Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ ΤΥΡΑΝΝΙΑ ΠΟΥ ΑΣΚΕΙ ΣΗΜΕΡΑ Ο «ΓΚΛΟΜΠΑΛΙΣΜΟΣ»....

Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΟΥ «WOKE CAPITALISM»
ΤΟ ΝΕΟ PLACEBO ΤΟΥ ΥΠΕΡΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ

Του Λεωνίδα Χ. Αποσκίτη*

«…ο καταναλωτισμός μπορεί να δημιουργήσει έναν νέο ‘’τεχνητό-φασισμό’’, που θα μπορούσε να υλοποιηθεί μόνον υπό τον όρο να ονομάζεται αντιφασισμός… χρησιμοποιώντας μια αυταπάτη ψευδαίσθησης, δηλαδή τα ατομικά δικαιώματα.»

Πιερ Πάολο Παζολίνι

Ο μεγάλος Ιταλός σκηνοθέτης Πιερ Πάολο Παζολίνι είχε προείδει πριν από μισό αιώνα, στο φόρτε του Ψυχρού Πολέμου, αυτό που πολλοί από εμάς δεν θέλουν να το δουν σήμερα, στην εποχή του Great Reset: ότι από τον φασισμό δεν πρόκειται να ξεμπλέξουμε, γιατί δεν ήταν απλώς ένα επεισόδιο του μεσοπολέμου, αλλά ένα εγγενές σύμπτωμα της δυτικής νεωτερικότητας. 

Έλεγε χαρακτηριστικά σε μια επιστολή του στον συγγραφέα Αλμπέρτο Μοράβια, το 1973, ότι οι δυτικές ελίτ χρησιμοποιούν έναν ανύπαρκτο εχθρό, τον «τελειωμένο φασισμό», για να αποπροσανατολίσουν τις μάζες ενώ ο καταναλωτικός φασισμός επεκτείνεται ύπουλα, διαφθείροντας εντελώς την παρακμιακή δυτική κοινωνία.

Σήμερα το τυχοδιωκτικό, χρηματιστηριακό, κεφάλαιο, ελέγχοντας πλήρως τα διεθνή ΜΜΕ, έχει εργαλειοποιήσει τον φασισμό «της προόδου», επιταχύνοντας την διάλυση του κοινωνικού ιστού και δημιουργώντας ιδιώτες-καταναλωτές χωρίς καμμιά ιστορική συνείδηση. 

Η προκαλούμενη απουσία εσωτερικού νοήματος και η πλειοδοσία σε ευτελείς ανάγκες από την καθημερινή πλύση εγκεφάλου κατάφερε σε μικρό χρονικό διάστημα να γίνει ο λαός «εξαχρειωμένος, γελοίος, τερατώδης, εγκληματικός», όπως προέβλεπε ο Παζολίνι.

Έτσι μπόρεσε να επιβληθεί μια υπερ-φιλελεύθερη ιδεολογία, η οποία έχει στόχο να εξοστρακίσει κάθε αποκλίνουσα άποψη από το καθεστώς της «πολιτικής ορθότητας» ως …φασιστική, ρατσιστική ή λαϊκιστική. 

Η ιδεολογική τυραννία που ασκεί σήμερα το επίσημο αφήγημα του «γκλομπαλισμού», της «ανάπτυξης» και της «προόδου» θυμίζει τις συνεδριάσεις των ιεροεξεταστών και των ακραίων πολιτικών σεχτών του παρελθόντος. Και συχνά τις ξεπερνάει.

Ο Πολωνός κοινωνιολόγος Ζίγκμουντ Μπάουμαν (1925-2017) με την διεισδυτική του ματιά στα προβλήματα που έχει προκαλέσει η παγκόσμια διάχυση της νεωτερικότητας θεωρούσε την εποχή που ζούμε ως «ρευστή νεωτερικότητα». 

Σήμερα, έλεγε, οι εξουσιαστικές δομές είναι ρευστές και διαχέονται μέσα στην κοινωνία από διάφορα «κανάλια» της καθημερινότητας. Βασικό ρόλο σ’ αυτή την αόρατη διάρθρωση της εξουσίας παίζει η πρακτική εφαρμογή της «πολιτικής ορθότητας». 

Αυτός ο μηχανισμός έχει εμπεδωθεί από τις ελίτ και την μιντιακή προπαγάνδα τόσο πολύ πλέον, με αποτέλεσμα περισσότερο να εσωτερικεύεται παρά να επιβάλλεται. 

Όροι, όπως «πολυπολιτισμικότητα»… «τέταρτη βιομηχανική επανάσταση»… «διαφορετικότητα»… «πράσινη ατζέντα»… και άλλοι, λειτουργούν πλέον σαν άρθρα ενός συμβόλου μιας θρησκευτικής πίστης, τα οποία όλοι οφείλουν να ασπάζονται. 

Ισχυρά συστημικά κέντρα και προσωπικότητες, όπως ο Κλάους Σβαμπ, ιδρυτής του WEF (Νταβός), παίζουν κεντρικό ρόλο στην προώθηση αυτών των ιδεών και αντιλήψεων.

Stakeholder Capitalism (Συμμετοχικός Καπιταλισμός)

Μετά την κρίση του 2008, οι ηγέτες των επιχειρήσεων και της υψηλής οικονομίας στις ΗΠΑ και την Ευρώπη έγιναν οι «κακοί» της κοινωνίας, μέσα σε μια παγκόσμια τάξη πραγμάτων που αλλάζει με ταχείς ρυθμούς. 

Ανερχόμενες δυνάμεις, όπως η Κίνα και η Ινδία, αλλάζουν την δυτική ατζέντα για την παγκοσμιοποίηση και την παγκόσμια αρχιτεκτονική ασφάλειας. 

Η κρίση του Covid-19, σε συνδυασμό με τη φθίνουσα πίστη του κοινού τόσο στις κυβερνήσεις όσο και στις επιχειρήσεις, ενίσχυσε τους φόβους των δυτικών ελίτ για την πλήρη απαξίωση του «καταστροφικού καπιταλισμού» στα μάτια των πολιτών στις δυτικές «δημοκρατίες» και την ριζοσπαστικοποίησή τους.

Η Δύση, η οποία έχει περάσει την ημερομηνία λήξης της -η παρακμή της έχει αρχίσει από τον προηγούμενο αιώνα-, προσπαθεί να σώσει την δική της «κανονικότητα» είτε με τα όπλα -πόλεμοι στην Μέση Ανατολή, με Ρωσία, επέκταση του ΝΑΤΟ κ.λπ.- είτε εφαρμόζοντας νέους κανόνες soft power (ήπιας ισχύος) για να προσελκύσει τους νέους.

Για τον λόγο αυτόν ο τουρμπο-καπιταλισμός χρησιμοποιεί τα ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης, της «αειφόρου ανάπτυξης» και των «έμφυλων ταυτοτήτων» για να αποκοιμίσει τις μάζες με το παραμύθι μιας «μεταφυλετικής» τεχνοκρατίας, και να γίνει ξανά αρεστός.

Η Πανδημία τους έδωσε την ευκαιρία να εφαρμόσουν ένα ολοκληρωτικό κοινωνικό απαρτχάϊντ με την απομόνωση και τιμωρία των «μη συμμορφούμενων».

Για να μπορέσουν, όμως, να συνεχίσουν οι δυτικές ελίτ το δικό τους ηγεμονικό σχέδιο της καπιταλιστικής νέας τάξης, τώρα που έγινε καταφανές ότι η «παγκοσμιοποίησή» τους ήταν αποτυχημένη, πρέπει να πείσουν ότι έχουν ένα επιχειρηματικό όραμα που βλέπει πέρα από τα κέρδη. 

Έτσι, με το «όραμα» του τεχνολογισμού-επιστημονισμού προσπαθεί να αναβαθμισθεί ο «νεοφιλελεύθερος μονόδρομος» των προηγούμενων δεκαετιών (ΤΙΝΑ: There Is No Alternative) σε μια επιχειρηματικότητα που θέλει να εμφανίζεται ότι λαμβάνει υπ’ όψιν της όλα τα ενδιαφερόμενα κοινωνικά μέρη.

Αυτός ο «φιλάνθρωπος» καπιταλισμός θέλει οι επιχειρήσεις να εμπλέκονται περισσότερο στις κρατικές υποθέσεις σε όλα τα κοινωνικά ζητήματα και να συμβάλλουν στην επίτευξη περιβαλλοντικών στόχων.

Έτσι, σχεδόν έναν αιώνα αφότου οι οικονομικές ελίτ ξεκίνησαν τις συγκεντρώσεις παγκόσμιων ηγετών, στελεχών και επενδυτών στο Νταβός, για πρώτη φορά ακούστηκε φέτος ότι οι επιχειρήσεις θα πρέπει να υπηρετούν την κοινωνία... και ότι οι εταιρείες δεν πρέπει να υπάρχουν μόνο για να αποκομίζουν κέρδη οι ιδιοκτήτες τους! 

Σε ένα βιβλίο που προσφερόταν δωρεάν στον χώρο της «μάζωξης» στο Νταβός (22-26 Μαΐου), ο Κλάους Σβαμπ μαζί με τον Peter Vanham εξέφραζαν την βεβαιότητά τους ότι το όραμά τους για τον «συμμετοχικό καπιταλισμό» έρχεται η ώρα να «δικαιωθεί». («Συμμετοχικός Καπιταλισμός», Εκδ. Λιβάνη, Φεβρ. 2022)

Πρόκειται για ένα, σαφώς παραπλανητικά διατυπωμένο, «κοινωνικό συμβόλαιο» για να προσελκύσει τη νεολαία, χρηματοδοτούμενο από «Φιλάνθρωπους» όπως ο Μπιλ Γκέητς.

Όπως προτείνει ο Κλάους Σβαμπ στο «Μανιφέστο» του, ο καπιταλισμός (για να σωθεί) πρέπει να γίνει από μετοχικός… συμμετοχικός: «Οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν σήμερα μια υπαρξιακή επιλογή. 

Είτε θα αγκαλιάσουν ολόψυχα τον ‘’συμμετοχικό καπιταλισμό’’ (stakeholder capitalism)… με το να κάνουν ενεργά βήματα για τη επίτευξη των κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων, είτε θα προσκολληθούν σε έναν ξεπερασμένο ‘’καπιταλισμό των μετόχων’’ που δίνει προτεραιότητα στα βραχυπρόθεσμα κέρδη και την προσοδοθηρία…».

Όπως τονίζει ο Γερμανός γκουρού της ψηφιακής καπιταλιστικής δυστοπίας που ανησυχεί για το μέλλον της «ελεύθερης αγοράς», την οποία θεωρεί απαραίτητη για την «πρόοδο»: «Οι σημερινοί Millennials δεν αποδέχονται το γεγονός ότι οι εταιρείες θα πρέπει να επιδιώκουν κέρδη εις βάρος της περιβαλλοντικής και κοινωνικής ευημερίας».

Πριν, όμως, από το WEF, οι διευθύνοντες σύμβουλοι (CEO) της Business Roundtable (Επιχειρηματικής Στρογγυλής Τράπεζας), οι κορυφαίοι του αμερικανικού οικονομικού κατεστημένου, ανησυχούντες ότι ο καπιταλισμός με την σημερινή μορφή του έφθασε στα όριά του εδώ και καιρό, ανακοίνωσαν ότι προτίθενται να προωθήσουν μια οικονομική μεταρρύθμιση «εκ των έσω» για να επιζήσει το σύστημα… 

Ανάμεσα στους υπογράφοντες ήταν οι διευθύνοντες σύμβουλοι της ΙΒΜ (Ginni Rometty), της Vanguard (Mortimer J. Buckley), της Johnson & Johnson (Alex Gorsky), της JP Morgan Chase (Jamie Dimon), της Amazon (Jeff Bezos) κ.ά.

Όπως τονίζουν αυτοί οι «επαναστάτες» του χρήματος: «Ο μόνος τρόπος για να σωθεί ο καπιταλισμός είναι… να ενσωματώσουμε κοινωνικές, περιβαλλοντικές και διοικητικές παραμέτρους στα επίσημα συστήματα αναφοράς και ελέγχου των επιχειρήσεων».

Μια εβδομάδα νωρίτερα από το φετινό Νταβός, σε ομιλία του στο συνέδριο των FINANCIAL TIMES στο Λονδίνο, ο Stuart King, επικεφαλής υπεύθυνων επενδύσεων του HSBC Asset Management, αναφέρθηκε στους δείκτες για θέματα περιβάλλοντος, κοινωνίας και εταιρικής διακυβέρνησης, που καταγράφουν μακροπρόθεσμες στρατηγικές, τις οποίες οι επενδυτές πρέπει να λαμβάνουν υπ’ όψιν. (ESG Index: Environmental, Social and Governance)

Σύμφωνα με την λογική του «Stakeholder» καπιταλισμού, οι επενδυτές πρέπει να ενθαρρύνουν έναν πιο περιβαλλοντικά υπεύθυνο καπιταλισμό, την μετάβαση σε τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και τους στόχους μιας βιώσιμης ανάπτυξης, που έχει θέσει ο ΟΗΕ με την Agenda 2030. 

Ο «συμμετοχικός καπιταλισμός» είναι η τελευταία προσπάθεια των δυτικών, πρώην αποικιοκρατικών δυνάμεων, να διασωθούν μέσα από την μεγαλύτερη ανακατανομή κεφαλαίων στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Ένα επικίνδυνο placebo

Η στρατηγική του «πράσινου (οικολογικού) ξεπλύματος» (greenwashing - η παραπλάνηση του κοινού σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνουν οι επιχειρήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος) είναι μια στρατηγική επικοινωνίας και μάρκετινγκ που υιοθετείται από εταιρείες και άλλους οργανισμούς. 

Συνίσταται στο να προωθεί οικολογικές ανησυχίες προκειμένου να χαλκεύσει έτσι μια οικολογική εικόνα του προϊόντος στην αγορά. Αλλά υπάρχει κάτι πιο «μουλωχτό», υποκριτικό, ακόμη και επιβλαβές placebo που έχει αρχίσει να γίνεται της μόδας: ο «woke καπιταλισμός».

Ο νεολογισμός «woke καπιταλισμός» αναφέρεται στις προσπάθειες των εταιρειών να δείξουν την υποστήριξή τους σε γενικά, εκτός των οικολογικών, «προοδευτικούς» σκοπούς (όπως το μεταναστευτικό, οι ΛΟΑΤΚΙ, κ.λπ.). Μια εταιρεία προσποιείται ότι υιοθετεί και χρηματοδοτεί προοδευτικές αξίες προκειμένου να προωθήσει δωρεάν τα προϊόντα της και να διατηρήσει την επιρροή της στην κοινωνία.

Μάλιστα, όπως αναρωτιέται η χειμερινή έκδοση του 2021 της Oxford Review of Economic Policy: «Καπιταλισμός - τι έχει πάει στραβά, τι πρέπει να αλλάξει και πώς μπορεί να διορθωθεί;». 

Η δομική αβεβαιότητα ταλανίζει τη λήψη οικονομικών αποφάσεων -χρειαζόμαστε καλύτερα σχεδιασμένους θεσμούς γιατί τα άτομα είναι πολύ πιο περίπλοκα από οικονομικά αυτόματα που ανταποκρίνονται σε σήματα τιμών. 

Τα οικονομικά μοντέλα που αγνοούν όλα αυτά οδηγούν σε έναν υποβαθμισμένο καπιταλισμό, σε στασιμότητα του βιοτικού επιπέδου και σε αύξηση του λαϊκισμού ως απάντηση.

Η έννοια «woke» (γουόκ) -woke καπιταλισμός, woke πολίτες, woke κουλτούρα- χρησιμοποιείται στο λεξιλόγιο «της μόδας» (mainstream) με αυξανόμενη συχνότητα τα τελευταία χρόνια, από το 2015, όταν ο μπλόγκερ Ross Douthat ήταν ο πρώτος που επινόησε τον όρο «woke capitalism» στους New York Times. 

Αυτή η τάση προς την εταιρική wokeness γίνεται όλο και πιο δημοφιλής σε όλες τις πολυεθνικές της Αμερικής. Θέλουν να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι επιχειρήσεις βάσει αυτής της Μεγάλης Επανεκκίνησης (Great Reset). 

Να διασώσουν το εκμεταλλευτικό σύστημα, αλλάζοντας μόνιμα τη σχέση μεταξύ πολιτών και κράτους. Το κεφάλαιο πλέον εμπλέκεται σε σκοπούς που χρησιμοποιούν τα χρήματά σας για να προωθήσουν τις δικές τους πρωτοβουλίες. 

Οι μεγάλες εταιρείες μετατρέπονται πρόθυμα σε ενεργούς πολιτικούς βραχίονες μιας αριστερίστικης ατζέντας προκειμένου να διατηρήσουν την επιρροή τους στην ελεύθερη αγορά.

Η κουλτούρα «woke» σημαίνει νέες μόδες, νέα προϊόντα, καινούργιες διαφημιστικές καμπάνιες για τα φύλα και το περιβάλλον κι ένα σωρό φθηνά σλόγκαν (αντί για επαναστατικές αλλαγές που απειλούν το σύστημα) όπως: ομοφοβία, τρανσφοβία, ισλαμοφοβία, Gay Pride, ΛΟΑΤΚΙ, BlackLives Matter κ.ο.κ.

Το «woke» προκύπτει από τον αόριστο του ρήματος «wake», που σημαίνει «ξυπνώ, είμαι αφυπνισμένος/η».

Με την σύγχρονη έννοια, η σημασία της λέξης έχει αλλάξει πολύ και το 2017, η νέα σημασία της λέξης woke προστέθηκε επίσημα στο έγκυρο αμερικανικό λεξικό Merriam-Webster ως «κυρίως αμερικανική αργκό». 

Το λεξικό ορίζει τη λέξη ως εξής: «Ύπαρξη επίγνωσης και ενεργού προσοχής σε σημαντικά γεγονότα και ζητήματα (ιδίως σε ζητήματα φυλετικής και κοινωνικής δικαιοσύνης)».

Το woke στις μέρες μας αναφέρεται στο να είναι κανείς καλά ενημερωμένος σε πολιτικό ή πολιτιστικό επίπεδο, ιδίως όσον αφορά θέματα που αφορούν περιθωριοποιημένες κοινότητες, και περιγράφει κάποιον που έχει «αφυπνισθεί» απέναντι σε θέματα κοινωνικής αδικίας.

Η Γαλλίδα συγγραφέας Anne de Guigné, στο βιβλίο της για τον woke καπιταλισμό που κυκλοφόρησε φέτος τον Απρίλιο, αναφέρει μεγάλες επιχειρήσεις -όπως η Λουφτχάνσα, η Ντίσνεϋ, η Νεστλέ, η Λόκχηντ Μάρτιν, η L' Oréal- που, μέσα από την διαφήμιση, το Google ή το Facebook, γίνονται «βασιλικότεροι του βασιλέως» σε κηρύγματα ισότητας, επαγρύπνησης απέναντι στην αδικία στην κοινωνία και, ειδικότερα, στον ρατσισμό.

Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση της Ολλανδο-Αμερικανίδας Αγιάν Χίρσι Άλι (Ayaan Hirsi Ali), η οποία είναι παγκοσμίως γνωστή για την κριτική της στο Ισλάμ. 

Σε συνέντευξή της στο γαλλικό Le Point μίλησε για την ζημιά που προκαλείται από το wokeism, τη νέα αυτή εκδοχή δικαιωματισμού και πολιτικής ορθότητας, αυτούς που αποκαλούνται «αφυπνισμένοι». 

Όπως είπε, ο εν λόγω εμμονικός δικαιωματισμός (wokeism) μπορεί να είναι μια κοσμική θεωρία, αλλά είναι «ένα από τα πιο ολοκληρωτικά ιδεολογικά ρεύματα» και το οποίο στοχεύει τα παιδιά μας.

Οι Γάλλοι βλέπουν ξεκάθαρα το wokeism ως φορέα της αμερικανικής πολιτιστικής επιρροής. «Γάλλοι πολιτικοί, διανοούμενοι υψηλού προφίλ και δημοσιογράφοι προειδοποιούν ότι οι προοδευτικές αμερικανικές ιδέες - συγκεκριμένα για τη φυλή, το φύλο, την μετα-αποικιοκρατία - υπονομεύουν την κοινωνία τους», έγραψαν οι New York Times, τον Φεβρουάριο. 

Ανέφεραν τον υπουργό Παιδείας της Γαλλίας σχετικά με τα λεγόμενά του για την ανάγκη να καταπολεμηθεί η επιρροή από «μια πνευματική μήτρα από τα αμερικανικά πανεπιστήμια».

Ο Βρετανός φιλόσοφος Τζον Γκρέι έγραψε πρόσφατα τα εξής παράξενα αλλά διορατικά: Η άσκηση του γουοκισμού είναι η διάδοχη ιδεολογία του νεοσυντηρητισμού, μιας μοναδικά αμερικανικής κοσμοθεωρίας. 

Αυτός μπορεί να είναι ο λόγος για τον οποίο έχει γίνει μια ισχυρή δύναμη μόνο σε χώρες (όπως η Βρετανία) που είναι έντονα εκτεθειμένες στους αμερικανικούς πολιτιστικούς πολέμους. 

Σε μεγάλο μέρος του κόσμου - στις ασιατικές και ισλαμικές κοινωνίες και σε μεγάλα τμήματα της Ευρώπης, για παράδειγμα - το κίνημα woke είναι περιθωριακό και το αμερικανικό πρωτότυπό του αντιμετωπίζεται με αδιαφορία ή περιφρόνηση. 

Άλλωστε πριν από την διάδοση του wokeism, πολιτιστικές εξαγωγές των ΗΠΑ -όπως τα Big Macs ή οι ταινίες της Marvel, για παράδειγμα- είχαν ελάχιστη απελευθερωτική επιρροή.

Η μετατροπή σε όπλο (οπλοποίηση) του όρου «wokeness» είναι μέρος αυτού που κάνει η Αμερική. Είναι η αποδοχή μιας ορισμένης ποσότητας ημι-ηλίθιου, ελάχιστου κοινού παρονομαστή πολιτισμού, πέρα από την κοινή λογική. Το πρόβλημα, όμως, με την κοινή λογική, όπως είπε κάποτε ο Βολταίρος, είναι ότι δεν είναι και τόσο κοινή.

Οι μάρκες με σκοπό

Εφόσον το κίνημα «woke» έχει γίνει διεθνές, είναι απαραίτητο, για να το κατανοήσουμε, να το τοποθετήσουμε μέσα στο αμερικανικό πλαίσιο, όπου γεννήθηκε. 

Η λέξη «woke» αναφέρεται στην πολιτική ιδεολογία των γκλομπαλιστών, που τροφοδοτήθηκε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η οποία έχει περάσει από την μαύρη κουλτούρα μέχρι την κατεστημένη ειδησεογραφία χάρη στα κοινωνικά κινήματα, όπως τα #Blacklivesmatter και #Metoo, και την παγκόσμια συζήτηση για τα θέματα της διαφορετικότητας, της ισότητας και της ενσωμάτωσης!

Το παλαιότερο γνωστό παράδειγμα είναι μια συλλογή αφορισμών και ιδεών του Τζαμαϊκανού φιλοσόφου Μάρκους Γκάρβεϊ, το1923, που περιελάμβανε την επίκληση: «Wake up Africa» («Ξύπνα, Αφρική»). 

Το 1962, ένας νεαρός μαύρος μυθιστοριογράφος, ο William Melvin Kelley, γράφει ένα άρθρο για τους New York Times με τίτλο «If You 're Woke, You Dig It» (Όταν αφυπνισθείς, αρχίζεις να το ψάχνεις). Εδώ εντοπίζεται η πρώτη χρήση της λέξης «woke» με την πολιτικά συνειδητή έννοια. Το άρθρο αυτό περιέγραφε την οικειοποίηση της αφροαμερικανικής λαϊκής αγγλικής γλώσσας από τους λευκούς μπήτνικς.

Οι μαύροι Αμερικανοί, στον συνεχή αγώνα τους κατά του ρατσισμού και της κοινωνικής αδικίας, έχουν χρησιμοποιήσει τον όρο «woke» σε καίριες στιγμές της ιστορίας: «Χρειάζεται να μείνουμε οργισμένοι και να παραμείνουμε αφυπνισμένοι (woke)»!

Στην κυριολεξία, το να είσαι woke αναφέρεται στο να είσαι ξύπνιος και όχι κοιμισμένος, αλλά σε μια μετατόπιση του νοήματος σημαίνει «η πράξη του να είσαι πολύ επιτηδευμένος για το πόσο νοιάζεσαι για ένα κοινωνικό ζήτημα». 

Το λεξικό της Οξφόρδης επέκτεινε τον ορισμό της λέξης «woke», το 2017, για να την προσθέσει ως επίθετο που σημαίνει «εγρήγορση για την αδικία στην κοινωνία, ιδίως για τον ρατσισμό».

Στις 14 Ιουνίου 1965, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ έδωσε μια ομιλία στους φοιτητές στο Oberlin College με τίτλο Remaining Awake Through a Great Revolution (Παραμένοντας Ξύπνιος μέσα από μια Μεγάλη Επανάσταση):

«Δεν υπάρχει τίποτα τραγικότερο από το να κοιμάσαι στην διάρκεια μιας επανάστασης […] Ο άνεμος της αλλαγής πνέει και βλέπουμε στις μέρες μας και στην εποχή μας μια σημαντική εξέλιξη [...] Η μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζει κάθε άτομο που αποφοιτά σήμερα είναι να παραμείνει αφυπνισμένο μέσα από αυτή την κοινωνική επανάσταση».

Με ένα χρονικό άλμα φθάνουμε στο 2008, όταν η Αμερικανίδα τραγουδοποιός Erykah Badu (Έρικα Μπαντού) τραγούδησε «I stay woke» στον δημοφιλή δίσκο της Master Teacher. Τον Ιούλιο του 2012, η Badu έγραψε στο Twitter ένα μήνυμα, «Μείνετε Ξύπνιοι», σε ένδειξη αλληλεγγύης προς το ρωσικό ροκ συγκρότημα Pussy Riot, που φυλακίστηκε μετά από μια φεμινιστική διαμαρτυρία, επεκτείνοντας τον αγώνα για την κοινωνική αδικία σε ένα άλλο πλαίσιο.

Από τις 26 Φεβρουαρίου 2012 έως τις 19 Απριλίου 2015, μια αλληλουχία περιστατικών στις Ηνωμένες Πολιτείες τράβηξε την προσοχή στη μεταχείριση των νεαρών μαύρων Αμερικανών από την αστυνομία και προκάλεσε μια έκρηξη στον ακτιβισμό της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ισότητας. 

Το καλοκαίρι του 2013, αφού ο Τζωρτζ Ζίμερμαν κρίθηκε αθώος για τη δολοφονία του εφήβου Τρέϊβαν Μάρτιν, δημιουργήθηκε το hashtag #blacklivesmatter, το οποίο προέτρεπε τους Αφροαμερικανούς να παραμείνουν σε εγρήγορση για φυλετικούς αγώνες.

Ο όρος ταξίδεψε σε όλο το μήκος και το πλάτος του αμερικανικού mainstream. Το 2014, μετά την δολοφονία του Μάικλ Μπράουν από την αστυνομία στο Φέργκιουσον του Μιζούρι, διαδόθηκε το «woke» πέρα από τις μαύρες κοινότητες των ΗΠΑ.

Δεν μπορούμε, βέβαια, να μην αναφέρουμε ότι οι πολιτικές εκφράσεις αυτού του σλόγκαν απορρέουν από το μήνυμα του Μάλκολμ Χ: «Το μεγαλύτερο λάθος του κινήματος ήταν ότι προσπαθούσε να οργανώσει έναν κοιμισμένο κόσμο γύρω από συγκεκριμένους στόχους. Πρέπει πρώτα να περιμένεις να ξυπνήσει ο κόσμος και μετά θα υπάρξει δράση».

Μια επισκόπηση των λέξεων-κλειδιών της Google δείχνει ότι η αναζήτηση για την σημασία της «wokeness» αυξήθηκε μετά το 2015 με φράσεις όπως «defining woke», «woke meme», «woke urban» και «woke define» που χρησιμοποιήθηκαν.

Μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016, η φράση Black Lives Matter είχε αναρτηθεί στο Twitter περισσότερες από 30 εκατομμύρια φορές. Η φράση «stay woke» απέκτησε δύναμη και έγινε σύμβολο του κινήματος και του ακτιβισμού. 

Το «stay woke» έγινε ο γενικός σκοπός για κινήματα όπως το #blacklivesmatter (καταπολέμηση του ρατσισμού), το κίνημα #MeToo (καταπολέμηση του σεξισμού και της σεξουαλικής κακοποίησης) και το κίνημα #NoBanNoWall (καταπολέμηση του ρατσισμού κατά των μεταναστών και των προσφύγων).

Σε μια διαταραγμένη περίοδο για τον δυτικό κόσμο όπου οι έννοιες έχουν έρθει ανάποδα, ο ξεριζωμός θεωρείται «απελευθερωτικός» και η ανεργία «εργασιακή κινητικότητα», η κουλτούρα «woke» (της «αφύπνισης») επεκτείνεται πλέον σ’ ένα ευρύτερο φάσμα: λογοκρισία στην ιστορία, στην τέχνη και στο σύνολο της πολιτιστικής έκφρασης - ασφυκτική πολιτική ορθότητα - αποκαθήλωση αγαλμάτων - «ηθική» αστυνόμευση της «ρητορικής μίσους» - φανατισμός της πολυπολιτισμικότητας.

Οι «woke» ακτιβιστές πολύ λίγο ενδιαφέρονται για αξιακά ουδέτερους κανόνες όπως η ελευθερία του λόγου... δεν υπάρχει μέση λύση γι’ αυτούς, ούτε μετριοπάθεια. Θέλουν να καταδικάσουν τις αντίθετες απόψεις σε σιωπή και ν’ ακυρώσουν τους εκφραστές τους κοινωνικά.

Όλο και περισσότερο θυμίζουν την στάση του πρώην προέδρου των ΗΠΑ, Τζωρτζ Μπους (υιού), που είπε ότι «είτε είσαστε μαζί μας, είτε εναντίον μας».

Οι πολυεθνικές εκμεταλλεύονται αυτή την αριστερή πολιτική ιδεολογία για να πλησιάσουν το καταναλωτικό κοινό των Millennials (γεννηθέντες μεταξύ 1980-2000) και της Generation Ζ (όσοι γεννήθηκαν την πρώτη δεκαπενταετία του 21ου αιώνα).

Μετά το 1960-70, η νεολαία ήδη είχε βρεθεί στο επίκεντρο του καταναλωτισμού με τα πρότυπα ομορφιάς, την ποπ & ροκ κουλτούρα, τα κινήματα της unisex μόδας, μέσα από τα οποία ο δυτικός καπιταλισμός του Ψυχρού Πολέμου πρόσφερε τις ψευδαισθήσεις «φυγής», ελευθερίας και προόδου στις επαναστατημένες γενιές που οραματίζονταν έναν άλλο κόσμο.

Σήμερα, το woke μάρκετινγκ του «αφυπνισμένου καπιταλισμού» είναι ακόμα πιο υποκριτικό και αποκρουστικό. Οι μεγάλες εταιρείες, που αναζητούν τρόπους να αναπτύξουν δεσμό με το κοινό-στόχο τους, είδαν μια ευκαιρία να υιοθετήσουν ανθρώπινες συμπεριφορές (ακτιβισμός, πάθος) και πολιτικά ορθά πρότυπα καταναλωτικής συμπεριφοράς.

Η καμπάνια της Nike για την κοινωνική αδικία (με πρωταγωνιστή τον Colin Kaepernick), η διαφήμιση του αναψυκτικού της Pepsi με πρωταγωνίστρια το μοντέλο Kendall Jenner, η Pantene ως πλατινένιος χορηγός του Athens Pride του 2022 και η αντιμετώπιση της τοξικής αρρενωπότητας από την Gillette ήταν από τα πιο πολυσυζητημένα παραδείγματα. Οι εταιρείες έγιναν ακτιβιστές για την αδικία, αλλά χωρίς ηθικό σκοπό δεν εφαρμόζουν αυτά που κηρύττουν.

Πριν από δύο χρόνια, ο Guardian διαφήμιζε μπλουζάκια των Spice Girls με το σύνθημα «Stay Woke», «Open Your Mind Before Your Mouth» για την «Δικαιοσύνη των Φύλων»… Κανείς, όμως, δεν πρόσεξε ότι αυτά είχαν κατασκευαστεί στο Μπαγκλαντές, σε δουλεμπορικές βιοτεχνίες όπου εργάζονται γυναίκες και ανήλικα κοριτσάκια για 50 σεντς την ημέρα.

Όπως αποκάλυψε ο Will Hutton, αρθρογράφος του Observer, η ετήσια επισκόπηση της Investment Association για το 2021 αναφέρει ότι το 49% των επενδυτικών κεφαλαίων της Unilever, που βρίσκονται υπό τη διαχείριση του Ηνωμένου Βασιλείου, δεσμεύονται να προωθήσουν το περιβάλλον, την κοινωνική συνοχή και την χρηστή διακυβέρνηση (ESG στην ορολογία), αντανακλώντας τις επιθυμίες των εκατομμυρίων αποταμιευτών τους. 

Η Unilever ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1880 και ο σκοπός της ήταν «να κάνει την καθαριότητα καθημερινότητα και να μειώσει το φορτίο για τις γυναίκες». Οι σημερινοί επενδυτές θέλουν να συνεχίσει με έναν επικαιροποιημένο σκοπό - να κάνει «την βιώσιμη διαβίωση κοινό τόπο», τον κύριο λόγο για τον οποίο είναι μια σπουδαία εταιρεία. 

Η Unilever, και ο αυξανόμενος αριθμός εταιρειών όπως αυτή, είναι το μέλλον των επιχειρήσεων, ο «συμμετοχικός καπιταλισμός».

Αλλά οι woke εμπλέκονται σε μια πολύ μεγαλύτερη διεθνή αρένα. Το wokeism είναι μια ιδέα που μπορεί να προσαρμοστεί σχεδόν σε κάθε χώρα.

Φοβούμενες τις αντιδράσεις του παγκόσμιου κοινού, οι εταιρείες δοκιμάζουν πρώτα τις woke έννοιες και τις ιδέες για τον σκοπό της μάρκας τους σε πιο τοπικές αγορές. 

Η πρόσφατη διαφημιστική καμπάνια της Coca Cola υπέρ των ΛΟΑΤΚΙ στην Ουγγαρία ή η καμπάνια της Cadbury με μια σοκολάτα τεσσάρων αποχρώσεων, που κυκλοφόρησε στην Ινδία την ημέρα της ανεξαρτησίας της με το σύνθημα «ενωμένη σε μια μπάρα», αποτελούν παραδείγματα αυτής της τακτικής.

Το ερώτημα που τίθεται σχετικά με το woke κίνημα είναι, αν οι ΗΠΑ θα μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν αυτό το νέο διανοητικό εργαλείο για την διάσωση της αμερικανικής πολιτιστικής επιρροής. 

Εντοπίστε μια σημαντική μορφή καταπίεσης σε μια δεδομένη περιοχή ή έθνος, υποστηρίξτε ότι η χειραγωγημένη από τα ΜΜΕ αγέλη θα πρέπει να είναι πιο ευαίσθητη σε αυτήν, προσθέστε μερικά ρητορικά στολίδια, εκκαθαρίστε μερικούς «ψεκασμένους» παραβάτες και, ιδού - έχετε δημιουργήσει ένα άλλο woke κίνημα, ίσως και μια νέα «πορτοκαλί» επανάσταση.

Όπως και οι Beatles, ή οι ιδεολογίες των κινημάτων του ‘60 για τα πολιτικά δικαιώματα μεταμόρφωσαν την δυτική κοινωνία και κουλτούρα, αλλά τελικά εξαντλήθηκαν, έτσι και ο Γουοκισμός (Wokeism) δεν πρόκειται να κυριαρχήσει στον κόσμο, ούτε ν’ αλλάξει την ρότα του δυτικού Τιτανικού, που έχει ήδη ακουμπήσει το παγόβουνο. Μάλλον, είναι μια τελευταία, αυτοκαταστροφική αναζήτηση για το Αμερικανικό Όνειρο.

*Λεωνίδας Χ. Αποσκίτης, συγγραφέας- δημοσιογράφος. Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Τρίτο Μάτι, τ.315, Αύγουστος 2022.