ΜΕΤΑ-ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΩΝ ΑΚΑΡΔΩΝ
(ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ, ΜΕΡΟΣ 4ο)
Από τον W.D. James
Ο C.S. Lewis ήταν ρεαλιστής με διπλή έννοια: κατανοούσε την πραγματικότητα της εξουσίας και κατανοούσε την πραγματικότητα της ηθικής.
Το 1944, γράφοντας στην Κατάργηση του Ανθρώπου, είδε ότι βρισκόμασταν ήδη στην άκρη του γκρεμού ενός μετα-ανθρώπινου (ο όρος του) ή ενός διανθρώπινου μέλλοντος.
Δεν γοητεύτηκε από καμία «προοδευτική» ιδεολογία ότι αυτό θα ήταν εντάξει. Στην πραγματικότητα, είχε πολύ καλούς λόγους να σκέφτεται διαφορετικά.
Η γνώση είναι δύναμη
Ο Φράνσις Μπέικον (1561-1626) διακήρυξε περίφημα ότι «η γνώση είναι δύναμη», εννοώντας ότι η σύγχρονη επιστημονική γνώση αντιπροσώπευε τη δύναμη του «ανθρώπου» πάνω στη «φύση». Ο Lewis κατάλαβε αυτή τη δύναμη και επίσης κατάλαβε ότι η αισιοδοξία του Μπέικον ήταν αφελής.
Προαναγγέλλοντας μερικές από τις καλύτερες παρατηρήσεις του Μισέλ Φουκώ (1926-1984) (ο οποίος δεν ήταν υπερασπιστής του Φυσικού Νόμου, αυτό που ο Lewis ονόμασε Τάο), κατάλαβε ότι η γνώση δεν λειτουργεί σε ένα περιβάλλον χωρίς εξουσία. Η γνώση ως δύναμη δεν εξυπηρετούσε κάποιον αφηρημένο «άνθρωπο» ή «ανθρωπότητα».
Στην πραγματικότητα, ο Lewis κάνει μια διπλή παρατήρηση σχετικά με τις λειτουργίες της εξουσίας και της ανθρωπότητας. Πρώτον, «Αυτό που ονομάζουμε δύναμη του ανθρώπου είναι», γράφει, «στην πραγματικότητα, μια δύναμη που κατέχουν μερικοί άνθρωποι από την οποία μπορούν, ή όχι, να επιτρέψουν σε άλλους ανθρώπους να επωφεληθούν» (Lewis 1974, 54). Ωχ! Εννοείτε ότι μερικοί άνθρωποι θα ασκήσουν αυτή τη γνώση / δύναμη και μπορεί να μην τη χρησιμοποιήσουν για το κοινό καλό της κοινότητας ή του είδους; Ναι. Στην πραγματικότητα, πιθανότατα δεν θα το κάνουν. Σπάνια το κάνουν. Αυτά όσον αφορά τη «σωστή πλευρά της ιστορίας».
Δεύτερον, δεδομένου ότι αυτή η εξουσία «πάνω στη φύση» επεκτείνεται και στην εξουσία πάνω στα ανθρώπινα όντα (επειδή είμαστε μέρος της φύσης), «αυτό που ονομάζουμε δύναμη του ανθρώπου πάνω στη φύση αποδεικνύεται ότι είναι μια εξουσία που ασκείται από μερικούς ανθρώπους πάνω σε άλλους ανθρώπους με τη φύση ως όργανό της» (Lewis 1974, 55). Διπλός καναπές!
Έτσι, όταν πάμε στο σχεδιασμό μελλοντικών ανθρώπων, δεν θα αποφασίσουμε συλλογικά για το πώς πρέπει να πάει αυτό; Με κανέναν τρόπο. Κάποιοι θα αποφασίσουν για άλλους.
Στο βαθμό που οι αποφάσεις λαμβάνονται από τους πλούσιους, δεν είμαστε όλοι εξίσου πλούσιοι. Στο βαθμό που οι αποφάσεις λαμβάνονται από τους τεχνοκράτες, δεν είμαστε εξίσου ειδικοί.
Στο βαθμό που η απόφαση λαμβάνεται πολιτικά, δεν έχουμε ίση πολιτική εξουσία. Όπως και να το κόψετε, η δύναμη χρησιμοποιείται από μερικούς έναντι άλλων. Αυτό είναι το νόημα του να το κερδίσεις.
Το αποτέλεσμα της λήψης της ανθρώπινης φύσης στα τεχνολογικά μας χέρια θα αποδειχθεί περισσότερο σαν: «Η κατάκτηση της φύσης από τον άνθρωπο, αν πραγματοποιηθούν τα όνειρα κάποιων επιστημονικών σχεδιαστών, σημαίνει την κυριαρχία μερικών εκατοντάδων ανθρώπων πάνω σε δισεκατομμύρια επί δισεκατομμυρίων ανθρώπων...
Κάθε νέα δύναμη που κερδίζει ο άνθρωπος είναι επίσης μια δύναμη πάνω στον άνθρωπο» (Lewis 1974, 58). Τα «δισεκατομμύρια επί δισεκατομμυρίων» αντικατοπτρίζουν την αντίληψη του Lewis ότι όποτε αυτή η δύναμη επιλέγεται να χρησιμοποιηθεί, όλα τα ανθρώπινα όντα που γεννιούνται μετά από αυτό το σημείο είναι τεχνουργήματα: έχουν σχεδιαστεί για να είναι ό, τι η πρώτη γενιά αυτού που ο Lewis αποκαλεί «Ελεγκτές» επιθυμούσε να είναι. Ακούγεται αόριστα οικείο;
Ο Lewis το είδε αυτό πριν από 80 χρόνια. Πάντα αισθάνομαι πραγματικά ηλίθιος όταν κάτι με χτυπάει ως μια μεγάλη συνειδητοποίηση και στη συνέχεια ανακαλύπτω ότι οι άνθρωποι πριν από 50 ή 100 χρόνια είπαν ότι εδώ είμαστε.
Αυτό μου έχει συμβεί αμέτρητες φορές τα τελευταία 10 χρόνια. Εγώ, ή ίσως εμείς, ρωτάμε: γιατί δεν ακούσαμε; Επειδή, προφανώς, είμαστε μάλλον πυκνοί.
Πώς το είδε αυτό ο Λιούις να παίζει; Γράφει: «Το τελικό στάδιο είναι όταν ο άνθρωπος με ευγονική, με προγεννητική προετοιμασία και με εκπαίδευση και προπαγάνδα βασισμένη σε μια τέλεια εφαρμοσμένη ψυχολογία, έχει αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο του εαυτού του» (Lewis 1974, 59).
Έχουμε προσθέσει μόνο στο οπλοστάσιο από την εποχή του Lewis, ειδικά με τη γενετική επιστήμη και τις πιο ισχυρές τεχνικές ψηφιακής επιτήρησης.
Πέρα από το καλό και το κακό
Στο προηγούμενο δοκίμιο εξετάσαμε αυτό που ο Lewis θεωρούσε ως τη μόνη συνεπή προσέγγιση στο θέμα του υπαρξιακού ολοκληρωτισμού: οι Conditioners θα απέρριπταν κάθε ανησυχία για την «αξία» ως αξίες που ήταν συνδεδεμένες με την ανθρώπινη φύση μας, η οποία επρόκειτο να αποτελέσει αντικείμενο του ελέγχου τους.
Μπορούσαν απλώς να λειτουργήσουν, όπως το έθεσε ο Νίτσε, πέρα από το καλό και το κακό: μπορούσαν απλώς να ακολουθήσουν τη θέλησή τους ή την κλίση τους χωρίς καμία προσπάθεια να δικαιολογήσουν ηθικά τις αποφάσεις τους.
Ο Lewis διευκρινίζει: «Σε μερικούς θα φανεί ότι εφευρίσκω μια πλασματική δυσκολία για τα Conditioners μου. Άλλοι, πιο απλοϊκοί, επικριτές μπορεί να ρωτήσουν: "Γιατί πρέπει να υποθέσετε ότι θα είναι τόσο κακοί άνθρωποι;"
Αλλά δεν τους υποθέτω κακούς ανθρώπους. Μάλλον, δεν είναι καθόλου άνδρες (με την παλιά έννοια). Είναι, αν θέλετε, άνθρωποι που έχουν θυσιάσει το μερίδιό τους στην παραδοσιακή ανθρωπότητα προκειμένου να αφοσιωθούν στο καθήκον να αποφασίσουν τι θα σημαίνει εφεξής «Ανθρωπότητα».
Το "καλό" και το "κακό", που εφαρμόζονται σε αυτά, είναι λέξεις χωρίς περιεχόμενο: γιατί από αυτές προέρχεται εφεξής το περιεχόμενο αυτών των λέξεων» (Lewis 1974, 63).
Για αυτούς τους Conditioners, οι οποίοι έχουν υψωθεί πάνω από την «ανθρωπότητα» για να κατασκευάσουν την «ανθρωπότητα» στο εξής, «Όλα τα κίνητρα που διεκδικούν οποιαδήποτε εγκυρότητα εκτός από εκείνη του συναισθηματικού τους βάρους σε μια δεδομένη στιγμή τους έχουν απογοητεύσει».
Και περαιτέρω, «Όταν όλα όσα λένε "είναι καλό" έχουν καταρριφθεί, αυτό που λέει "θέλω" παραμένει» (Lewis 1974, 65). Ω, ας ακούσουμε! Βοηθά να εξηγήσουμε πολλά για να συνειδητοποιήσουμε ότι οι αφέντες μας δεν είναι πραγματικά άνθρωποι!
Ας ξετυλίξουμε γιατί ο Lewis το ισχυρίζεται αυτό. Αν οι Conditioners είχαν παραμείνει μέσα στις λειτουργίες της «παραδοσιακής αξίας», του Τάο, του συνόλου των αξιών που απαιτούνται για την ανθρώπινη άνθηση, δεν θα μπορούσαν να έχουν ξεκινήσει με συνέπεια να αναμορφώσουν την ίδια την ανθρωπότητα. Οι κανόνες συνδέονται με την ανθρώπινη φύση.
Το να επιδιώκεις να πας πέρα από την ανθρώπινη φύση είναι, εξ ορισμού στη σκέψη του Lewis, να πηγαίνεις πέρα από τις αξίες. Οι Conditioners θα είναι πράγματι τολμηροί δημιουργοί. Ο Νίτσε είχε προφητεύσει, όταν κινούμαστε πέρα από τον άνθρωπο, σε αυτό που αποκαλούσε υπεράνθρωπο (τον υπεράνθρωπο): «δεν θα χρειαστεί να γίνουμε θεοί;»
Όταν πρόκειται για το σχεδιασμό της ανθρώπινης φύσης, δεν υπάρχει «καλό» ή «κακό», επειδή αυτοί οι όροι έχουν νόημα μόνο δεδομένης της ανθρώπινης φύσης.
Ναι, πράγματι, οι Conditioners είναι θεοί. Σε αντίθεση με τον Θεό, σύμφωνα με τις συνεπείς παραδοσιακές αφηγήσεις, δεν υπάρχει τίποτα στο να είσαι θεός που να απαιτεί να προσέχεις το καλό της δημιουργίας σου: μόνο να είναι όπως θέλεις.
Ως εκ τούτου, ο Lewis θρηνεί, «η τελική κατάκτηση του ανθρώπου έχει αποδειχθεί ότι είναι η κατάργηση του ανθρώπου» (Lewis 1974, 64). «Τη στιγμή, λοιπόν, της νίκης του ανθρώπου πάνω στη φύση, βρίσκουμε ολόκληρη την ανθρώπινη φυλή υποταγμένη σε μερικούς μεμονωμένους ανθρώπους, και εκείνα τα άτομα να υπόκεινται σε αυτό που είναι καθαρά "φυσικό" - στις παράλογες παρορμήσεις τους [ό, τι τυχαίνει να θέλουν]» (Lewis 1974, 67).
Κατά ειρωνικό τρόπο, «όλες οι φαινομενικές ανατροπές της φύσης δεν ήταν παρά τακτικές αποσύρσεις» (Lewis, 1974, 68). Επιστρέφοντας απλώς στη θέλησή τους, αυτοί οι «θεοί» θα έχουν επιτρέψει σε λίγη «φύση» να θριαμβεύσει πάνω στο είδος.
Ας επιστρέψουμε στην αρχική διατύπωση του Πλάτωνα για την αρχιτεκτονική της ψυχής: το κεφάλι (λόγος) που κατευθύνει το στομάχι (πάθη) μέσω της καρδιάς (ηθικό συναίσθημα). Καθώς ο Lewis απεικονίζει τη μετα-ανθρώπινη κατάσταση, θα είναι το στομάχι (τα πάθη, οι κλίσεις της θέλησης) των ισχυρών που έχουν έρθει να κυβερνήσουν το κεφάλι καταργώντας την καρδιά! Παρακαλώ αφήστε το να βυθιστεί για μια στιγμή.
Η μετα-ανθρώπινη κατάσταση είναι μετα-ανθρώπινη!! Αυτό σημαίνει όχι μόνο από την άποψη της «βιολογίας» μας, αλλά και της «ψυχολογίας» μας, της «ηθικής» και οτιδήποτε εννοούμε με την «ανθρωπιά» μας.
Μπορεί ένας άνθρωπος να επιθυμεί συνεχώς να είναι «μετα-άνθρωπος»; Νομίζω ότι ο Lewis δεν πίστευε. Πρέπει να διακατέχεστε από κάποια παράλογη παρόρμηση και αυτή η παρόρμηση θα έρθει να καθορίσει τι είστε εσείς και όλοι οι άλλοι από εδώ και πέρα.
Αυτό συμπίπτει επίσης, σε μια πιο σύγχρονη διατύπωση, με το πώς ο Πλάτων είχε κατανοήσει την «τυραννία»: τα πάθη (έρως) ενός ατόμου ή ενός καθεστώτος που κυριαρχεί στο σύνολο. Αυτό είναι επίσης χρήσιμο για την πληρέστερη κατανόηση του σύγχρονου ολοκληρωτισμού.
Ο Lewis επικεντρώνεται στη μηχανική του δυναμικού λειτουργού εδώ. Παρατηρεί: «Μειώνουμε τα πράγματα σε απλή Φύση για να τα "κατακτήσουμε"» (Lewis 1974, 71). Υποβιβάζοντας τα πράγματα σε «απλή φύση», ο Lewis εννοεί να τα βλέπει υπό την αιγίδα της Technik.
"Αλλά μόλις κάνουμε το τελικό βήμα της μείωσης του δικού μας είδους στο επίπεδο της απλής Φύσης, η όλη διαδικασία αποβάλλεται..." (Lewis 1974, 71).
Εκφράζεται πιο πεζά, «αν ο άνθρωπος επιλέξει να μεταχειριστεί τον εαυτό του ως πρώτη ύλη, πρώτη ύλη θα είναι. όχι πρώτη ύλη για χειραγώγηση, όπως στοργικά φανταζόταν, από τον εαυτό του, αλλά από απλή όρεξη, δηλαδή απλή Φύση, στο πρόσωπο των απο-ανθρωποποιημένων Conditioners του» (Lewis 1974, 73).
Για να μην νομίζουμε ότι αυτό θα ήταν κάποιο μελλοντικό γεγονός, ας σκεφτούμε μια στιγμή. Όλες οι «ανθρωπιστικές επιστήμες» κάνουν ακριβώς αυτό: ιατρική, ψυχολογία, οικονομία, πολιτικές επιστήμες, κοινωνιολογία, ανθρωπολογία κ.λπ.
Όπως επεσήμανε ο Lewis στην εναρκτήρια διάλεξή του στο Cambridge που εξετάσαμε στο δοκίμιο 2, αυτό έχει ήδη συμβεί: στην πραγματικότητα, ο Lewis το πήρε ως τον ορισμό του τι ξεκίνησε τη σύγχρονη, μεταχριστιανική, Δύση.
Είμαστε ήδη στη μετα-ανθρώπινη κατάσταση!! Τόσο καλός είναι ο Lewis και πόσο καλό είναι αυτό το βιβλίο!
Το Τάο, πάλι
Πώς, αν είναι ακόμη δυνατό, οι άρχοντες και οι κυβερνώμενοι, οι Conditioners και οι εξαρτημένοι σε αυτή την περίπτωση, να τεθούν σε ισότιμη βάση; Ο Lewis ισχυρίζεται ότι αυτό είναι δυνατό μόνο με την επίκληση του Τάο, του Φυσικού Νόμου, του νόμου της κοινής ανθρώπινης φύσης μας. «Μόνο το Τάο», ισχυρίζεται, «παρέχει έναν κοινό ανθρώπινο νόμο δράσης που μπορεί να υπερισχύσει των κυβερνώντων και των κυβερνώντων εξίσου» (Lewis 1974, 73). Εξηγεί: «Στο ίδιο το Τάο, όσο παραμένουμε μέσα σε αυτό, βρίσκουμε τη συγκεκριμένη πραγματικότητα στην οποία το να συμμετέχουμε σημαίνει να είμαστε πραγματικά άνθρωποι: η πραγματική κοινή βούληση και ο κοινός λόγος της ανθρωπότητας, ζωντανός και μεγαλώνοντας σαν δέντρο, και διακλαδιζόμενος, καθώς η κατάσταση ποικίλλει, σε όλο και νέες ομορφιές και αξιοπρεπείς εφαρμογές» (Lewis 1974, 74-75).
Αυτή είναι η μόνη εναλλακτική λύση που βλέπει ο Lewis στην «κυριαρχία των Conditioners πάνω στο εξαρτημένο ανθρώπινο υλικό, τον κόσμο της μετα-ανθρωπότητας...» (Lewis 1974, 75).
Ποια είναι η σωστή στάση του «Ανθρώπου» απέναντι στη «Φύση» σύμφωνα με το Τάο; Σύμφωνα με τον Lewis, «Για τους σοφούς της αρχαιότητας το βασικό πρόβλημα ήταν πώς να προσαρμόσουν την ψυχή στην πραγματικότητα και η λύση ήταν η γνώση [ως σοφία, όχι ως Technik], η αυτοπειθαρχία και η αρετή.
Για τη μαγεία και την εφαρμοσμένη επιστήμη [τις οποίες ο Lewis ηθικά εξισώνει μεταξύ τους] το πρόβλημα είναι πώς να υποτάξουμε την πραγματικότητα στις επιθυμίες των ανθρώπων: η λύση είναι μια τεχνική...» (Lewis 1974, 77). Εδώ και καιρό σκέφτομαι ότι αυτή είναι η ουσιαστική υπαρξιακή μας απόφαση.
Είμαι εγώ υπεύθυνος ή η πραγματικότητα είναι υπεύθυνη; Πρέπει να επιδιώξω θεμελιωδώς να διαμορφώσω τον κόσμο σύμφωνα με τη θέλησή μου ή να προσπαθήσω να πειθαρχήσω και να εκπαιδεύσω τη θέλησή μου ώστε να συμμορφώνεται με τον κόσμο (που για μένα, είναι πρωτίστως υπερβατική πραγματικότητα);
Μπορούμε να δούμε τη «νεωτερικότητα» ως την προσπάθεια απάντησης και δράσης της πρώτης πρότασης, την αντιμοντέρνα ως επιβεβαίωση της δεύτερης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου