται απομυθοποίηση.
Από τότε όμως που ο «ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο», λέγει ο Θεόδωρος Στουδίτης, όχι μόνο το δικαίωμα έχω να εικονίζω το πρόσωπο του Σωτήρος μου, αλλά θεία αγάπη, λατρεία και έρωτας θείος εκστατικός, κατά τη φράση του Μεγάλου Βασιλείου, με παρακινεί να εκφράζω εικονοπλαστικά την «εν εμοί μορφωθείσαν εικόνα του Χριστού», την εικόνα που έχει τυπωθεί από τον ίδιο το Χριστό στα έγκατα της ψυχής μου, Αυτόν που έχει θεανθρωποποιηθεί μέσα μου, Αυτόν που κατεργάζεται και την δική μου θεανθρωποποίηση.
Πιο χαρακτηριστικά ακόμη λέγει ο π. Ιουστίνος Πόποβιτς: Θα μπορούσε ο Χριστός να έρθει στην Οικουμένη σαν θεοχερουβίμ ή θεοσεραφείμ ή σαν ένα άλλος θεοάγγελος. Προτίμησε όμως με την ελεύθερη θεοβούλησή Του να ενωθεί υποστατικά με την ανθρώπινη φύση σαν θεάνθρωπος. Αυτή η θεοεπιλογή χαρίζει στην ανθρώπινη φύση τις άπειρες θείες δυνατότητες, τα θεία χαρίσματα, ενοποιημένα στο κάθε ανθρώπινο πρόσωπο. Το κάθε ανθρώπινο πρόσωπο όμως αφήνεται ελεύθερο να οικειοποιηθεί και να ενεργοποιήσει πάνω του όλες τις θείες δωρεές στις δυνατότητές του.
Η εικόνα λοιπόν αυτή του αοράτου και ακαταλήπτου Θεού, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, «εποιήθη και υφάνθη», κατά τον ιερό Δαμασκηνό, από τα άχραντα αίματα της Κυρίας Θεοτόκου και από τη Θεομητορική σάρκα της. Δηλαδή συμβάλλει δυναμικά και συνεργάζεται η ανθρώπινη φύση για να γίνει η «περιγραφή», η αγιογράφηση, η Χριστογράφηση του Σωτήρος μας.
Με αυτές τις θεολογικές προϋποθέσεις η εικόνα του Χριστού, και κατ’ επέκταση κάθε θεανθρώπινη εικόνα, όπως της Θεοτόκου και όλων των Αγίων «θύρα λέγεται, ἥτις διανοίγει τὸν κατὰ Θεὸν κτισθέντα νοῦν ἡμῶν πρὸς τὴν ἔνδον τοῦ πρωτοτύπου καθομοίωσιν», κατά τον Στέφανο τον Διάκονο.
Μαζί με τις άγιες εικόνες συμπεριέλαβε η Εκκλησία μας ένα σύνολο θεανθρωπίνων συμβόλων που, κατά τον άγιο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη, αποτελούν εικόνες των Ουρανίων πραγμάτων, όπως και η λατρεία μας αποτελεί εικόνα θεοδυναμική της Ουρανίου Τελεταρχίας.
Επομένως τα εικονομαχικά επιχειρήματα δηλώνουν το παγανιστικό, το ορθολογικό, το ενδοκοσμικό ή υλιστικό φρόνημα των περιορισμένων ανθρωπίνων προοπτικών. Δεν μπορούν οι εικονομάχοι όλων των εποχών να καταλάβουν το εσωτερικό-πνευματικό βίωμα που είναι τόσο ισχυρό, ώστε να αποτυπώνεται πάνω στην ύλη, στο πανί, στον μουσαμά, στο ξύλο, στον τοίχο και να αξιοποιείται και να μορφοποιείται η άψυχη κτίση σε τόσο σημαντική δημιουργία με τη Βυζαντινή ανεπανάληπτη τέχνη και τεχνική.
Οι εικονοκλάστες δεν έχουν το θεανθρώπινο βίωμα, γι’ αυτό αρνούνται και την έκφρασή του, την εικόνα.
Αδελφοί.
Ζούμε σε μια δύσκολη –ίσως εικονομαχική– εποχή. Η ανθρώπινη εικόνα, το ανθρώπινο πρόσωπο εξουθενώνεται, ποδοπατείται, εκμηδενίζεται μέσα στον εξαντλητικό ρυθμό της σκληρής αστικής ζωής και νοοτροπίας.
Ο σύγχρονος άνθρωπος, αν και ζει ευδαιμονιστικά, αισθάνεται πολύ καταπιεσμένος και τρέμει το ενδεχόμενο του πολέμου. Το ανθρώπινο πρόσωπο, η ιερή εικόνα του Θεού, «υπέρ ης Χριστός απέθανε», δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς τα ηρεμιστικά ή τα ψυχοφάρμακα. Ζούμε σε μια εποχή –ίσως του αντιχρίστου– που τα θεόσταλτα στολίδια, οι υψοποιές αρετές θεωρούνται σκύβαλα και τα αδηφάγα πάθη ασύλληπτες ικανότητες.
Από τη μια λοιπόν είμαστε βαπτισμένοι σαν Ορθόδοξοι μέσα στην πλούσια εικονολογική Θεολογία μας. Από την άλλη «συνωδίνουμε και πάσχουμε» για τα σύγχρονα ορμητικά εικονομαχικά ρεύματα.
Ποιο μπορεί να είναι το μήνυμα της σημερινής Κυριακής της Ορθοδοξίας σε κάθε ορθόδοξο χριστιανό και ιδιαίτερα στον Ορθόδοξο Θεολόγο;
Πρώτα πρώτα: Ορθόδοξη ομολογία, ορθόδοξη ενημέρωση βγαλμένη από τη θεολογία της εικόνας με τις ασύλληπτες ανθρωπολογικές της συνέπειες. Απολογητική, που θα πηγάζει από τις κρυστάλλινες πηγές των αγίων Εικόνων, που κατά τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο είναι οι άγιες Γραφές (εικόνες των ουρανίων αποκαλύψεων) και οι άγιοι Πατέρες (τα πάγχρυσα στόματα του Λόγου). Είναι τόσο μπερδεμένοι οι αδελφοί μας σήμερα από τις διάφορες φτηνές ιδεολογίες, που μόνο το ψωμί και το κρασί της Ορθόδοξης Ευχαριστηριακής και εικονολογικής θεολογίας μπορεί να τους θρέψει ουσιαστικά. Οι Ορθόδοξες εικόνες είναι πέρα για πέρα ομολογιακές.
Το δεύτερο: Μέσα σ’ έναν θρήνο πνευματικό, με ιερή κατάνυξη και συντριβή, μέσα σ’ ένα διαρκές μυστήριο μετανοίας και εξομολογήσεως να παρακαλούμε αδιάλειπτα τον Χριστό να αναστηλώσει μέσα μας και πάνω στο πρόσωπό μας την πεσούσα εικόνα. Γράφει ο Ευλόγιος ο Αλεξανδρινός: «Επειδή απώλεσε το κατ’ εικόνα Θεού ο άνθρωπος, διά τούτο κατ’ εικόνα και ομοίωσιν ανθρώπου γέγονεν ο Θεός». Αυτόν λοιπόν που κατέβηκε στις «εσχατιές της πεπτωκυίας φύσεώς» μας να παρακαλούμε να μας αναμορφώσει στην αρχαία προπτωτική παραδεισιακή εικόνα.
Τρίτο και τελευταίο. Όσο θα γινόμαστε στις αναλογίες μας ο καθένας και στα μέτρα του πνευματικές ή Βυζαντινές εικόνες, τόσο περισσότερο θα μπορούμε να αγκαλιάζουμε, να προσλαμβάνουμε το πρόσωπο του αδελφού μας. Τα συλλαλητήριά μας δεν μπορούν να έχουν κραυγές με την ίδια λογική του κόσμου. Ο θεολόγος, ο κάθε ορθόδοξος σήμερα, πρέπει να γίνει μια ζωντανή εικόνα με τέτοια ψυχοδυναμικά, που να μπορεί να προσλαμβάνει με τη χάρη του Θεού τους αδελφούς. «Το γαρ απρόσληπτον αθεράπευτον», λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Αν οι σημερινοί θεολόγοι δεν επωμισθούν τα βάρη των αδελφών, πώς θα μπορέσουν να ανανήψουν; Εδώ χρειάζεται, σαν το Σωτήρα μας, να σταυρωνόμαστε για χάρη των αδελφών και να μη σταυρώνουμε αυτούς, όσο επιθετικοί από την αμαρτία κι αν είναι.
Γράφει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος: Μόνο με την απάθεια (την αγάπη) θεραπεύονται τα πάθη. Με το απαθές πάθος της αγάπης. Το εμπαθές πάθος, η βία, ποτέ δεν μπορεί να καταπαύσει το πάθος αποτελεσματικά. Τώρα χρειάζεται συλλαλητήριο αγάπης. Η εικόνα να σταθεί μπροστά στην εικόνα. Κατανόηση στην ασυνεννοησία. Αγάπη στο μίσος, φιλαδελφία στη μισαδελφία. Όχι μαστίγωμα και στιγματισμός, αλλά λάδι και κρασί στις ανοιχτές πληγές. Αυτό είναι άλλωστε και το πιο σύγχρονο μήνυμα από τον πιο σύγχρονο διακριτικό και διορατικό γέροντα, τον π. Προφύριο, που βλέπει τα πάντα.
Οι παλαιοί αγιογράφοι, έλεγε ο Φώτης Κόντογλου, όταν άρχιζαν μια καινούργια εικόνα άλλαζαν τα εσώρουχά τους για να θυμούνται πως πρέπει να είναι καθαροί έσωθεν. Εργαζόμενοι έψαλλαν για να μη μετεωρίζεται ο νους τους στα εγκόσμια. Μήπως και ο σημερινός θεολόγος πρέπει να κάνει το ίδιο αγιογραφώντας, φιλοτεχνώντας τις εικόνες των μαθητών του ή των αδελφών του, όσο αντιστασιακοί κι αν είναι αυτοί; Μήπως πρέπει να αλλάξει η εσώτερη νοοτροπία μας και να γίνει θεανθρωποαγαπητική;
Ο π. Ιερώνυμος της Αιγίνης ζητιάνευε κάθε μέσα για να ταΐζει τους πάμπολλους φτωχούς του. Πρωταρχικά ευχόταν με καυτά δάκρυα για την πνευματική προκοπή των πνευματικών παιδιών του. Πάσχιζε να αναστηλώσει τις εικόνες των αδελφών του με κάθε φιλάδελφο μέσο.
Ο άγιος Νεκτάριος, ο προσχολάρχης μας, καταδεχόταν μερικές φορές να ξεγελιέται από τους μαθητές ιεροσπουδαστές του. Το προτιμούσε με την άμετρη αγάπη που τον διέκρινε, παρά να σταυρώσει και να εκβιάσει τις αθάνατες εικόνες των παιδιών που είχε πλάι του. Εύρισκε διακριτικότερους τρόπους για να τους διορθώσει.
Αδελφοί!
Άγιοι έδωσαν την ψυχή τους, έχυσαν το αίμα τους, κατανάλωσαν όλες τους τις δυνάμεις για να στηρίζουν το ορθόδοξο εικονολογικό δόγμα και να το εκφράσουν κατανοητά στους αδελφούς τους.
Αδελφοί!
Η Ορθοδοξία μας είναι αισιόδοξη. Πιστεύει δυνατά στη θεοαξία του Ορθοδόξου βαπτίσματος και στη δραστικότητά του πάνω στον άνθρωπο. Ας εναρμονίσουμε και τη δική μας αγαπητική ποιμαντική προς αυτή την κατεύθυνση. Έτσι, με αυτή τη διακονία η εικόνα του κάθε θεολόγου θα καταξιώνεται μέσα στην Εκκλησία. Έτσι, η εικόνα κάθε αδελφού θα αναστηλώνεται. Έτσι, η ζωή όλων μας θα είναι μια ασίγαστη δοξολογία. Θα είναι μια αιώνια Κυριακή της Ορθοδοξίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου